Emerytury (lub „systemy emerytalne”) wymagają przyszłych wypłat gotówkowych przez finansującego, określanego mianem „sponsora” (zwykle jest to przedsiębiorstwo lub państwo), osobom uprawnionym (emerytom). Systemy emerytalne mogą być skonstruowane na wiele sposobów, z tym że podstawowym rozróżnieniem jest przyjęcie formuły zdefiniowanej składki wnoszonej do funduszu lub zdefiniowanego świadczenia należnego na podstawie zobowią- zań umownych. W tym drugim wypadku występuje dalsze rozróżnienie na systemy „kapitałowe” (pieniądze są odkładane na późniejsze wypłaty) oraz „niekapitałowe” (wypłaty są dokonywane bezpośrednio przez sponsora):
Wszystkie systemy ze zdefiniowaną składką są z definicji „całkowicie kapitałowe”, czyli pieniądze są z góry odkładane przez sponsora i/lub beneficjentów na przyszłe wypłaty. Zobowiązania sponsora kończą się na wpłaceniu pieniędzy do funduszu. Wypłaty są funkcją tego, ile jest „w puli”, czyli składek wnoszonych do funduszu oraz zysków z zainwestowanych pieniędzy. W przypadku systemów ze zdefiniowanym świadczeniem emerytom gwarantowane są przyszłe płatności zgodnie z przyjętą formułą emerytury (np. iloczyn określonego procenta otrzymywanej pensji i liczby lat pracy). To sprawia, że przyszłe płatności są z natury rzeczy niepewne. Ostateczny koszt systemu ze zdefiniowanym świadczeniem zależy od rezultatów aktuarialnych (np. długość życia), rynkowych (np. poziom płac) i finansowych (np. zyski z inwestycji). Są dwie opcje wypełnienia przyszłych zobowiązań dotyczących świadczeń (zależnie od mających zastosowanie wymogów prawnych). Pieniądze można albo odkładać z góry i inwestować („kapitałowy” system ze zdefiniowanym świadczeniem) lub też mogą być wypłacane w odpowiednim czasie przez pracodawcę („niekapitałowy” system ze zdefiniowanym świadczeniem). Częstym wariantem jest częściowa wypłata z funduszu kapitałowego, a pozostała część zobowiązania jest uzupełniana w przypadku oczekiwanych czasowych niedoborów. Zagadnienia związane z rachunkowością obliczania i obowiązkami informacyjnymi dotyczącymi emerytur są skomplikowane i stanowią problem same w sobie (patrz Kompendium terminów z zakresu rachunkowości po polsku i angielsku). Z finansowego punktu widzenia systemy emerytalne niosą szereg konsekwencji:
- Oszczędzanie na emeryturę staje się coraz bardziej istotne, ponieważ ludzie żyją dłużej. To z kolei ma konsekwencje dla finansów osobistych i stopy oszczędności w okresie aktywności zawodowej;
- W przypadku przedsiębiorstw systemy emerytalne ze zdefiniowanym świadczeniem przynoszą nieokreślone ryzyka („koszty zobowiązań przeszłych”), które mogą wystawić na szwank długoterminową zdolność utrzymania się na rynku;
- Ze względu na wysoką wiarygodność państwa finansują wiele niekapitałowych systemów emerytalnych na zasadzie „pay as you go”. To jednak stawia problem międzypokoleniowy młodych płacących na rzecz starszych;
- Sponsorzy mają obowiązek powiernika zarządzać aktywami systemu kapita- łowego ostrożnie, ale mądrze;
- Prawdziwy koszt ekonomiczny emerytury to zmiana bieżącej wartości netto przyszłych zobowiązań po odjęciu zmiany wartości godziwej aktywów kapitałowych. W przypadku finansowej sprawozdawczości przedsiębiorstw zasady rachunkowości zwykle pozwalają na wygładzenie sprawozdania dotyczą- cego kosztów emerytalnych. Dla dokładnej oceny rzeczywistego obciążenia systemem emerytalnym i prawdziwego zakresu zobowiązań może być potrzebne dokonanie korekty analitycznej przez analityków papierów warto- ściowych.
