Tradycyjne teorie rynkowe wyjaśniają, jak zachowania inwestorów wpływają na ceny instrumentów. Jedno z podstawowych założeń tych teorii mówi, że inwestorzy handlują racjonalnie, zgodnie z pewnymi założeniami.
Problem ten pojawia się, gdy inwestorzy na rynku finansowym zaczynają zachowywać się niezgodnie z tymi założeniami czyli postępują wedle własnych zasad podejmując impulsywne decyzje. Stają się tym samym irracjonalnymi inwestorami. Jedną z głównych cech takich inwestorów jest podatność na emocje związane z zawieranymi transakcjami, podczas gdy racjonalni inwestorzy analizują i podejmują decyzje zgodnie z teoriami fundamentalnymi.
Niektóre teorie uważają każdego inwestora, który nie podejmuje decyzji opartych o tradycyjne teorie ekonomiczne jako irracjonalnego, nawet gdy korzysta z analizy technicznej (nie jest ona traktowana jako „tradycyjna” teoria ekonomiczna).
Ekonomia behawioralna opisuje czynniki, które wpływają na decyzje podejmowane przez inwestorów. Niektóre z nich opisane są poniżej:
- zasady podczepiania
- efekt dyspozycji
- efekt skupienia
- optymizm
- efekt stusia
- efekt nadmiernej pewności siebie
- teoria żalu
Zasada podczepienia
Ludzie podejmują decyzje zgodnie z oczekiwaniami osób z otoczenia
Efekt podczepienia jest bardzo częstym zachowaniem, które można obserwować w życiu codziennym. Dotyczy on sytuacji, kiedy ludzie podejmują decyzje zgodnie z oczekiwaniami większości osób z ich otoczenia, a często niezgodnie z ich własnymi poglądami. Efekt ten, obserwowany jest między innymi w ekonomii konsumpcji – tłumaczy dlaczego ludzie kupują produkty, które są modne nawet wtedy, kiedy są one drogie i całkowicie zbędne. Na rynku finansowym efekt ten może mieć bardzo poważne konsekwencje ponieważ niepotwierdzone informacje (plotki, spekulacje) mogą powodować gwałtowne ruchy cen.
Efekt dyspozycji
Inwestorzy tną zyski a trzymają straty
Efekt dyspozycji to sytuacja gdy inwestorzy sprzedają aktywy kiedy ich ceny rosną, a utrzymują je w portfelu inwestycyjnym, kiedy tracą na wartości. Oznacza to, że inwestorzy są mniej skłonni do akceptowania strat niż zysków..
Efekt skupienia
Gdy dostępna jest mała ilość informacji, inwestorzy mają tendencję do skupiania się na wiadomościach o małym znaczeniu
Efekt ten występuje wtedy, gdy inwestor opiera się za bardzo na jednej informacji zamiast na ogólnej sytuacji. Dzieje się to z różnych powodów. Przykładem może być sytuacja, kiedy inwestorzy ponoszą straty i chcą wierzyć, że pozytywne informacje (które w rzeczywistości okazują się małoznaczące) doprowadzą do zmiany kierunku cen, a więc do osiągnięcia zysków.
Optymizm
Inwestorzy mają tendencję do nadmiernego optymizmu
Inwestorzy mają tendencję do nadmiernego optymizmu w stosunku do wyników zaplanowanych działań. Zazwyczaj oznacza to, że przeszacowują prawdopodobieństwo pozytywnych wydarzeń i nie doceniają prawdopodobieństwa występowania zdarzeń negatywnych w skutkach.
Efekt strusia
Niektórzy inwestorzy przyjmują postawę negującą negatywne wydarzenia
Zachowanie to jest często obserwowane u inwestorów z małym doświadczeniem – jest prostym zaprzeczeniem negatywnych sytuacji. Inwestorzy unikają ryzykownych sytuacji finansowych udając, że one nie istnieją.
Efekt nadmiernej pewność siebie
W sytuacji osiągania zysków, inwestorzy mają tendencję do bycia zbyt pewnymi siebie
W pewnym stopniu zachowanie to jest zbliżone do optymizmu, jednak w przypadku nadmiernej pewności, inwestorzy uznają, że ich zdolność/skuteczność w podjęciu decyzji jest większa niż w rzeczywistości (przeceniają swoje umiejętności).
Teoria żalu
Inwestorzy żałują, że nie dokonali transakcji w trakcie zwyżki cen, więc zostawiają otwarte pozycje w celu rekompensaty straconych możliwości
Nieprzyjemne uczucie żalu może pojawić się gdy jednostka zda sobie sprawę, że podjęła decyzję, której skutki okazały się dla niej niekorzystne (może to być też brak decyzji),
Na przykład inwestor żałujący, że nie zamknął otwartej pozycji po określonej cenie, która okazała się być wartością najwyższą. W takim przypadku często obserwuje się, że inwestor będzie dalej opóźniał zamknięcie transakcji aby zrekompensować stracone korzyści.
