Korzystanie z usług instytucji finansowych zajmujących się profesjonalnym inwestowaniem jest odpowiedzią na wyzwania współczesności. Coraz więcej osób wybiera ten sposób zwiększania swoich środków – w Polsce i za granicą. Coraz bardziej złożony świat finansów staje się trudny do opanowania przez indywidualnego inwestora. Również specjaliści w dziedzinie finansów muszą zawęzić zakres zainteresowań, wspomagając się kompleksowymi narzędziami wspomagającymi podejmowanie decyzji inwestycyjnych lub podejmującymi je automatycznie dla ludzi.
Dzięki temu inwestorzy mogą korzystać z profesjonalnie zorganizowanego systemu zarządzania kapitałem dostępnego dla instytucji zbiorowego inwestowania – funduszy inwestycyjnych.
Zarządzający funduszami mają lepszy dostęp do różnorodnych aktywów, pochodzących z różnych rynków, często niedostępnych dla inwestorów detalicznych. Pozwala im to budować zdywersyfikowany portfel funduszy, charakteryzujący się niższym ryzykiem niż ten, na który składa się jeden lub więcej składników. Zarządzający funduszami mogą kupować papiery wartościowe na korzystniejszych warunkach, zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym w transakcjach pakietowych. Ponadto płacą oni niższe prowizje niż inwestorzy indywidualni, ponieważ mogą je negocjować, osiągając wysokie obroty w domach maklerskich. Nowoczesne systemy analityczne, narzędzia wspomagające podejmowanie decyzji oraz dostęp do drogich usług informacyjnych to kolejne zalety zarządzających funduszami.
Nie oznacza to, że nie jest możliwe osiągnięcie lepszej efektywności zarządzania własnym kapitałem poprzez inwestowanie go niezależnie na rynkach kapitałowych, towarowych czy walutowych.
Takie prerogatywy są jednak dostępne tylko dla profesjonalistów. Najlepsze wyniki mogą osiągnąć ci, którzy całkowicie poświęciliby się takiej działalności, traktując ją jako pracę zawodową.
Nie każdy może poświęcić się tej działalności, dlatego oferta zbiorowego inwestowania jest rozwiązaniem problemu dla zdecydowanej większości inwestorów detalicznych.
Podjęcie decyzji, komu powierzyć oszczędności i w co je zainwestować, nie jest łatwe i wymaga analizy wielu czynników.
Jeśli zdecydujesz się pomnożyć swoje oszczędności w funduszu inwestycyjnym, powinieneś wiedzieć, czego oczekujesz: czy pomnożyć swoje oszczędności, czy też zachować ich rzeczywistą wartość. Należy liczyć na to, że wraz ze wzrostem potencjału zarobkowego wzrasta ryzyko inwestycyjne. Dlatego też musimy określić, jakie ryzyko jesteśmy skłonni zaakceptować.
Każdy człowiek ma pewną tolerancję na ryzyko, co wynika z jego cech osobowości, doświadczenia życiowego, sytuacji finansowej i rodzinnej, wieku i stanu zdrowia. Nie jest wskazane podejmowanie wysokiego ryzyka przez osoby starsze z niezadowalającą sytuacją majątkową, problemami finansowymi, rodzinnymi czy zdrowotnymi. Wybór przez osobę, posiadającą jedno źródło dochodu w postaci emerytury, agresywnego funduszu inwestycyjnego, w przypadku silnego, trwającego kilka lat załamania na giełdzie, może okazać się dramatem, gdy jego stan zdrowia się pogarsza, a wydatki medyczne rosną. Prawdopodobieństwo, że tak się stanie, wzrasta z każdym rokiem naszego życia. W innej sytuacji jest osoba młoda, która ma szansę awansować się co roku i zarabiać wyższe dochody. W przypadku ewentualnej korekty na giełdzie, ma czas na czekanie na lepsze czasy, a takich sytuacji może doświadczyć kilka osób, zanim osiągnie wiek starczy.
W pierwszym przypadku wskazane są bezpieczne inwestycje zapewniające ochronę rzeczywistej wartości kapitału, np. w fundusze obligacji. Pozwalają one zarobić więcej pieniędzy niż lokata bankowa, a ich zaletą jest możliwość zamknięcia inwestycji w dowolnym momencie, bez utraty zysku, co ma miejsce w przypadku lokaty bankowej. Można również skorzystać z oferty środków gwarantujących zwrot zainwestowanego kapitału.
Nie jest zatem wskazane, aby osoby starsze inwestowały w fundusze zamknięte, fundusze private equity lub fundusze hedgingowe, jeśli w dowolnym momencie trudno jest sprzedać tytuły uczestnictwa. Takie instrumenty są odpowiednie dla osób młodych lub w średnim wieku.
Podejmując decyzję inwestycyjną, należy zaplanować jej horyzont czasowy. Jeżeli spodziewamy się znacznych wydatków w krótkim terminie, np. budowa domu, zakup mieszkania lub wysyłanie dzieci na płatne, drogie studia, data inwestycji powinna być tak dostosowana, aby dodatnie przepływy finansowe ze sprzedaży tytułów uczestnictwa w funduszu były zharmonizowane z planowanymi wydatkami. W związku z tym harmonogram wydatków powinien obejmować przewidywane kwoty wydatków. Należy mieć świadomość, że inwestycja do czasu, gdy planowane wydatki nie przyniosą oczekiwanej stopy zwrotu. W takim przypadku dobrym wyborem byłyby fundusze otwarte lub zamknięte, najlepiej notowane na giełdzie papierów wartościowych. Fundusze o niskiej płynności, np. private equity, nieruchomości lub fundusze sekurytyzacyjne, nie są wskazane.
Konieczne jest zatem poznanie polityki inwestycyjnej funduszu. Wskazane jest oparcie się na prospekcie emisyjnym lub statucie funduszu. Dokumenty te są dostępne w punktach sprzedaży produktów funduszu oraz na stronach internetowych. Polityka opisana w tych dokumentach pokazuje, jakie aktywa będą znajdować się w portfelu funduszu, strategiach, limitach inwestycyjnych i zabezpieczeniach. Będzie ona określać charakter funduszu, jego zachowanie w różnych sytuacjach rynkowych, potencjał wzrostu, płynność i ryzyko.
Nie jest wskazane podejmowanie decyzji w oparciu o dosłowną interpretację reklamy funduszu. Niektóre kampanie promocyjne były kontrowersyjne, a decyzja podjęta pod wpływem fałszywej reprezentacji będzie trudna do odwrócenia. Wspaniałe wyniki z przeszłości podawane w materiałach reklamowych, często przez specjalnie wybrany okres, nie muszą być powtarzane w przyszłości.
Sposób realizacji polityki opisanej na papierze zależy m.in. od doradcy inwestycyjnego zarządzającego funduszem. Dlatego też konieczne jest uzyskanie jak największej ilości wiarygodnych informacji na ten temat. Kwalifikacje i ścieżki kariery można znaleźć na podstawie zawartych w prospekcie emisyjnym życiorysów zawodowych. Nie jest to jednak pełne źródło wiedzy. Należy zatem dotrzeć do materiałów, z których można było dowiedzieć się o faktycznych osiągnięciach takiej osoby, a w szczególności o dotychczas uzyskanych wynikach zarządzania. Pomocne mogą być również artykuły publikowane w prasie lub na stronach internetowych.
Jest nawet oczywiste, że menedżer musi mieć nieskazitelną opinię na temat przestrzegania etyki zawodowej doradcy i dobrych praktyk rynkowych.
Uczestnik funduszu nie ma szans na zrekompensowanie strat poniesionych przez fundusz, ponieważ w takiej sytuacji niezwykle trudno jest udowodnić umyślne zachowanie. Dlatego w ich własnym interesie należy samodzielnie ocenić osoby, które będą miały do czynienia z naszymi pieniędzmi, co nie daje żadnej gwarancji osiągnięcia celu inwestycyjnego.
Nie tylko menedżer jest odpowiedzialny za wyniki inwestycyjne. W praktyce na funkcjonowanie funduszu ma również wpływ zarząd Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych lub spółki zarządzającej, której powierzono zarządzanie funduszem.
Warto również poznać strukturę i skład akcjonariatu tych podmiotów. Nieodpowiedzialni akcjonariusze, rada nadzorcza lub zarząd mogą wyrządzić wiele szkód funduszowi, tj. jego uczestnikom. Nie można wykluczyć, że można wywierać presję na zarządzającego, aby realizował określoną politykę inwestycyjną zgodną z interesami akcjonariuszy.
Przyjrzyjmy się więc właścicielom Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, nawet jeśli są to znaczące instytucje finansowe. Jak widać, na wyniki osiągane przez fundusz wpływa wiele czynników. Dlatego musimy sprawdzić, jakie wyniki osiągnął w przeszłości. Nie jest to gwarancja, że powtórzą się one w przyszłości. Mogą być gorsze, mogą być również lepsze. Nikt nie sprzeciwi się drugiemu scenariuszowi, ale strata może być bolesna. Konieczne jest zatem śledzenie danych w różnych horyzontach i będą one szczególnie cenne w ostatnim okresie. Taką możliwość dają bazy danych w Internecie, np. w serwisie bankier.pl. W szczególności należy zwrócić uwagę na to, jak fundusz radził sobie w okresie spadku rynku.
Na zwrot z naszej inwestycji mają wpływ opłaty pobierane za zakup i umorzenie tytułów uczestnictwa, a także konwersje na inne tytuły. Jeżeli inwestujemy środki na krótki okres czasu, koszty te mogą pochłonąć znaczną część zysku. Należy zatem porównać stawki prowizji z wybranej rodziny funduszy. Za zakup tytułów uczestnictwa pobierana jest opłata manipulacyjna (dystrybucyjna). Opłata manipulacyjna jest wynagrodzeniem Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych i służy do pokrycia ograniczonych kosztów funduszu. Dodatkowo, od uczestnika funduszu może być pobierana opłata za otwarcie rejestru i opłata za umorzenie. Wszystkie te rodzaje opłat powinny być znane przed dokonaniem inwestycji w fundusz, ponieważ nie będzie możliwe uniknięcie ich późniejszej zapłaty.
Ważną informacją jest częstotliwość dostarczania informacji oraz możliwość umorzenia przez fundusz. Fundusze inwestycyjne otwarte publikują wartości wyceny i dokonują codziennych umorzeń. Jest to ważne dla inwestorów, którym zależy na płynności.
Im więcej informacji o funduszu i jego otoczeniu, tym mniejsze ryzyko i większa szansa na satysfakcjonujący zysk. Trudno jednak wybierać spośród kilkuset produktów. Dlatego problem ten wymaga dużo pracy lub pomocy profesjonalnego doradcy finansowego.
Oprócz wyżej wymienionych kryteriów konieczne jest zapoznanie się i przeanalizowanie wskaźników finansowych, które syntetycznie opisują i doceniają jakość funduszy. Pozwalają one na porównanie rentowności funduszy przy określonym ryzyku. Mając do wyboru dwa fundusze o tym samym poziomie ryzyka, racjonalnym będzie wybór funduszu o wyższej rentowności.
Wielu wydawców podaje wartości najbardziej użytecznych wskaźników w tym zakresie, takich jak wskaźnik Sharpa czy wskaźnik Treynora. Wskaźniki te pozwalają określić wysokość zysku na jednostkę ryzyka, co pozwala nam dokonać racjonalnego wyboru. Konieczne jest również porównanie wyników funduszu z odpowiednim benchmarkiem, podanym przez fundusz lub indeksem giełdowym w przypadku funduszy akcji. Wynik takiej analizy pomoże w podjęciu racjonalnej decyzji inwestycyjnej.
Raz rozpoczęta inwestycja w fundusz może, po pewnym czasie, nie spełnić naszych oczekiwań lub stać się ryzykowna. Dlatego należy monitorować jego wyniki. Zawsze można zmienić alokację, przenosząc środki do innego funduszu lub subfunduszu, który w danej sytuacji okaże się bardziej odpowiedni.
