Deregulacja, usunięcie lub ograniczenie przepisów lub innych wymogów kontroli rządowej. Deregulacja często przybiera formę całkowitego wyeliminowania regulacji lub zmiany istniejącej regulacji w celu zmniejszenia jej wpływu.
Różne kraje podejmują decyzje deregulacyjne różnymi kanałami. W Stanach Zjednoczonych niektóre sprawy deregulacyjne leżą w gestii rządu federalnego (na ogół, gdy w grę wchodzi handel międzystanowy), a inne będą rozstrzygane przez stany i miejscowości. W innych krajach istnieje różne połączenie podejmowania decyzji regulacyjnych na szczeblu lokalnym i krajowym, a w jeszcze innych kontekstach, takich jak Unia Europejska, decyzje o deregulacji będą podejmowane przez organy wielostronne.
Aby lepiej zrozumieć, dlaczego dochodzi do deregulacji, konieczne jest zrozumienie różnych racjonalnych sposobów regulacji. Regulacja występuje na ogół z jednego z czterech powodów:
- Normalne funkcjonowanie rynku przynosi rezultat, który jest postrzegany jako społecznie niepożądany. Na przykład przepisy dotyczące płacy minimalnej istnieją, gdy społeczeństwo uważa, że płaca rynkowa dla niektórych pracowników jest zbyt niska.
- Regulacja występuje również wtedy, gdy istnieje naturalny monopol (np. przesył energii elektrycznej), który wymaga interwencji w celu zapewnienia, że jego pozycja monopolisty nie jest nadużywana w sposób prowadzący do wyższych cen i gorszych usług. Jednak ze względu na zmiany w technologii niektóre branże, które były uważane za naturalne monopole (np. usługi telefoniczne), nie są już w takiej sytuacji.
- Koszty zewnętrzne produkcji niepokrywane przez producenta – to kolejna przesłanka do regulacji. Regulacje dotyczące zanieczyszczeń istnieją na przykład dlatego, że zanieczyszczenie szkodzi innym podmiotom niż producent (np. okolicznym społecznościom), a w przypadku braku regulacji pojawiłoby się więcej zanieczyszczeń niż jest to idealne.
- Niedoskonałości rynku (np. niedoskonałość informacji) są ostatecznym uzasadnieniem dla regulacji. Konsumenci produktów farmaceutycznych nie posiadają na przykład wystarczających informacji, aby dokonać świadomego wyboru, jakie produkty farmaceutyczne powinny być stosowane i jakie są możliwe skutki uboczne i zagrożenia. Regulacje rządowe w tym przypadku przyjmują trzy podstawowe formy: zatwierdzenie leku jako bezpiecznego i skutecznego, wymaganie ujawnienia informacji, gdy lek jest reklamowany, oraz wymaganie, by lekarz przepisał określone środki farmaceutyczne.
Biorąc pod uwagę wskazane powyżej powody wprowadzenia regulacji, można wskazać trzy ogólne powody deregulacji, które są następujące:
- 1. Regulacja przestaje być skuteczna, a tym samym przestaje dawać pożądany społecznie rezultat. Kiedy amerykański przemysł lotniczy został deregulowany w 1977 roku, było to spowodowane głównie tym,! e ówczesny system regulacji cen i tras był postrzegany przez decydentów jako hamulec rozwoju branży. Po deregulacji, liczba linii lotniczych konkurujących na wielu rynkach wzrosła, a ceny podróży lotniczych spadły. Jednakże dla wielu małych społeczności rząd federalny musiał zapewnić dotacje, aby zapewnić ciągłość usług lotniczych. Co więcej, zyski linii lotniczych spadały wraz z cenami konsumpcyjnymi. Podobnie regulacje dotyczące naturalnych monopoli, efektów zewnętrznych i niedoskonałości rynku mogą zostać zmniejszone lub wyeliminowane, gdy (1) postrzega się, że istnieją substytuty regulacji, (2) zmiany rynkowe powodują, że pierwotne racjonalne rozwiązania przestają działać lub (3) regulacja jest postrzegana jako zbyt kosztowna dla jakichkolwiek korzyści społecznych, które generuje.
Deregulacja, uwolnienie rynku
Deregulacja w branży usług finansowych, która pozwala wolnym rynkom na określenie odpowiedniej ceny i alokację kapitału. Uważa się, że dla społeczeństwa najlepsza jest nieskrępowana, zdrowa konkurencja gwarantująca graczom rynkowym równe szanse. Podstawowe założenie to utrzymanie jakości zobowiązań powierniczych oraz zapewnienie bezpieczeństwa poprzez informację rynkową i nadzór władz. Ryzyko natomiast staje się „kwestią wyceny”. Pomimo tendencji deregulacyjnych w bankowości, rządy nadal bacznie obserwują tę branżę. Co więcej, kryzys kredytowy lat 2007–2009 sprawił, że rządy mogą się skłonić ku ponownej regulacji. Deregulacja wiąże się z hipotezą o rynkach efektywnych, zgodnie z którą ryzyko jest prawidłowo wyceniane przez siły rynkowe, a co za tym idzie, siły te są w stanie nim zarządzać. Przekonanie to słabnie wobec obaw, że rynek nie radzi sobie z ryzykiem systemowym.
Niezamierzone skutki
Sektor bankowy był wówczas bardzo mało konkurencyjny. Brak konkurencji sprawiał, że bankierzy byli tłuści, zadowoleni
i mieli awersję do ryzyka. Po deregulacji sektora banki musiały podjąć prawdziwy wysiłek w walce konkurencyjnej. Doprowadziło to do pewnej poprawy usług, ale też sprowokowało bankowców do bardziej agresywnego poszukiwania źródeł zysku (szczególnie w miarę coraz powszechniejszego notowania akcji dużych instytucji finansowych na giełdzie). Duże banki coraz bardziej angażowały się w groźne przedsięwzięcia, co oznaczało wzrost ryzyka systemowego.
