Prawo zbywalnych instrumentów

Anglosaskie prawo handlowe, zarówno normy prawne, jak i praktyka, regulujące ustawowo prawa związane z  instrumentami finansowymi występującymi w transakcjach wymiany. Do takich instrumentów należą czeki, weksle trasowane i weksle własne. Możliwość ich przekazywania z rąk do rąk powoduje, że mają ogromne znaczenie przy organizacji obrotu pieniężnego – bez ograniczeń występujących w świecie barteru. Aby był zbywalny, instrument finansowy musi zwykle odznaczać się następującymi cechami:

• tytuł przechodzi na podstawie przekazania instrumentu;
• posiadacz instrumentu zbywalnego może wnosić skargę we własnym imieniu;
• nie trzeba uprzedzać o zamiarze przekazania instrumentu;
• posiadacz przejmuje instrument w dobrej wierze i bez ukrytych wad.

Jedną z najważniejszych reguł jest tu zasada „prawnego posiadacza”, w myśl której strona trzecia w pierwotnej transakcji może otrzymać kompensatę od strony, która przejęła zobowiązanie, a także niezwykle istotny i przydatny instrument zwany indosem, na podstawie którego strona trzecia może zagwarantować pierwotne zobowiązanie. Wypracowanie przepisów o zbywalnych instrumentach było kamieniem milowym budowy infrastruktury instytucjonalnej, niezbędnej do zapewnienia rozwoju bankowości (zob. poniższy cytat).

Siła napędowa

Do najbardziej wpływowych mechanizmów ludzkiego działania należy siła napędowa, jaką jest handel. Rządy upadają, wybuchają wojny, klęski żywiołowe niszczą duże obszary państw, a jednak handlowcy zawsze znajdą jakiś sposób na ustanowienie i pielęgnację relacji biznesowych. Wymyślając wciąż nowe techniki sprzedaży, tworząc nowe instrumenty efektywniejszego sprostania wymogom spo- łeczności biznesowej i sposoby na pokonanie przeszkód, jakie stawia przed nim czy to prawo, czy to rząd, handlowiec dorównuje pomysłowością naukowcowi i inżynierowi. Elastyczność lex mercatoria (prawa kupieckiego) stała się odczuwalna szczególnie wtedy, gdy zaczęto posługiwać się instrumentami zbywalnymi.

R.M. Goode, Commercial Law, 1982, s. 31–32