Wartość bilansowa figuruje w bilansie wartość poszczególnych aktywów i zobowiązań. W przypadku przedsiębiorstw komercyjnych, teoria przedsiębiorstwa sugeruje, że akcjonariusze i inwestorzy są najbardziej zainteresowani „wartościami ekonomicznymi”, odzwierciedlającymi faktyczną rzeczywistość finansową. Rzeczywistość taką stara się odzwierciedlać rynek giełdowy. Jednak ze względu na praktyczne trudności z pomiarem oraz względność oceny, trudno w rachunkowości zebrać informacje o wartości ekonomicznej przy małym nakładzie kosztów. Księgowi posiłkują się więc różnymi wartościami zastępczymi, z których najpowszechniejsze są wymienione w poniższej tabeli.
Przyjęcie wartości bilansowej wpływa nie tylko na bilans. W przypadku zmian wartości bilansowej, kwoty przyrostu muszą zostać odzwierciedlone albo w kapitale rezerwowym, albo w rachunku wyników. Najbardziej tradycyjną i konwencjonalną metodą rachunkowości jest rachunkowość oparta na koszcie historycznym, gdzie wartość bilansowa jest zazwyczaj wartością księgową netto, z pewnymi określonymi wyjątkami. Wyjątki te obejmują m.in. zastosowanie wartości sprzedaży netto w przypadku utraty wartości przez zapasy, odpis wartości w przypadku nieproduktywnych aktywów trwałych, czy zastosowanie wartości z wyceny w przypadku niektórych nieruchomości (by wymienić tylko najpowszechniejsze wyjątki). W sprawozdawczości finansowej wiele uwagi poświęca się kwestii przypisania poszczególnym pozycjom odpowiednich wartości bilansowych. W miarę rozwoju sprawozdawczości, można zauważyć trend w kierunku rachunkowości opartej wartościach godziwych, gdzie wszystkie pozycje bilansowe wykazuje się w wartościach godziwych, z bardzo nielicznymi wyjątkami.
Wartość bilansowa oparta na koszcie historycznym
Bilansowa wartość składnika aktywów wynikająca z zastosowania metody kosztu historycznego. Wartość ta odpowiada pierwotnej cenie nabycia, bez względu na przejściowe zmiany wartości, ale ulega obniżeniu w razie trwałej utraty wartości. Wartość po odpisie odzwierciedlać będzie kwotę możliwą do odzyskania z danego składnika aktywów. W przypadku zapasów, będzie ona odpowiadać wartości sprzedaży netto. W przypadku aktywów trwałych, będzie to wartość bieżąca netto przyszłych oczekiwanych przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, lub wartość likwidacyjna. Zastosowanie kosztu historycznego w wycenie aktywów jest najbardziej sensowne w przypadku tych aktywów, które ze względu na przeznaczenie wycenia się głównie na podstawie ich wkładu w produktywną działalność, a nie na podstawie wartości odsprzedaży (która jest nieistotna dopóki aktywa te posiadają wartość użytkową).
Wartość bilansowa oparta na wartości godziwej
Aktywa wykazane w wartości godziwej na koniec okresu w bilansie opartym na koszcie historycznym. Wartość godziwa i rynkowa są często używane zamiennie.
W przypadku istnienia aktywnego rynku aktywów, te dwie wartości będą identyczne. W innym przypadku, wartość należy oszacować z zastosowaniem przyjętej techniki wyceny (np. dyskontowania przewidywanych przyszłych przepływów pieniężnych m.in. w przypadku nienotowanych akcji). Podczas gdy sprawozdanie finansowe oparte na koszcie historycznym generalnie nie uwzględnia wartości godziwej, jest wiele powszechnych wyjątków od tej konwencji:
- Rzeczowe aktywa trwałe, które wykazują przyrosty z wyceny
- W przypadku aktywów finansowych znajdujących się w aktywnym obrocie (zarówno na rynku, jak i przez podmiot), rachunkowość oparta na wycenie rynkowej wymaga ujęcia zysków lub strat (zarówno zrealizowanych, jak i niezrealizowanych) w rachunku zysków i strat.
- Instrumenty pochodne ujmuje się w wartości godziwej, przy czym niezrealizowane zmiany ich wartości zostają uwzględnione w rachunku zysków i strat (w przypadku transakcji spekulacyjnych) lub w kapitale rezerwowym (w przypadku transakcji zabezpieczających).
- W przypadku aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży zyski i straty zwykle wykazuje się w kapitale rezerwowym do momentu ich realizacji, gdy przechodzą do rachunku zysków i strat.
Ponieważ sprawozdawczość finansowa ewoluuje w kierunku pełnej rachunkowości opartej na wartości godziwej, wartość godziwa stanie się zasadą a nie wyjątkiem. Porównaj z metodą wyceny zapasów po koszcie nie przekraczającym wartości rynkowej.
