Mimo iż od tysiącleci działalność kredytowa generuje największą część bankowych przychodów, i mimo iż kredyt jest najistotniejszym instrumentem finansowania rozwoju przedsiębiorstw (bez działalności kredytowej rozwój gospodarczy byłby znacznie wolniejszy), my nasze rozważania o kredycie będziemy prowadzić jedynie z perspektywy indywidualnej osoby fizycznej.
Banki oferują różne rodzaje kredytów dla osób fizycznych. Do najpopularniejszych zaliczają się:
- kredyty odnawialne,
- gotówkowe,
- mieszkaniowe,
- karty kredytowe.
Kredyty odnawialne
Kredyty odnawialne oferowane są w ramach prowadzonego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, stąd zwane są również kredytami w koncie. Pozwalają na skorzystanie z limitu kredytowego znacznie wyższego niż standardowy debet (w ramach prowadzonego konta banki standardowo oferują możliwość osiągania niedużych ujemnych sald – bez konieczności podpisania dodatkowej umowy kredytowej). Zaletą kredytów odnawialnych jest oprocentowanie oraz prowizja, które są niższe niż w przypadku standardowych kredytów gotówkowych. Znacznie łatwiej też taki kredyt otrzymać. Chcąc skorzystać z takiego kredytu nie musimy deklarować, na jaki cel zostaną przeznaczone otrzymane środki. Jedyne co musimy zrobić, to podpisać z bankiem umowę kredytową, przedstawić zaświadczenie o naszych dochodach i zazwyczaj już po kilku dniach możemy „cieszyć się” ujemnym saldem – jest to maksymalnie kilkukrotność naszych miesięcznych dochodów. Najczęściej warunkiem jest posiadanie konta przynajmniej od 3 miesięcy – przy klientach młodszych stażem bank może być bardziej nieufny. Kredyt odnawialny możemy wykorzystywać wielokrotnie (stąd nazwa) w okresie obowiązywania umowy kredytowej (zazwyczaj umowa jest zawierana na rok). Ważne jest tylko nie przekraczanie przyznanego nam limitu. Odsetki naliczane są od rzeczywiście wykorzystywanej kwoty kredytu (każda spłata, a w praktyce wpłata na konto, zmniejsza nasze obciążenie odsetkowe). Po okresie, na który był przyznany kredyt, o ile nie zdecydujemy inaczej, bank zazwyczaj automatycznie przedłuża umowę (inkasując przy okazji prowizję). Kredyt odnawialny można również otrzymać do konta wspólnego (umowa podpisywana jest przez wszystkich właścicieli konta). Przejście do innego banku zazwyczaj pozwala na przeniesienie otrzymanego w poprzednim banku limitu kredytowego (lub nawet jego podwyższenie), o ile tylko przedstawimy historię naszego poprzedniego rachunku.
Karty kredytowe
Na podobnych zasadach działają karty kredytowe. Bank przyznaje limit, klient dokonuje płatności przy użyciu karty, ale z tą różnicą, że przez pewien czas (grace period) korzysta z nieoprocentowanego kredytu. Bank zaczyna naliczać odsetki mniej więcej po 8 tygodniach, o ile kredyt nie zostanie wcześniej spłacony. Karta kredytowa przy takim opisie wydaje się wręcz narzędziem do zarabiania – płacąc kartą można przez blisko 8 tygodni „zarabiać”, inwestując już wydane środki, a bank na tym traci. Niestety, to bardzo złudny obraz. Karty kredytowe to dla banków maszynka do zarabiania pieniędzy. Oprocentowanie po okresie bezodsetkowym zbliża się niemalże do górnych pułapów ustawy antylichwiarskiej. Niestety, nie każdy użytkownik ma tego świadomość – wizja zakupów z odroczonym o blisko 2 miesiące terminem płatności jest tak atrakcyjna, że zazwyczaj większość osób korzysta z niej, kupując więcej niż może sobie pozwolić.
Świadomość konsekwencji zaciągania kredytów nie jest jeszcze w Polsce bardzo rozpowszechniona, co przy silnym wzroście wydawanych kart (w kwietniu 2007 roku banki zarabiały na ponad 6,7 mln kart kredytowych) może wciągnąć mniej rozważnych klientów w spiralę narastającego zadłużenia.
Kredyty gotówkowe
Kredyty gotówkowe to kredyty przyznawane przez banki na dowolny cel (zakup mebli, samochodu, sprzętu RTV, wyjazd wakacyjny, zakup prezentów, trumny). Zasady ich przyznawania są bardzo podobnie jak w przypadku kredytów odnawialnych. Różnicą jest nieco wyższa suma kredytu oraz wyższe oprocentowanie i odsetki, a także dłuższy okres kredytowania (standardowo 2–3 lata, ale zdarzają się oferty nawet 5-letnie) oraz możliwość uzyskania kredytu w walutach obcych. Przy większych kwotach banki wymagają dodatkowo poręczenia.
Kredyty mieszkaniowe
domu (niezależnie czy nowego, czy też używanego). W porównaniu do poprzednich kredytów wyróżniają je znacznie większe limity kredytowe (nawet do kilkuset tysięcy złotych – od 60 do 130% wartości nieruchomości) i znacznie dłuższy okres kredytowania (standardowo 25–30 lat, ale walka konkurencyjna między bankami powoduje, że zdarzają się również oferty na 50 lat). Standardowym zabezpieczeniem kredytu jest zastaw na hipotece (co oznacza, że do czasu spłaty kredytu właścicielem kredytowanego obiektu zostaje bank, ale banki mogą wprowadzić również dodatkowe zabezpieczenia, takie jak np. cesja z polisy na życie). Przy zaciąganiu kredytu na kilkaset tysięcy złotych i na większą część swojego życia tak naprawdę wszystko jest ważne (chyba, że jesteśmy w grupie klientów private bankingu, wtedy to wszystko staje się mniej ważne). Ważne jest oprocentowanie, koszty prowizji, marży i ewentualnego ubezpieczenia, oraz to w jakiej walucie wziąć kredyt, czy będzie można przewalutować go za darmo (warto pamiętać, że nawet przy standardowym bezpłatnym przewalutowaniu kredytu i tak tracimy na różnicy kursowej między ceną kupna i sprzedaży waluty obcej), czy będzie można spłacić raty (bez większych kosztów) przed czasem, czy jest możliwe zawieszenie spłat na jakiś czas (wakacje kredytowe), czy wybrać raty równe, czy malejące.
Decyzja wymaga sporej rozwagi i przeanalizowania ofert dostępnych na rynku . Na postawione wyżej pytania nie ma jednoznacznej odpowiedzi – po pierwsze dlatego, że nie można przewidzieć, jak się będzie kształtowała sytuacja gospodarcza za kilka, kilkanaście, a co dopiero kilkadziesiąt lat, a po drugie ponieważ każdy powinien zadać sobie powyższe pytania w kontekście własnej osoby oraz własnych potrzeb i możliwości.
Jeżeli mamy problem z podjęciem decyzji i zadaniem sobie powyższych pytań, możemy skorzystać z usług doradców–pośredników finansowych. Oferowane przez nich porady są na ogół bezpłatne i zazwyczaj obiektywne (doradcy otrzymują od banku, funduszu lub ubezpieczyciela prowizję za polecenie produktu – ponieważ prowizje są zbliżonej wysokości, doradca nie jest zainteresowany wyborem rozwiązania, na którym zarobi, a które niekoniecznie będzie korzystne dla klienta. Jeżeli mamy wątpliwości, możemy skorzystać z porady kilku doradców i na tej podstawie wyrobić sobie własną opinię.
Na szczęście, nawet jeżeli z czasem okaże się, że zaciągnięty kredyt jest najgorszą ofertą i błędem naszego życia, możemy spłacić stary kredyt zaciągając kredyt refinansowy (w innym banku i na lepszych zasadach).
Jeżeli nasze zadłużenie wymknie nam się spod kontroli i przestaniemy sobie radzić z jego spłatą, być może dobrym rozwiązaniem będzie dla nas kredyt konsolidacyjny. Podobnie jak kredyt mieszkaniowy jest on zabezpieczany hipoteką naszej nieruchomości. Zamiast rozproszonych zobowiązań w różnych bankach (osoby, które wpadają w kłopoty finansowe z zadłużeniem zazwyczaj próbują uzyskać kredyt we wszystkich możliwych instytucjach), możemy spłacać jeden. Zazwyczaj wysokość sumy kredytowej w przypadku kredytów konsolidacyjnych to 60–80% wartości zabezpieczenia hipotecznego.
