Ichimoku
1. Geneza powstania
Już kilkadziesiąt lat minęło od momentu rozpoczęcia prac nad nową metodą analizy technicznej zwaną Ichimoku Kinko Hyo. Pracom tym przewodniczył japoński dziennikarz Goichi Hosoda, który tworzył pod pseudonimem Ichimoku Sanjin. Metoda ta zapewne nie zostałaby nigdy opublikowana lub z bardzo dużym opóźnieniem gdyby nie studenci, którzy liczyli skomplikowane matematyczne formuły. Goichi Hosoda zaprezentował metodę opierającą się na pięciu średnich kroczących. W 1996 technika ta została odświeżona przez Hidenobu Sasaki z Nikko Citigroup Securities w publikacji pod tytułem Ichimoku Kinko Studies. Z tej techniki korzysta wielu japońskich traderów a o jej popularności w kraju kwitnącej wiśni może świadczyć fakt, że publikacja z 1996 roku doczekała się już 18 wydań, a przez 9 lat z rzędu była uważana za najlepszą książkę o analizie technicznej.
2.Struktura wskaźnika
Ichimoku Kinko Hyo składa się z pięciu średnich:
Tenkan-sen – generowana jest z odczytu najwyższego szczytu i najniższego minimum w ostatnich 9 lub 7 okresach czasowych. Linia ta przeważnie znajduje się najbliżej ceny ponieważ ze wszystkich linii wskaźnika zbudowana jest na najkrótszym okresie. Tenkan-sen ma najwyższą użyteczność w silnych trendach cenowych, kiedy stanowi opór lub wsparcie.
Kijun-sen – generowana jest z odczytu najwyższego szczytu i najniższego minimum w ostatnich 26 lub 22 okresach czasowych. Kijun-sen stanowi jednak bardziej wiarygodny poziom wsparcia/oporu niż tenkan-sen i często sprawdza się na w średnim terminie. Im dłużej linia ta pozostaje płaska tym mocniejszy jest poziom wsparcia/oporu przez nią generowany i tym bardziej wiarygodne jest wybicie z tego poziomu.
Chikou span – czyli linia ceny zamknięcia przesunięta o 26 lub 22 okresy w lewo. Linia ta sama w sobie nie generuje sygnałów kupna czy sprzedaży lecz informuje inwestora o typie trendu z którym ma do czynienia i pozwala na wyznaczenie poziomów wsparcia i oporów.
rys.2 Brązowa linia – linia chikou span.
Senkou Span A – jest jedną z dwóch linii tworzących chmurę – kumo. Generowana jest z wyliczenia średniej wartości linii tenkan-sen oraz linii kijun-sen z ostatnich 26 lub 22 okresów. Co więcej Senkou Span A jest przesunięta o 26 okresów do przodu, dlatego można traktować ją jako linię wyprzedzającą. Bardzo ważną funkcją tej linii jest wyznaczanie poziomów wsparć i oporów.
rys.3 Turkusowa linia – linia senkou-span A.
Senkou Span B – wraz z wyżej opisaną linią Senkou Span A tworzy chmurę. Senkou Span B wyliczana jest z najdłuższego okresu ze wszystkich linii. Czynnikami składowymi tej linii jest najwyższy szczyt oraz najniższe minimum w ostatnich 52 lub 44 okresach czasowych. Podobnie jak Senkou Span A jest przesunięta o 22 lub 26 okresów do przodu i generuje sygnały wsparcia i oporu.
rys.4 Zielona linia – linia senkou-span B
Chmura (kumo) – jest najbardziej charakterystycznym i najczęściej rozpoznawalnym elementem wskaźnika Ichimoku Kinko Hyo. Postaje ona z zaznaczenia pola między liniami Senkou Span A oraz Senkou Span B. Gdy na wykresie panuje trend wzrostowy to znaczy gdy cena akcji znajduje się nad chmurą, górna krawędź chmury stanowi wsparcie intra-day a dolna stanowi wsparcie w cenach zamknięcia. W odwrotnej sytuacji to dolna krawędź stanowi opór intra-day a górna stanowi opór w cenach zamknięcia. Kolejnym elementem analizy samej chmury jest jej szerokość. Im większa tym wsparcie/opór jest silniejszy a im mniejsza tym wsparcie/opór jest słabsze. Punkty przegięcia nie stanowią żadnych sygnałów i nie powinno się do nich przywiązywać uwagi.
rys.5 Linia senkou-span A oraz senkou-span B tworzą razem chmurę.
Wady Ichimoku Kinko Hyo:
– w określonych sytuacjach nie pozwala na wyznaczenie poziomu wsparcia lub oporu
– jest bezużyteczna w okresach konsolidacji
rys.6 Brak możliwiości wyznaczenia oporu, ponieważ wszystkie linie znajdują się poniżej ceny.
Zalety Ichimoku Kinko Hyo:
– dzięki przyspieszaniu, opóźnianiu oraz pozostawaniu bez zmian średnich kroczących, jeden rzut oka na wykres pozwala w relatywnie krótkim czasie wyciągnąć istotne wnioski.
Zasady interpretacji
Definiowanie trendu w oparciu o chmurę:
Trend wzrostowy – ma miejsce wtedy, gdy cena danego waloru znajduje się nad chmurą
Trend spadkowy – ma miejsce wtedy, gdy cena danego waloru znajduje się pod chmurą
Brak trendu – ma miejsce wtedy gdy cena danego waloru znajduje się w chmurze
Definiowanie poziomów wsparcia i oporu w relacji do trendu :
W trendzie wzrostowym:
górna krawędź – pierwszy poziom wsparcia
dolna krawędź – drugi poziom wsparcia
W trendzie spadkowym:
dola krawędź – pierwszy poziom oporu
górna krawędź p drugi poziom oporu
Brak trendu:
Gdy cena porusza się w chmurze, przebicie górnej krawędzi traktowane jest jako sygnał kupna natomiast przebicie dolnej jako sygnał sprzedaży.
Zasady interpretacji wykresów – sygnały kupna:
Sygnały kupna 1 stopnia:
1. Cena przebija linię tenkan-sen od dołu do góry
2. Cena przebija linię kijun-sen od dołu do góry
3. Cena przebija dolną krawędź chmury od dołu do góry
Sygnały kupna 2 stopnia:
1. Linia tenkan-sen przebija kijun-sen od dołu do góry
2. Cena przebija górną krawędź chmury od dołu do góry
Analiza Chikou-span potwierdza lub neguje powyższe sygnały.
Klasyfikacja sygnałów kupna drugiego stopnia z przecięcia linii tenkan-sen i kijun-sen wg kumo:
1. Silny sygnał kupna – TS przebija KS powyżej chmury
2. Neutralny sygnał kupna – TS przebija KS w chmurze
3. Słaby sygnał kupna – TS przebija KS poniżej chmury
Klasyfikacja sygnałów kupna z przecięcia linii tenkan-sen i kijun-sen wg chikou span:
1. Silny sygnał kupna – TS przebija KS a CS jest powyżej CP
2. Neutralny sygnał kupna – TS przebija KS a CS jest równe CP
3. Słaby sygnał kupna – TS przebija KS a CS jest poniżej CP
Zgodnie z teorią najsilniejszy sygnał kupna z przecięcia linii tenkan-sen z kijun-sen powstaje wtedy gdy przecięcie ma miejsce powyżej chmury. Jeżeli sygnał kupna z przecięcia TS przez KS generowany jest pod chmurą to praktycznie inwestor może oczekiwać największej stopy zwrotu lecz ryzyko przy takim sygnale jest dużo wyższe.
rys.7 Sygnały kupna na wskaźniku Ichimoku Kinko Hyo.
Zasady interpretacji wykresów – sygnały sprzedaży:
Sygnały sprzedaży 1 stopnia:
1. Cena przebija linię tenkan-sen od góry do dołu
2. Cena przebija linię kijun-sen od góry do dołu
3. Cena przebija górną krawędź chmury
Sygnały sprzedaży 2 stopnia:
1. Linia tenkan-sen przebija kijun-sen od góry do dołu
2. Cena przebija dolną krawędź chmury
Analiza Chikou-span potwierdza lub neguje powyższe sygnały.
Klasyfikacja sygnałów sprzedaży drugiego stopnia z przecięcia linii tenkan-sen i kijun-sen wg kumo:
1. Silny sygnał sprzedaży – TS przebija KS poniżej chmury
2. Neutralny sygnał sprzedaży – TS przebija KS w chmurze
3. Słaby sygnał sprzedaży – TS przebija KS powyżej chmury
Klasyfikacja sygnałów kupna z przecięcia linii tenkan-sen i kijun-sen wg chikou span:
1. Silny sygnał sprzedaży – TS przebija KS a CS jest poniżej CP
2. Neutralny sygnał sprzedaży – TS przebija KS a CS jest równe CP
3. Słaby sygnał sprzedaży – TS przebija KS a CS jest powyżej CP
rys.8 Sygnały sprzedaży na wskaźniku Ichimoku Kinko Hyo.
Interpretacja odległości między liniami tenkan-sen a kijun-sen:
1. Odległość pomiędzy liniami kijun-sen i tenkan-sen zależy od zmienności cen i kierunku zmiany ceny.
2. Znacząca odległość między TS a KS zwiększa prawdopodobieństwo korekty.
3. Znikoma odległość pomiędzy TS a KS zwiększa prawdopodobieństwo wygenerowania sygnału K/S, pod warunkiem zmiany kąta nachylenia linii tenkan-sen.
rys.9 Odległość między linią tenkan-sen a kijun-sen może stanowić przesłanki do zajęcia pozycji.
Interpretacja „kumo” – chmury:
1. Szerokość chmury wskazuje na istotność poziomu wsparcia/oporu. Im szersza chmura tym mocniejsze wsparcie/opór i odwrotnie.
2. Punkty przegięcia linii SENKOU SPAN A i SENKOU SPAN B nie generują sygnałów kupna/sprzedaży.
3. Naruszenie górnej lub dolnej krawędzi nie generuje istotnych sygnałów k/s, koniecznie jest pokonanie obydwu krawędzi.
4. Cienka chmura pojawia się zazwyczaj pod koniec silnych trendów.
rys.10 Szerokość chmury reprezentuję potencjał poziomu wsparcia lub oporu.
Strategie handlu zbudowane w oparciu o Ichimoku Kinko Hyo:
1. Przecięcie kijun-sen z tenkan-sen
2. Przecięcie ceny z chikou-span
3. Break-out ceny z chmury
4. Przecięcie ceny z kijun-sen
Przecięcie kijun-sen z tenkan-sen
1. Polecam stosowanie tej strategii na interwałach >= 15 min.
2. Każdy wygenerowany sygnał jest sygnałem transakcyjnym ale najpierw należy go zweryfikować na interwale 4 godzinnym.
3. Sygnał generowany jest w momencie nałożenia się linii na siebie. Nie trzeba czekać na całkowite przecięcie.
rys.11 Właściwe rozpoznanie sygnału kupna drugiego stopnia z przecięcia linii tenkan-sen z kijun-sen.
Po wygenerowaniu sygnału z przecięcia linii tenkan-sen i kijun-sen wsparciem dla impulsu wzrostowego i oporem dla impulsu spadkowego jest linia kijun-sen.
rys.12 Linia kijun-sen (niebieska) jako idealny poziom stop loss w trendach średnio-terminowych.
Przecięcie ceny z chikou-span
Linia Chikou-span nie generuje sygnałów kupna/sprzedaży ale bardzo skutecznie potwierdza sygnały wygenerowane przez inne strategie.
Analiza CS względem ceny:
CS>P – trend wzrostowy
CS<P – trend spadkowy
CS>P i CS>K – silny trend wzrostowy
CS<P i CS<K – silny trend spadkowy
Linia Chikou-span jako zaprzeczenie/potwierdzenie
Breakout ceny z chmury
Na skuteczność tej strategii ma wpływ szerokość chmury która zostaje przebita ponieważ na przeciwnej krawędzi powinno zostać ustawione zlecenie stop loss.
Z drugiej strony wybicie z grubej chmury sprawia, że chmura zamienia się w silne wsparcie.
rys.14 Strategia gry na „wybicie z chmury”.
Przecięcie ceny z kijun-sen
1. Sygnały generowane są często.
2. Wadą tej strategii jest możliwość przyjęcia płaskiej formy przez kijun-sen przez kilka a nawet kilkanaście sesji.
3. Konieczność zastosowania stop-lossów
4. Im dłużej kijun-sen pozostaje płaska tym silniejszym sygnałem transakcyjnym jest silna zmiana kąta jej nachylenia, szczególnie na interwałach większych od 1 H.
