Niewypłacalność jest to sytuacja finansowa, która uniemożliwia realizację bieżących zobowiązań zgodnie z terminem płatności. Dlatego też niewypłacalność oznacza zarówno brak środków do realizacji płatności, jak i brak możliwości zaciągnięcia kolejnej pożyczki. Zgodnie z taką definicją niewypłacalność jest zależna od czasu. Spółka może mieć dodatnią wartość, a jednocześnie problemy z płatnościami, gdyż brak jej czasu na upłynnienie aktywów dla zdobycia gotówki na spłatę zobowiązań. W  prawie upadłościowym niewypłacalność jest bardziej szczegółowo zdefiniowana, gdyż na jej podstawie wystawia się potwierdzenie upadłości, co uruchamia możliwość egzekwowania praw wierzycieli.

Niewypłacalność w bankowości

Sytuacja finansowa, w której dłużnik nie jest w stanie wywiązać się ze swoich płatności w terminie zapadalności. Niewypłacalność oznacza zarówno brak płynności finansowej, jak i niezdolność do zaciągania dalszych pożyczek.

W świetle powyższej definicji jest ona ściśle powiązana z terminowością. Przedsiębiorstwo może bowiem posiadać dodatnią wartość netto, a i tak być niewypłacalne, ponieważ nie dysponuje czasem, by upłynnić aktywa potrzebne do spłaty zobowiązań wobec wierzycieli. Innym kryterium niewypłacalności jest natomiast brak dodatniej wartości netto. Niewypłacalność „bialnsowa” nie różni się w dużym stopniu od niewypełniania zobowiązań w należnym terminie (kryterium „przepływu środków pieniężnych”). Oznacza bowiem sytuację, kiedy kryterium przepływu gotówki przykładane jest do pożyczkobiorcy, którego przedsiębiorstwo znajduje się w fazie rozwiązania bądź likwidacji. Udowodnienie niewypłacalności bilansowej jest trudniejsze, ponieważ wymaga przeprowadzenia kontroli księgowej, a to jest czasochłonne, ceny nabycia aktywów nie muszą zaś odzwierciedlać ich wartości w przypadku sprzedaży likwidacyjnej. Bardziej rygorystycznym kryterium jest więc niedotrzymywanie terminów płatności.

W tym zakresie niewypłacalność stanowi również miernik zaufania wierzyciela oraz jego gotowości do wstrzymywania się z żądaniem spłat poprzez rolowanie zobowiązań. Bank np. może bardzo łatwo stać się technicznie niewypłacalny, jeśli wszyscy jego deponenci w tym samym czasie zarządają zwrotu środków. Dopóty, dopóki bank skutecznie uprawia „grę polegającą na zaufaniu”, deponenci nie będą przejawiali tego rodzaju stadnych zachowań. Zresztą, nawet niezależne państwo może być niewypłacalne (zobacz poniższy cytat). Wierzyciele mogą zareagować na niewypłacalność na trzy różne sposoby: ogłaszając brak terminowej straty i likwidację, restrukturyzując i umarzając zadłużenie lub wykazując zrozumienie w oczekiwaniu na ewentualną poprawę.

W większości państw prawa upadłościowe definiują niewypłacalność bardzo szczegółowo, ponieważ stanowi to akt bankructwa, który z kolei uruchamia prawa wierzyciela.

Zależność

Bezpieczeństwo całego naszego systemu kredytowego opiera się na Bank of England. Od mądrości dyrektorów tej jednej spółki akcyjnej zależy to, czy Anglia będzie wypłacalna, czy niewypłacalna.

Walter Bagehot, Lombard Street, 1873, s. 65