Protekcjonizm, polityka ochrony przemysłu krajowego przed zagraniczną konkurencją za pomocą taryf, subsydiów, kontyngentów przywozowych lub innych ograniczeń lub utrudnień w przywozie zagranicznych konkurentów. Polityka protekcjonistyczna została wdrożona przez wiele krajów, mimo że praktycznie wszyscy ekonomiści głównego nurtu zgadzają się, że gospodarka światowa generalnie korzysta z wolnego handlu.
Głównymi środkami protekcjonistycznymi są taryfy gwarantowane przez rząd. Podnoszą one ceny importowanych artykułów, czyniąc je droższymi (a zatem mniej atrakcyjnymi) od produktów krajowych. Historycznie taryfy ochronne były stosowane w celu stymulowania przemysłu w krajach dotkniętych recesją lub depresją. Protekcjonizm może być pomocny dla powstających gałęzi przemysłu w krajach rozwijających się. Może on również służyć jako środek wspierania samowystarczalności w przemyśle obronnym. Innym środkiem protekcjonizmu są kontyngenty importowe. Kontyngenty te wyznaczają bezwzględny limit ilości pewnych towarów, które mogą być importowane do danego kraju i są zazwyczaj bardziej skuteczne niż taryfy ochronne, które nie zawsze zniechęcają konsumentów, którzy są skłonni zapłacić wyższą cenę za importowany towar.
Na przestrzeni wieków wojny i recesje gospodarcze prowadziły do wzrostu protekcjonizmu, podczas gdy pokój i dobrobyt sprzyjały wolnemu handlowi. W XVII i XVIII wieku monarchie europejskie preferowały politykę protekcjonistyczną, próbując zwiększyć handel i budować swoje gospodarki krajowe kosztem innych narodów; polityka ta, obecnie dyskredytowana, stała się znana jako merkantylizm. Wielka Brytania zaczęła rezygnować z ceł ochronnych w pierwszej połowie XIX wieku, po tym jak osiągnęła przewagę przemysłową w Europie. Ożywienie protekcjonizmu w Wielkiej Brytanii na rzecz wolnego handlu symbolizowało uchylenie w 1846 r. ustaw kukurydzianych i innych ceł na importowane zboże. Polityka protekcjonistyczna w Europie była stosunkowo łagodna w drugiej połowie XIX wieku, chociaż Francja, Niemcy i kilka innych krajów było czasami zmuszonych do nałożenia ceł jako sposobu na ochronę swoich rozwijających się sektorów przemysłowych przed brytyjską konkurencją. Do 1913 r. cła były jednak niskie w całym świecie zachodnim, a kontyngenty importowe prawie nigdy nie były wykorzystywane. To właśnie szkody i przemieszczenia spowodowane przez I wojnę światową zainspirowały do ciągłego podnoszenia barier celnych w Europie w latach dwudziestych XX wieku. Podczas wielkiego kryzysu w latach 30. XX wieku rekordowy poziom bezrobocia wywołał epidemię środków protekcjonistycznych. W wyniku tego handel światowy drastycznie się skurczył.
Stany Zjednoczone miały długą historię jako kraj protekcjonistyczny, a ich taryfy celne osiągnęły wysokie poziomy w latach dwudziestych XIX wieku i w czasie Wielkiej Depresji. Zgodnie z ustawą o taryfach celnych Smoot-Hawley (1930), średnia taryfa na importowane towary została podniesiona o około 20 procent. Protekcjonistyczna polityka kraju zmieniła się w połowie XX wieku, a w 1947 roku Stany Zjednoczone były jednym z 23 krajów, które podpisały wzajemne umowy handlowe w formie Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT). Porozumienie to, zmienione w 1994 roku, zostało zastąpione w 1995 roku przez Światową Organizację Handlu (WTO) w Genewie. W wyniku negocjacji w ramach WTO większość głównych krajów handlowych na świecie znacznie obniżyła swoje taryfy celne.
Wzajemne umowy handlowe zazwyczaj ograniczają środki protekcjonistyczne, zamiast je całkowicie eliminować, a wezwania do protekcjonizmu są nadal słyszane, gdy przemysł w różnych krajach cierpi z powodu trudności gospodarczych lub utraty miejsc pracy, które są uważane za pogłębione przez zagraniczną konkurencję.
