Gildia kupiecka, europejskie średniowieczne stowarzyszenie złożone z handlowców zainteresowanych handlem międzynarodowym. Uprzywilejowane braterstwo założone przez kupców z Tiel w Gelderland (w dzisiejszej Holandii) około 1020 roku jest pierwszym niewątpliwym prekursorem cechów kupieckich, a w statucie podobnej instytucji w St. Omer we Francji faktycznie używa się terminu gilda mercatoria przed końcem XI wieku.
Chociaż w późniejszym średniowieczu nadal kwitły stowarzyszenia kupców z różnych miast (najbardziej znanym przykładem jest tzw. Hanza w Londynie z XII wieku), większość cechów kupieckich w naturalny sposób ograniczyła swoje członkostwo do mieszkańców jednego miasta. W większości miast europejskich nałożenie wysokich opłat za wstęp nadało cechowi ekskluzywny charakter, choć oczywiste jest, że patrycjat kupiecki zazwyczaj sprawował władzę poprzez kontrolę nad konstytucją miejską, a nie poprzez sam cech kupiecki. Wynikało z tego, że takie cechy raczej nie przetrwały miejskich przewrotów społecznych z końca XIII i XIV wieku, tzw. Zunftrewolucji (“rewolucji cechowej”), która przeniosła całą lub część politycznych i ekonomicznych sił patrycjatu do cechów rzemieślniczych, czyli do tajemnic. Na początku XV wieku większość europejskich cechów kupieckich zniknęła w zapomnienie lub przetrwała jako stłumione ciała, pozbawione jakiejkolwiek prawdziwej funkcji gospodarczej.
Gildie kupieckie
Gildie kupieckie (współczesne kongregacje kupieckie) istniały na ziemiach polskich od czasów prepozytury, a następnie od XIV do XIX wieku, kiedy to zostały zastąpione przez nowoczesne organizacje o większym zasięgu (np. izby przemysłowo-handlowe, stowarzyszenia kupieckie). Na ziemiach polskich cechy istniały we wszystkich dużych miastach (Kraków, Lwów, Gdańsk). Ze względu na swój typ wyróżniały się one:
- gildie ogólne, które łączyły kupców różnych specjalności
- gildie wyspecjalizowane występujące, gdy kupcy w danym mieście byli bardzo wyspecjalizowani (dla przykładu gildie handlujących solą prasołów np. w Opocznie od 1456, w Piotrkowie od 1530, w Wieluniu od 1579)
- gildie według kierunku handlu, czyli w zależności od krain, z którymi handlowano (np. gildie skupiające kupców jeżdżących do Skanii, Nowogrodu Wielkiego lub Flandrii w takich miastach jak Gdańsk, Elbląg, czy Szczecin)
