Rachunkowość
Wyrażona liczbowo miara sytuacji finansowej i działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Jak sama nazwa wskazuje, rachunkowość to sformalizowanie „liczenie” (czy „rachowanie”). Mówiąc szerzej, jest to język wykorzystywany do przekazywania informacji handlowych i ekonomicznych osobom zainteresowanym działalnością danej jednostki sprawozdawczej. W przypadku przedsiębiorstwa komercyjnego osobami takimi są właściciele, zarząd, akcjonariusze, inwestorzy, kredytodawcy/ wierzyciele, pracownicy i organy państwa, czyli strony materialnie zainteresowane wynikami przedsiębiorstwa (stakeholders). Rachunkowość obejmuje cały zbiór technik, metod, nazewnictwa i zasad, których celem jest nadanie jej spójnego znaczenia i użyteczności. Istnieje zasadnicze rozróżnienie pomiędzy rachunkowością finansową – przeznaczoną dla użytkowników zewnętrznych, a rachunkowością zarządczą – na potrzeby użytkowników wewnętrznych. Rachunkowość prowadzi się z następujących powodów:
- Wymogi prawne: państwo wymaga prowadzenia rachunkowości w celu ustalenia podatków dochodowych, podatku od towarów i usług (VAT) oraz składek na ubezpieczenie społeczne. Wymogi prawne zazwyczaj nakładają na podatnika obowią- zek składania terminowych, rzetelnych raportów, dostosowanych do szczególnych potrzeb odnośnych organów. Niezastosowanie się do tych wymogów często podlega karze. Koszty związane z przestrzeganiem wymogów prawnych są jednym z powodów istnienia tzw. szarej strefy
- Konieczność podejmowania wewnętrznych decyzji: zarząd przedsiębiorstwa potrzebuje informacji, na których mógłby się oprzeć przy podejmowaniu decyzji i okre- ślonych działań. W szczególności, musi znać odpowiedzi na pytania: jaka dzia- łalność jest rentowna? jak maksymalizować sprzedaż? w jaki sposób kontrolować koszty? jakie będą konsekwencje danej decyzji? Cechą charakterystyczną informacji wewnętrznych jest to, że dotyczą one poziomu „mikro” i aby były użyteczne muszą być aktualne.
- Zewnętrzna ocena wyników finansowych i zarządzania powierzonym majątkiem: właściciele przedsiębiorstwa chcą dokonać pomiaru wartości swojej inwestycji oraz stwierdzić, czy przedsiębiorstwo znajduje się w dobrych rękach. Informacje potrzebne do dokonania takiej oceny są informacjami podsumowującymi, natury „makro”. Dostarczane są po upływie okresu czasu koniecznego dla uwidocznienia wyników działalności. Kluczowymi wymaganiami co do tego rodzaju informacji jest rzetelność (wiarygodność) i porównywalność z danymi dotyczącymi innych inwestycji.
Prawdziwym celem prowadzenia rachunkowości nie jest po prostu okresowe sporządzanie raportów finansowych. Jej ostatecznym celem jest raczej przekazywanie decydentom niezbędnych informacji mających pomóc w podejmowaniu miarodajnych decyzji. To właśnie stanowi o jej wartości. Biorąc pod uwagę koszt prowadzenia rachunkowości, dochodzimy do wniosku, że istnieje pewien optymalny poziom informacji uzyskiwanych dzięki jej prowadzeniu:
Stosowanie i rozwój rachunkowości powinny wynikać z maksymalizacji jej wartości jako narzędzia podejmowania decyzji. Patrz również odpowiedzialność, księgowi, podstawowe zasady rachunkowości, ryzyko księgowe, standardy rachunkowości oraz biegli rewidenci.
Rachunkowość (jako zawód)
Sztuka i praktyka uprawiania zawodu księgowego, polegająca na badaniu i weryfikowaniu prawidłowości ksiąg rachunkowych różnych podmiotów, w szczególności przedsiębiorstw komercyjnych. W języku angielskim, słowo „accountancy” (w odróżenieniu od jego synonimu „accounting”) wytwarza swoistą aurę profesjonalizmu, którą można zaobserwować w następującym cytacie: „Zdolności matematyczne i zamiłowanie do porządku pchnęły go w kierunku kariery w rachunkowo- ści.” „Accountancy” jest określeniem najbardziej popularnym w Wielkiej Brytanii, zaś relatywnie rzadkim w USA. (By prześledzić dość ożywioną dyskusję na temat prawidłowego znaczenia i użycia tego słowa, wystarczy zajrzeć na stronę dyskusyjną Wikipedii pod hasło „accountancy”.)
Rachunkowość etyczna
Rachunkowość próbująca zmierzyć zakres, w jakim przedsiębiorstwo przestrzega ustalonych (zazwyczaj we własnym zakresie) zasad etyki w działalności gospodarczej. Z przestrzeganiem etyki w świecie biznesu tradycyjnie wiążą się dwa podstawowe problemy. Po pierwsze, w przypadku gdy etyka naraża na szwank rentowność, trzymanie się jej zasad może być ceną zbyt wygórowaną. Po drugie (co bywa najbardziej problematyczne), moralność przedsiębiorstwa jest rzeczą bardzo trudną do zmierzenia. Rachunkowość etyczna próbuje rozwiązać ten problem monitorując działania przedsiębiorstwa pod kątem ogólnych zasad przyzwoitości. Przykłady rachunkowości etycznej mogą obejmować następujące zagadnienia:
Rachunkowość etyczna opiera się zazwyczaj na gotowości przedsiębiorstwa do poddania się badaniu i ocenie w zakresie etyki. Kwestie etyczne są przeważnie zbyt nieuchwytne, by je prześledzić bez dobrowolnego współdziałania przedsiębiorstwa. Bodźce skłaniające przedsiębiorstwa do prowadzenia rachunkowości etycznej wynikają po części z wyrachowania: systematyczne potwierdzanie zgodności z zasadami etyki stanowi skuteczną obronę przed atakami ze strony krytyków i sceptyków. Wraz z postępującą globalizacją gospodarki, rosnącymi rozmiarami przedsiębiorstw oraz wzrostem znaczenia marek, rachunkowość etyczna nabiera coraz większego znaczenia.
