Dotacja, bezpośrednia lub pośrednia płatność, koncesja gospodarcza lub przywilej przyznany przez rząd prywatnym przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym lub innym jednostkom rządowym w celu wspierania celu publicznego. Identyfikacja dotacji jest często skomplikowana ze względu na różnorodność instrumentów dotacji, mnogość celów, którym mają służyć, oraz złożoność ich skutków.
Dotacje do transportu, mieszkalnictwa, rolnictwa, górnictwa i innych gałęzi przemysłu zostały ustanowione z uwagi na fakt, że utrzymanie lub rozwój tych gałęzi przemysłu, nawet kosztem dla ogółu społeczeństwa, leży w interesie publicznym. W wielu krajach wprowadzono również dotacje na sztukę, nauki ścisłe, nauki humanistyczne i religię ze względu na niezdolność gospodarki prywatnej do wspierania tych funkcji na poziomie zgodnym z polityką publiczną.
Termin ten obejmuje również dotacje pieniężne lub inną pomoc udzielaną przez rząd centralny samorządowi lokalnemu w celu promowania celów, w których rząd centralny ma interes (np. dotacje-in-aid). Mówiąc szerzej, dotacje obejmują świadczenia socjalne mające na celu zmniejszenie nierówności w podziale dochodów, a także inne programy rządowe mające na celu złagodzenie skutków działania sił rynkowych.
Bez względu na formę, jaką przybierają dotacje, ich celem jest zmiana wyników osiąganych przez wolne rynki i niezakłóconą konkurencję w kierunku uważanym za bardziej zgodny z celami polityki publicznej. Skutkiem subsydiów jest zachęcanie do rozwoju subsydiowanych gałęzi przemysłu w stosunku do gałęzi przemysłu, które nie otrzymują subsydiów, a tym samym zmiana sposobów wykorzystania zasobów, na które gospodarka przeznacza swoje zasoby.
Dotacje mają długą historię we wszystkich krajach. Były one intensywnie wykorzystywane przez rządy w okresie merkantylistycznym poprzedzającym rewolucję przemysłową, kiedy uważano, że akumulacja złota poprzez korzystny bilans handlowy wymaga ochrony krajowych producentów. Takie protekcjonistyczne doktryny były często postrzegane ze sceptycyzmem. Niemniej jednak protekcjonizm trwa nadal w ramach krajowej polityki gospodarczej w większości krajów świata. W krajach, w których silny rząd centralny wpływa na politykę cenową i produkcyjną przemysłu krajowego, mechanizm subsydiowania jest zastępowany przez kompleksowe planowanie gospodarcze.
Dotacje są realizowane za pomocą różnych technik finansowych, takich jak: (1) płatności bezpośrednie w gotówce lub w naturze, (2) dostarczanie przez rząd towarów lub usług po cenach niższych od normalnej ceny rynkowej, (3) nabywanie przez rząd towarów lub usług po cenach przekraczających cenę rynkową oraz (4) ulgi podatkowe i podobne zachęty. Ponadto istnieje wiele rodzajów polityki rządowej mającej wpływ na subsydia, takich jak ustawy regulacyjne, które łagodzą pełną konkurencję, polityka wymagająca zakupu towarów od uprzywilejowanych producentów lub państw oraz ochronne przepisy dotyczące płac i cen.
Czasami rozróżnia się dotacje bezpośrednie lub widoczne (takie jak płatności bezpośrednie na budowę statków i działalność linii lotniczych), które są łatwe do zidentyfikowania i zmierzenia, oraz pośrednie lub ukryte dotacje (takie jak pułapy cen lub podłogi, taryfy i ulgi podatkowe), które są trudne do zidentyfikowania i zawsze trudne do zmierzenia. Z historycznego punktu widzenia dotacje bezpośrednie były najczęściej stosowane w celu wspierania rozwoju branży transportowej. Wszystkie narody postrzegały żeglugę oceaniczną i lotnictwo jako ważne instrumenty polityki obronnej i zagranicznej, a rozwój transportu lądowego był uważany za warunek wstępny rozwoju gospodarki krajowej. Subwencje pośrednie powstają, gdy rządy kupują bezpośrednio od producentów prywatnych po cenach wyższych niż rynkowe, utrzymują wyższe ceny poprzez manipulacje na rynkach, świadczą usługi na rzecz prywatnych przedsiębiorstw po cenach niższych od kosztów świadczenia usługi lub przyznają specjalne ulgi podatkowe.
Chociaż dotacje są inicjowane i uzasadnione pod względem korzyści dla ogółu społeczeństwa, skutkują albo wyższym poziomem ogólnego opodatkowania, albo wyższymi cenami towarów konsumpcyjnych. Mogą one również zachęcać do utrzymywania nieefektywnych producentów. Kryterium stosowności dotacji zależy od porównania korzyści publicznych (które są zazwyczaj rozproszone i trudne do zmierzenia) z ich kosztami w postaci wyższych cen, podatków i nieefektywności.
