Poradnik inwestora

Poradnik zawiera uwagi i wskazówki dla wszystkich traderów rynku forex. Proste i przejrzyste, podane w punktach tak, aby jak najbardziej ułatwić odbiór. Zawiera rzeczy oczywiste, jak i te, o których często zapominamy.

1. Naucz się podstaw handlu na rynku forex. To zdumiewające ilu ludzi po prostu nie wie co robi. By współzawodniczyć na najwyższym poziomie w tym biznesie i stać się jednym z tych, którzy naprawdę odnoszą sukcesy, musisz być dobrze wyedukowany w tym co robisz. Nie oznacza to posiadania stopnia naukowego otrzymanego na jednym z cenionych uniwersytetów – dla rynku nie ma znaczenia gdzie się kształciłeś.

2. Forex to gra o sumie zerowej. Dla wszystkich długich pozycji są ich odpowiedniki w pozycjach krótkich. Jeżeli 80% z traderów ma otwarte długie pozycje, wtedy pozostałe 20% ma krótkie.

Znaczy to tyle, że sprzedający muszą mieć otwarte pozycje o znacznie większych rozmiarach, aby zrównoważyć te 80%, których jest znacznie więcej ale w dużo mniejszych pozycjach. Jedni i drudzy nadają płynność rynkowi.

3. Nikt nie jest większy niż rynek.

4. Wyzwaniem nie jest zapanowanie nad rynkiem, lecz umiejętność dokładnego czytania z niego. Bardziej dochodowe jest podążanie za ruchami rynku niż bycie przez nie zaskakiwanym.

5. Handluj z trendami, zamiast podejmowania usilnych prób wyłapania szczytów i den.

6. Próby wybierania szczytów i dołków to wspólna pomyłka dla inwestorów forex. Jeżeli masz zamiar handlować szczytami i dnami, to przynajmniej poczekaj, aż ceny i formacje szczytów i den faktycznie się potwierdzą, zanim zajmiesz pozycję na rynku. Próby dokładnego umieszczenia szczytów i den na forex są bardzo ryzykowne, ale ćwiczenie cierpliwości i czekanie na potwierdzenie szczytu bądź dna może powiększyć Twoją przewagę i nieco zmniejszyć ryzyko.

7. Są przynajmniej trzy typy rynków: trend wzrostowy (rynek byka), ograniczonego zasięgu (konsolidacja) i trend spadkowy (rynek niedźwiedzia). Posiadaj różne strategie dla każdego z nich.

8. Stanie z boku też jest pozycją (czekanie na właściwy moment).

9. W trendach wzrostowych kupuj w zagłębieniach (wsparciach), natomiast w trendach spadkowych, sprzedawaj na szczytach (oporach).

10. W Rynku byka, nigdy nie sprzedawaj gdy rynek jest przytłumiony, a w rynku niedźwiedzia, nigdy nie kupuj gdy rynek jest przytłumiony.

11. Trendy wzrostowe i spadkowe są na rynku ZAWSZE obecne, z tym, że jeden z nich jest bardziej dominujący. W trendzie wzrostowym, na przykład, bardzo łatwo jest odbierać sygnały sprzedaży jeden po drugim, tylko po to by zaraz się one kończyły, kolejno jeden po drugim. Wybierz handle z trendem.

12. Sygnał kupna, który zawodzi jest sygnałem sprzedaży. Sygnał sprzedaży, który zawodzi jest sygnałem kupna.

13. Pozwól zyskom rosnąć, a straty ucinaj szybko.

14. Pozwól zyskom rosnąć, ale nie pozwól chciwości wkroczyć na tą drogę. Gdy już osiągnąłeś miły zysk na transakcji, rozważ możliwość jej zamknięcia i zawarcie ewentualnie następnego handlu. To jest naturalne, że masz nadzieję, że jeden handel nie zakończy Twojego „szczęśliwego losu” i uczyni Ciebie bogatym, ale jest to po prostu nieracjonalne podejście. Nie trzymaj pozycji zbyt długo i nie pozwól aby rynek zabrał Twoje zasłużone zyski z powrotem.

15. Używaj ochronnych zatrzymań, stop loss, by ograniczyć straty.

16. Używaj odpowiednich stop lossów za każdym razem by zmniejszyć straty i nigdy, przenigdy nie pozwalaj by Twoje straty rosły. Prawie każdy trader przy niektórych punktach popełnia błąd pozwalając na to aby jego straty się zwiększały w nadziei, że rynek ostatecznie zawróci i podąży we „właściwym kierunku” ale zazwyczaj, prowadzi to po prostu tylko do zwiększenia strat. Czasem wygrywasz, czasem tracisz. Po prostu naucz się zmniejszyć straty, brać rzadziej występujące, ale za to duże zyski i pójść dalej do następnego handlu. Jeżeli popełniłeś błąd, naucz się na nim i nie popełniaj go więcej. By uniknąć powiększania się strat, miej w zwyczaju określanie poziomu zysku, jak i dopuszczalnego poziomu straty i tolerancji ryzyka dla każdej transakcji, jeszcze przed wejściem na rynek. Wtedy po prostu złóż zlecenie stop loss po odpowiedniej cenie – ale nie tak ciasno (blisko aktualnego stanu rynku), że zatrzymanie mogłoby szybko wyrzucić Ciebie z tej pozycji, zanim rynek będzie miał szansę aby ruszyć w przewidzianym przez Ciebie kierunku. Używanie ograniczania strat to zawsze bardzo rozsądne rozwiązanie.

17. Unikaj umieszczania ochronnych zatrzymań przy oczywistych, okrągłych liczbach. Ochronne zatrzymania na długich pozycjach powinno się ulokować poniżej okrągłych liczb (jak 10, 20, 25, 50, 75, 100) i na krótkich pozycjach, powyżej takich liczb.

18. Właściwe umieszczanie stop lossów jest sztuką. Trader musi połączyć techniczne czynniki na wykresach cenowych z zarządzaniem pieniędzmi.

19. Przeanalizuj swoje straty. Ucz się na ponoszonych stratach. Są to kosztowne lekcje i zapłaciłeś za nie. Większość traderów nie uczy się na własnych błędach, ponieważ nie lubią w ogóle o nich myśleć!

20. Trzymaj się z dala od kłopotów, Twoja pierwsza strata jest zazwyczaj Twoją najmniejszą stratą.

21. Obserwuj! Na forexie ci, którzy długo obserwują i są ma miejscu w odpowiednim czasie, kiedy  nadchodzą te „duże ruchy”, odnoszą często sukces.

22. Jeżeli jesteś nowym graczem, jesteś małym traderem (z mini kontem) przez co najmniej rok czasu, wtedy analizuj swoje zarówno dobre jak i złe transakcje. Naprawdę możesz nauczyć się więcej na tych złych.

23. Nie handluj jeżeli Twoje finanse nie są w najlepszej formie, ponieważ to działanie rynku, a nie warunki materialne, mają wpływać na Twoją pozycję wejścia i wyjścia z rynku. Jeżeli nie zaczynasz z wystarczająco dużym kapitałem, możesz nie być w stanie przetrwać w transakcji, jeżeli rynek nawet chwilowo zwraca się przeciwko Tobie.

24. Bądź bardziej obiektywny i mniej emocjonalny.

25. Używaj zasad zarządzania pieniędzmi.

26. Zarządzanie pieniędzmi zwiększa przewagę do tego stopnia, że gracz może utrzymywać się na stałym poziomie i osiągać zyski w dłuższym terminie.

27. Urozmaicaj swoje transakcje, ale nie przesadzaj z tym.

28. Zarządzając – stosuj proporcje zysku do straty w stosunku przynajmniej 3 do 1.

29. Oblicz stosunek straty do zysku przed zawarciem każdej transakcji, ale wystrzegaj się przed utrzymywaniem pozycji zbyt długo.

30. Nie handluj impulsywnie; posiadaj trading plan.

31. Posiadaj własne cele i bądź obiektywny.

32. Pięć kroków by zbudować swój system handlowy:
a) zacznij grę z koncepcją,
b) zmień to w zbiór obiektywnych reguł,
c) wizualnie sprawdź to na wykresie,
d) testuj to na rachunku demo,
e) oceniaj wyniki.

33.. Planuj Twoją pracę i pracuj nad Twoim planem.

34. Handluj z planem – nie z nadzieją, chciwością czy ze strachem. Planuj, gdzie wchodzisz na rynek, ile zaryzykujesz na transakcji i w którym miejscu weźmiesz swoje zyski.

35. Trzymaj się planu. Kiedy transakcja jest już zawarta a granice handlu wybrane, nie wychodź jeżeli zatrzymanie nie zostało osiągnięte albo z powodów fundamentalnych nie zmieniaj pozycji.

36. Budując jakikolwiek skuteczny system czy strategię musisz zrobić trzy ważne elementy: przewidzieć cenę, ustalić odpowiedni czas i odpowiednio zarządzać pieniędzmi. Przewidzenie przyszłej ceny wskaże nam oczekiwany kierunek rynku, wybór odpowiedniego czasu określi pozycję wejścia i wyjścia, natomiast zarządzanie pieniędzmi wyznaczy nam wielość transakcji z jaką wejdziemy do handlu.

37. Nie wybieraj pomiędzy ustawieniami twojego systemu. Graj każdym sygnałem.

38. Systemy gry, które działają na rynkach wzrostowych mogą nie działać na rynkach spadkowych.

39. Ustal cały plan przed wejściem na rynek, wyeliminujesz w ten sposób emocjonalne reakcje. Wybierz moment wejścia, wyjścia i cel danego handlu. Ogranicz Twoje decyzje tylko do zmian drugorzędnych podczas sesji. Zyski są dla tych, który działają, nie reagują. Nie zmieniaj nic podczas sesji jeżeli nie masz bardzo ważnego powodu.

40. Sprawdź wszystko dwukrotnie.

41. Pomyśl o grze jak o sztuce prawdopodobieństwa. Możesz podjąć wszystkie decyzje „właściwie” a Twój handel i tak przyniesie Ci straty. Taka sytuacja nie czyni handlu czy systemu „niewłaściwym”, ponieważ właśnie jedna na kilka transakcji jaką zawrzemy, przyniesie straty i będzie ona naturalną częścią tej strategii. Nie oczekuj, że nie będziesz miał stratnych transakcji – one są nieuniknioną częścią planu i nie można ich uniknąć.

42. Miejscem wyjściowym do analizy jest zawsze określenie ogólnej tendencji rynku (trendu).

43. Graj tylko ze strategią, wyniki będą dowodziły jej poprawność.

44. Kiedy piramidujesz pozycje (dodajesz kolejne pozycje tej samej transakcji), trzymaj się tych wytycznych:
a) Każda kolejna warstwa powinna być mniejsza niż poprzednia.
b) Dodawaj tylko do zwycięskich pozycji.
c) Nigdy nie dodawaj do tracących pozycji. Jedna z kilku handlowych reguł zarządzania, której możemy się trzymać ale nigdy nie możemy jej pominąć mówi: „Nigdy nie dodawaj pozycji do tracącego handlu”. Gracze dzielą się na zwycięzców i przegrywających i jeżeli handel przynosi straty, to szanse na to, że rynek się obróci i przyniesie nam zyski, są zbyt małe by ryzykować więcej pieniędzy. Jeżeli naprawdę jest to pozycja zwycięska, która tylko wygląda na stratną, dlaczego nie poczekać, aż będzie to wyraźne i potwierdzone przez rynek, zanim zawrzemy taką transakcję.
d) Czasami rynek zawraca zanim dotrze do Twojego poziomu stop loss i wtedy możesz poczuć się bardzo szczęśliwy. Czasami rynek osiągnie Twój poziom zatrzymania straty i wtedy dopiero zawróci w kierunku, który przyniósłby Tobie zysk, a wtedy możesz poczuć się jakbyś miał pecha. Niezależnie od wyniku, nigdy nie warto dodawać kolejnych pozycji do rynku podążającego w niewłaściwym kierunku, mając nadzieję, że rynek zaraz zawróci a my osiągniemy zwycięstwo. Przewagą sukcesu jest właśnie nie ryzykowanie większego kapitału, zwiększając wstępne ryzyko.
e) Dostosuj ochronne zatrzymania do progu rentowności.

45. Kontroluj ryzyko:
a) Nigdy nie ryzykuj więcej niż 3-4 procent Twojego kapitału na jakimkolwiek handlu
b) Z góry ustal Twój punkt wyjścia zanim rozpoczniesz handel
c) Jeżeli stracisz pewną określoną z góry ilość kapitału, przestaniesz handlować, przeanalizujesz gdzie tkwił błąd i poczekasz aż poczujesz się pewny, zanim zawrzesz kolejną transakcję.

46. Nie handluj pieniędzmi, które są Tobie potrzebne. Nikt nigdy nie zarobił tu pieniędzy na transakcjach, kiedy musiał grać po to, by opłacić rachunki na końcu miesiąca. Potrzeba, by zarobić X pieniędzy przez miesiąc albo będziemy w finansowym kłopocie jest najlepszym sposobem by zupełnie popsuć całą dyscyplinę, reguły, cele i prowadzi szybko do katastrofy. Powinniśmy grać podejmując rozsądne ryzyko aby osiągnąć dobre wynagrodzenie. Nie masz kontroli nad tym, kiedy i jak rynek odda Ci swoje zyski. Nie handluj, jeżeli potrzebujesz tych pieniędzy by zapłacić za rachunki. Nie handluj, jeżeli Twoja gra i osobiste wydatki nie są pokryte przez inny strumień dochodów albo oszczędności. Będzie to tylko prowadzić do dodatkowego nacisku i będzie bardzo szkodliwe dla Twoich wyników.

47. Czy wiesz dlaczego grasz na rynku? By się nie nudzić? By trafić na majątek? Kiedy uczciwie odpowiesz sobie na te pytania, będziesz na dobrej drodze do odniesienia sukcesu na forex.

48. Nie doprowadzaj do sytuacji, kiedy trzeba będzie uzupełnić depozyt, nie trać niepotrzebnie dodatkowych pieniędzy. Jeżeli coś idzie nie tak – wróć do demo i popraw strategię.

49. Zamykaj tracące pozycje szybciej niż zwycięskie.

50. Pomijając bardzo krótkie transakcje, podejmuj decyzje na dłuższych interwałach czasowych. Bardzo dobrą propozycją, szczególnie dla początkujących, jest spokojna analiza na zamkniętym rynku – przez weekend.

51. Zaczynaj analizę od wykresów długoterminowych, dopiero później przejdź do krótkoterminowych, powinieneś wiedzieć, w którym miejscu się znajdujesz, a tego nie pokazują wykresy o małych (poniżej 1 godz.) interwałach czasowych.

52. Używaj krótkoterminowych wykresów by precyzyjnie określić pozycję wejścia i wyjścia.

53. Opanuj grę w dłuższym terminie czasowym, zanim spróbujesz szybkich transakcji.

54. Testuj różne przedziały czasowe. Handluj patrząc na formacje. Układy odwrócenia, konsolidacji i punkty przełamania występują często. Naucz się odnajdywać ważne linie i formacje w dowolnych ramach czasowych.

55. Spróbuj zignorować typową wiedzę; nie traktuj tego co mówią w finansowych mediach zbyt poważnie – z punktu widzenia analizy technicznej nie ma to praktycznie żadnego znaczenia, gdyż wszelkie niespodziewane newsy (tylko takie oddziałują na rynek) mają tylko chwilowy wpływ. Podejście zależy tu oczywiście od strategii i ram czasowych handlu.

56. Zawsze wykonuj swoją pracę domową i bądź na bieżąco z tym, co dzieje się na świecie. Nigdy nie wiesz do końca co wpłynie na konkretną walutę danego dnia.

57. Naucz się wygodnie trwać w mniejszości. Jeżeli trafnie przewidzisz zachowanie rynku, większość ludzi nie zgodzi się z Tobą. (90% przegrywających,10% zwycięzców).

58. Analiza techniczna to umiejętność, którą doskonalisz wraz z doświadczeniem i nieustannym studiowaniem. Zawsze kontynuuj naukę.

59. Wystrzegaj się wszystkich wskazówek i wiadomości poufnych. Poczekaj na to, co zrobi rynek, abyś utwierdził się, że informacje, które otrzymałeś są dokładne, wtedy zajmiesz pozycję dołączając do rozwijającego się trendu.

60. Kupuj pogłoski, sprzedawaj newsy.

61. K.I.S.S – (Keep It Simple Stupid), bardziej skomplikowane nie zawsze jest lepsze.

62. Odpowiedni dobór czasu gry jest niezwykle ważny na forexie.

63. Odpowiedni wybór czasu jest bardzo ważny. Określenie poprawnego kierunku rynku rozwiązuje tylko część problemu. Jeżeli właściwy czas wejścia jest odległy o dzień, albo czasami zaledwie o minuty, a my zawrzemy transakcję zbyt wcześnie, zamiast spokojnie poczekać na potwierdzenie – to często określa różnicę pomiędzy zwycięzcą a przegranym.

64. „Kup i trzymaj” to strategia, której nie stosuje się na rynku forex.

65. Kiedy otwierasz rachunek u brokera, nie patrz na ilość pieniędzy, popatrz raczej na długość czasu jaki chcesz być na rynku. To podejście pomoże Ci ochronić swój kapitał i pomoże uniknąć podejścia typowego dla Las Vegas: „Więc będę grał aż moje pieniądze się skończą.” Doświadczenie pokazuje, że wiele osób, które postępowało w ten sposób przez dłuższy czas, kończą swoje zarabianie pieniędzy.

66. Noś notatnik przy sobie i zapisuj wszystkie ciekawe informacje o rynku. Zapisuj ceny otwarcia rynku, zakresy cen, Twoje transakcje, zlecenia stop oraz Twoje własne obserwacje. Od czasu do czasu przeczytaj swoje notatki, używaj ich by móc przeanalizować swoje wyniki.

67. Nie licz zysków z Twoich pierwszych 20 transakcji. Staraj się utrzymać procentowy poziom zwycięstw. Czasami wiesz, że wybierając właściwy kierunek, można zwiększyć zyski rozszerzając plan gry, dodając dodatkowe elementy jak np. zatrzymania. Innymi słowy, właśnie teraz jest dobry moment by zacząć poważnie zarządzać pieniędzmi.

68. „Rzymu nie zbudowano w jeden dzień” i żaden ważny ruch nie trwa przez jeden dzień.

69. Nie przesadzaj z handlem.

70. Posiadaj dwa rachunki. Jedno konto rzeczywiste a drugie demo. Nauka nie kończy się kiedy zaczynasz grać na koncie rzeczywistym. Utrzymuj konto demo i używaj go by testować alternatywne transakcje, testować poziomy zatrzymania, i tak dalej.

71. Cierpliwość jest ważną cechą, nie tylko w oczekiwaniu na właściwy moment wejścia, ale także w utrzymywaniu tych transakcji, które już pracują.

72. Jeżeli jesteś przesądny; nie handluj jeżeli coś Ciebie niepokoi.

73. Analiza techniczna opiera się na badaniach rynku przy użyciu wykresów, w celu przewidzenia kierunku, w którym rynek przesunie cenę. Przewidzeniu trendu.

74. Wykresy odzwierciedlą byczą (zwyżkową) albo niedźwiedzią (zniżkującą) psychologię rynku.

75. Ostatecznym celem sporządzania wykresów cenowych jest zidentyfikowanie trendów we wczesnych etapach ich rozwoju, aby jak najszybciej rozpocząć handel zgodnie z nim.

76. Zwolennik analizy fundamentalnej bada powód ruchu rynku, podczas gdy gracz techniczny analizuje skutki.

77. Rosnące ceny ogólnie wskazują na silniejszą ekonomię i podnoszący się nacisk inflacyjny. Spadające ceny zwykle ostrzegają, że ekonomia zwalnia wraz z inflacją.

78. Im wyższy interwał czasowy wskazał nam obszar wsparcia lub oporu, tym staje się on bardziej znaczącym obszarem.

79. Są trzy decyzje, które trader musi podjąć – otworzyć długą pozycję, krótką czy też nie zrobić nic. Kiedy rynek idzie w górę, wybrać powinniśmy pierwszą opcję i jak najdłużej trzymać pozycję. Kiedy rynek spada, drugie podejście byłoby poprawne. Jednak, kiedy rynek konsoliduje się (porusza się w bok), trzeci wybór – by nie wchodzić do rynku – jest zwykle najmądrzejszy.

80. Linie kanału możemy wyznaczyć i zmierzyć. Choć ceny zwykle poruszają się w równej odległość – szerokości kanału, to jednak co jakiś czas następuje wyłamanie od istniejącego kanału, a wtedy jest prawdopodobne, że rynek zmieni trend. Dlatego, trader ma po prostu mierzyć jego szerokość i przewidzieć, w którą stronę cena się załamie.

81. Większy formacja ma większy potencjał. Kiedy używamy terminu „większy”, odnosimy to do wysokość i szerokość struktury cen. Wysokość mierzy zmienność rynku, układu. Szerokość to okres czasu wymagany by zbudować i zakończyć układ. Większy rozmiar wzoru oznacza, szerszą huśtawkę cen w granicach wzoru i im dłużej taki układ będzie powstawał – tym staje się on bardziej istotny a ceny poruszają się z większym potencjałem.

82. Przełamanie ważnej lini trendu. Pierwszym sygnałem informującym o zagrożeniu odwrócenia trendu jest przełamanie ważnej linii trendu. Zapamiętaj jednak, że naruszanie głównej linii trendu niekoniecznie sygnalizuje odwrócenie dotychczasowej tendencji. Przełamanie głównej górnej linii trendu mogłoby zasygnalizować początek konsolidacji cen, następnie cena byłaby kontynuowana albo nastąpiłoby jej odwrócenie. Czasami przełamanie się głównej lini trendu zbiega się z zakończeniem jakiejś formacji cenowej.

83. Minimalne wymaganie dla trójkąta to cztery punkty odwrócenia. Zapamiętaj, aby zawsze używać dwóch punktów by narysować linię trendu.

84. Średnia krocząca jedynie pomaga, nie jest głównym narzędziem. Ona nigdy nie przewiduje, jedynie reaguje na obecną i przeszłą sytuację. Średnia ruchoma idzie za rynkiem i mówi nam, że trend się rozpoczął, ale tylko po fakcie!

85. Średnie kroczące krótkookresowe są wrażliwsze na ruchy ceny, podczas gdy długookresowe są mniej czułe. Odpowiednią średnią kroczącą musimy dostosować do naszej strategii, zależnie od tego czy gramy agresywnie  (kilka razy dziennie) czy preferujemy grę długoterminową.

86. Kiedy cena zamknięcia rusza powyżej średniej kroczącej, jest generowany sygnał kupna. Sygnał sprzedaży natomiast jest generowany, kiedy ceny ruszają poniżej średniej kroczącej.

87. Sygnał kupna na kombinacji dwóch średnich ruchomych ma miejsce, kiedy krótkoterminowa średnia krocząca przecina od dołu średnią długoterminową. Sygnał sprzedaży generowany jest w analogicznej sytuacji.

89. Krótsza średnia krocząca generuje więcej fałszywych sygnałów, ale za to daje ich więcej i szybszych. Sztuką jest takie dobranie średniej kroczącej, która będzie na tyle wrażliwa by generować wczesne sygnały, ale jednocześnie na tyle nieczuła by uniknąć chwilowych, fałszywych sygnałów.

90. Ucinanie strat jest bolesne dla każdego tradera, ponieważ oznacza przyznanie się do pomyłki. Jednak umiejętność, by na czas takie straty ucinać jest oznaką prawdziwego tradera.

91. Przełamanie kanału sugeruje zmianę i cel, który rynek będzie chciał osiągnąć po opuszczeniu dotychczasowego przedziału ceny.

92. Wykresy długoterminowe dostarczają ważnych informacji co do cykli oraz przyszłych zmian. Trader może otrzymać poprawną perspektywę co do rzeczywistego kierunku rynku w dłuższym terminie, o sile albo kierunku aktualnego trendu, który dokonuje się wewnątrz innego trendu, albo o możliwość przełamania trendu długoterminowego.

93. Proste uwagi do miejsc odwrócenia.
a) pierwszym sygnałem o zagrażającym odwróceniu dotychczasowej tendencji jest często przełamanie ważnej lini trendu,
b) im większa formacja, tym większy późniejszy ruch,
c) wzrostowe formacje są zwykle krótsze w czasie trwania i bardziej zmienne niż spadkowe,
d) spadkowe formacje zwykle mają mniejsze zakresy cen i dłużej się tworzą

94. Formacja głowy i ramion (wiarygodna formacja zmiany trendu) jest potwierdzona, kiedy trzeci spadek (lewe ramię) przekroczy linię szyi. Jeżeli spadek ceny zatrzyma się na lini szyi i wyraźnie jej nie przekroczy, nie możemy uznać tej formacji za właściwy sygnał.

95. Formacja podwójnego szczytu jest potwierdzona tylko wtedy, gdy drugi spadek przekroczy linię wsparcia dla spadku pierwszego. Nieudane przełamanie tej ceny zaprzecza ważność formacji.

96. Formacja flagi jest wiarygodnym wzorem, który dostarcza dwu ważnych sygnałów: kierunku i obiektywnej ceny. Ta formacja składa się z krótkiego okresu konsolidacji w granicach stałej i zwężającej się tendencji zwyżkowej (lub zniżkowej). Konsolidacja zmierza w przeciwległym kierunku  do oryginalnego trendu, czasem też może być pozioma.

97. Luka przełamania powstaje na zakończenie silnego trendu cenowego. Zazwyczaj sygnalizuje nadchodzący duży ruch cenowy.

98. Luka ucieczki nadaje kierunek rynkowi (luka ucieczki, to luka cenowa po okresie konsolidacji).

99. Luka ucieczki to jedyny typ luki, która wskazuje nam dość obiektywnie, przyszłą cenę. Cena ta, to poprzednia długość trendu, mierzonego do luki, w tym samym kierunku jak oryginalny trend.

100. Luka wyczerpania powstaje na końcu istotnego trendu i sygnalizuje jego zakończenie.