Alan Greenspan

Alan Greenspan (ur. 6 marca 1926 w Nowym Jorku) – amerykański ekonomista, wieloletni przewodniczący Rady Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych. Przez wielu jest uznawany za autorytet w dziedzinie ekonomii i polityki monetarnej Stanów Zjednoczonych. Doktor nauk ekonomicznych i Honorowy Rycerz Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego.

Gubernator amerykańskiego banku centralnego (oficjalnie: przewodniczący rady gubernatorów Systemu Rezerw Federalnych) w latach 1987–2002+, tj. w najdłuższym okresie wzrostu gospodarczego w historii Stanów Zjednoczonych. Niska inflacja, niskie bezrobocie i szybujące w górę notowania giełdowe (łącznie te zjawiska określa się jako Wielkie Uspokojenie) uczyniły z Greenspana popularną i powszechnie szanowaną osobistość życia publicznego, której przypisywano wpływy równe wpływom prezydenta USA. Miało to związek, jak się wydawało, z niezmierzoną mądrością Greenspana (jedną z jego biografii zatytułowano Maestro), a może też z wieloznacznością jego iście delfickich przepowiedni. Do jego problemów należały trudności z zahamowaniem inflacji cen aktywów i oddaleniem niebezpieczeństwa „bańki mydlanej”. Jego ostrzeżenia o „irracjonalnym entuzjazmie” giełdy przeszły niezauważone, gdyż inwestorzy uważali, że nadejście Nowej Gospodarki uzasadniało rekordowe wartości aktywów. Jednak w ślad za słowami Greenspana nie poszły stosowne działania. Pod jego przewodnictwem typowe dla Fed stały się szybkie cięcia stóp procentowych w momencie pogorszenia sytuacji na rynku (np. w 1998  r. po bankructwie Long-Term Capital Management i w latach 2001–2003 po atakach terrorystycznych z 11 września) oraz zwlekanie z podwyżkami stóp, gdy rynki były przegrzane. Nie pozostało to bez wpływu na rozmiary bańki internetowej lat 1999–2001 i bańki nieruchomościowej lat 2004–2007. Ukuto nawet termin Greenspan put („opcja sprzedaży Greenspana”), będący aluzją do gorliwego podtrzymywania kursów na niepewnym rynku. Broniąc się, twierdził, że ustalanie cen aktywów należy do efektywnych rynków i dobrze poinformowanych inwestorów, i że obowiązkiem banku centralnego jest jedynie dbałość o stabilność systemu monetarnego, jak również o korzystne warunki gospodarowania. Jego teoria, zgodnie z którą „dobry bank centralny nie jest bohaterem pozytywnym ani negatywnym, a jedynie kompetentnym sędzią, który pozwala zawodnikom grać”, stanowiła odzwierciedlenie jego wiary w wolny rynek. Wiarą tą wstrząsnął ostatecznie kryzys kredytowy lat 2007–2009 (zob. poniższy cytat).

Słaby punkt

Na przesłuchaniach w Kongresie w 2008 r., których celem było znalezienie przyczyn kryzysu kredytowego, Greenspan wyznał: „Tak, znalazłem słaby punkt. Nie wiem, jak bardzo jest znaczący czy trwały. Ale jest on dla mnie źródłem dużego stresu”. (…) Model, o którym mówił, to wiara w zdolność rynków finansowych i gospodarek do samodzielnej korekty – pojęcie równie stare jak „niewidzialna ręka rynku”, o której pisał Adam Smith: mechanizmy cenowe podaży i popytu powodują, że zasoby kierowane
 są tam, gdzie zostaną zużyte w sposób najbardziej wydajny (…). Przez lata Greenspan regularnie opowiadał się wobec tych samych członków Kongresu za intensywną deregulacją (…). Teraz nie wiedział, jak naprawić popsuty system (…). Jego wyznanie było szokiem. Dla osiemdziesięciodwuletniego bankowca, tak długo uważanego za najpotężniejszego człowieka na ziemi i mędrca o zdolnościach króla Midasa, była to olbrzymia zmiana.

Scott Patterson, The Quants (2010), s. 264