Wykrywanie nadużyć gospodarczych przez rewidentów
Ponieważ przestępstwa i oszustwa gospodarcze mogą mieć istotny wpływ na sprawozdanie finansowe, zapobieganie i wykrywanie ich pozostaje jednakowo w obszarze zainteresowania akcjonariuszy i biegłych rewidentów. Problemem jest to, że oszustwo może być wyjątkowo trudne do wykrycia przez strony zewnętrzne. Zmowa pomiędzy osobami wewnątrz firmy („spisek wewnętrzny”) może wiązać się z obejściem mechanizmów kontroli wewnętrznej. Dokumentacja, którą biegli rewidenci często muszą traktować jako wiarygodny zewnętrzny dowód badania, może być sfałszowana. Sprawę utrudnia dodatkowo sam charakter działalności gospodarczej w dzisiejszych czasach. Konkurencja na wolnym rynku skutkuje większym naciskiem na wyniki finansowe. Pracodawcy są mniej paternalistyczni, a pracownicy z kolei mniej lojalni. Globalizacja łączy się z decentralizacją i coraz bardziej złożonymi transakcjami zawieranymi w wielu jurysdykcjach. Postęp technologiczny doprowadził do znacznego wyeliminowania „papierowych dokumentów”. Ponieważ oszustwo to „działanie wewnętrzne”, zapobieganie mu z konieczności stanowi podstawowy obowiązek zarządu. Zapobieganie oszustwom i błędom nie może stanowić podstawowej funkcji biegłego rewidenta; biegły rewident może być jednak czynnikiem powstrzymującym od popełniania nadużyć. Co więcej, biegły rewident musi być wyczulony na przypadki oszustwa – zgodnie z większo- ścią standardów rewizji finansowej jest on zobowiązany do uwzględnienia potencjalnego nadużycia jako ryzyka badania. W tym wszystkim mamy przykład „zdrowej wieloznaczności”. Podział winy często zależy od stopnia przyczynienia się do nadużycia. W wyjątkowych przypadkach (patrz Enron), biegłym rewidentom zdarza się dopuścić zaniedbania. Podstawowym elementem zdefiniowania odpowiedzialności biegłych rewidentów są dwa terminy „zasadne oczekiwanie” i „istotne zniekształcenie”. Decyzję w tej sprawie często może podjąć tylko sąd. W zależności od rodzaju nadużycia gospodarczego (np. pranie brudnych pieniędzy w sektorze bankowym), biegły rewident może również posiadać ustawowy obowiązek zgłoszenia wykrytego nadużycia sektorowemu organowi nadzoru lub prokuraturze. Poza ustawowym badaniem sprawozdań finansowych, biegli rewidenci mogą być również zaangażowani w dochodzenia dotyczące nadużyć, jako specjaliści w zakresie rachunkowości sądowej. Źródła: Międzynarodowy Standard Rewizji Finansowej Nr 240 – Nadużycie gospodarcze; USA: Standard rewizji finansowej Nr 82 – Uwzględnienie nadużycia gospodarczego w badaniu sprawozdania finansowego.
