Rachunkowość memoriałowa
Ujmowanie zdarzeń księgowych zarówno w oparciu o transakcje, jak i przesłanki wynikające z umów i warunków ekonomicznych. Przychody uznawane są więc z chwilą, gdy zostaną prawnie osiągnięte (a nie otrzymane w formie pieniężnej), a koszty przypisywane są do zwią- zanych z nimi przychodów (czyli nie zawsze ujmowane są z chwilą zapłaty pieniężnej – patrz zasada współmierności przychodów i kosztów). W rezultacie bilans zawiera oszacowane kwoty przyszłych wpływów pieniężnych (np. należności) i przyszłych rozchodów (np. zobowiązania). Z kolei rachunek zysków i strat mierzy zmiany w wartości netto przedsiębiorstwa. Rachunkowość memoriałowa jest przeciwieństwem rachunkowości kasowej, według której zdarzenie może zostać uznane wyłącznie wówczas, gdy związany z nim przepływ środków pieniężnych faktycznie nastąpił. Ze względu na swoją racjonalną podbudowę pojęciową, rachunkowość memoriałowa stanowi integralną część podstawowych zasad rachunkowości skupiających się na pomnażaniu majątku zgodnie z teorią przedsię- biorstwa. Niemniej jednak, z jej stosowaniem wiążą się również pewne niedogodności:
- złożoność: księgi rachunkowe, prócz transakcji pieniężnych, muszą obejmować wiele innych zdarzeń; duże ułatwienie stanowi tu zasada podwójnego zapisu;
- niepewność: rachunkowość memoriałowa wymaga przewidywania przyszłości. Pozycje dotyczące przyszłości bliższej (np. bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów na koniec okresu) przedstawiają stosunkowo mało problemów z oszacowaniem; trudniejsze jest jednak dokładne oszacowanie pozycji odnoszących się do dalszej przyszło- ści (jak np. amortyzacja). Konieczność dokonywania oszacowań księgowych i oceny księgowej wprowadza pewien element niepewności (skutkiem czego zysk staje się również „wartością szacunkową”, a nie niepodważalnym wynikiem). Jednak dzięki zasadzie ostrożnej wyceny ewentualne niespodzianki powinny być raczej miłe;
- pole do manipulacji: ponieważ oszacowania i oceny księgowe z konieczności są subiektywne, mogą być również tendencyjne lub, co gorsza, celowo zniekształcone. To właśnie z tego powodu konieczne jest badanie sprawozdań finansowych przez niezależnego biegłego rewidenta.
Pomimo wymienionych niedogodności, rachunkowość memoriałowa jest najrozsądniejszym kompromisem ze względu na swoje walory w zakresie odzwierciedlania rzeczywistości finansowej. Istotą tego kompromisu jest fakt, że użytkownicy sprawozdań finansowych wolą miarę mniej ścisłą, lecz wiarygodną, niż miarę bardziej ścisłą, lecz błędną. Patrz również korekty
