GPW: Notowania ciągłe i jednolite

System notowań giełdowych: Notowania ciągłe i jednolite

System notowań giełdowych jest częścią systemu giełdowego, który przyjmuje i weryfikuje złożone zlecenia kupna i sprzedaży instrumentów finansowych. System dobiera w pary zlecenia kupujących i sprzedających według tego samego kursu, tak aby doszło do realizacji transakcji. Następnie wyświetla informacje o transakcjach zawartych na rachunkach i inwestorów i maklerów .

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym są notowania ciągłe na giełdzie (GPW)
• czym są notowania jednolite na giełdzie (GPW)

GPW: Notowania ciągłe (System notowań ciągłych)

Podczas notowań ciągłych na Giełdzie Papierów Wartościowych kupujący i sprzedający składają zamówienia, które w przypadku dopasowania ceny są przetwarzane na bieżąco po ich zaksięgowaniu na giełdzie lub przechodzą do arkusza zleceń i oczekują przeciwnych ofert z ceną, która pozwala na zawarcie transakcja.

Realizacja zleceń giełdowych ma dwa priorytety: cenę i czas złożenia zamówienia.

Oznacza to, że w przypadku, gdy dwa zlecenia o tej samej cenie czekają na realizację, pierwsze, które zostało wcześniej przesłane na giełdę, jest realizowane jako pierwsze.

W ramach notowań ciągłych stosowana jest również procedura fixingu. Domyślnie odbywa się na początku i na końcu sesji giełdowej.

Notowania ciągłe rozpoczynają się od ustalenia ceny otwarcia (zlecenia inwestorów przyjęte w fazie przed otwarciem nie są realizowane, ale teoretyczna cena otwarcia jest w tym czasie ustalana) i kończy się ogłoszeniem ceny zamknięcia, po której następuje pięciominutowa dogrywka .

Po ustaleniu ceny otwarcia staje się ona ceną, po której zawierane są transakcje giełdowe podczas otwarcia. Podobnie jest w przypadku ceny zamknięcia – na podstawie zleceń złożonych w fazie poprzedzającej zamknięcie ustala się cenę zamknięcia, po której zawierane są transakcje zamknięcia sesji giełdowej.

Dogrywka w systemie notowań ciągłych to ostatnia pięciominutowa faza sesji, podczas której wszystkie transakcje mogą być zawierane tylko według ostatniej znanej ceny transakcyjnej.

Zaletą dokonywania transakcji w czasie dogrywki jest to, że zlecenia – nawet o wysokiej wartości – można składać bez obawy o wpływ zlecenia złożonego na kurs instrumentu finansowego.

Jest kilka przypadków, podczas których nie jest możliwe określenie kursu otwarcia lub zamknięcia przy zastosowaniu przyjętych reguł:

• gdy najwyższy limit ceny w zleceniu zakupu jest niższy niż najniższy limit ceny w zleceniu sprzedaży,
• gdy są tylko zlecenia kupna lub tylko zlecenia sprzedaży,
• jeśli występuje brak zleceń,
• gdy występują tylko i wyłącznie zlecenia kupna nie zawierające limitu ceny lub wyłącznie zlecenia sprzedaży także nie zawierające limitu ceny,
• jeżeli przy określaniu kursu otwarcia lub kursu zamknięcia kurs ten wykracza poza dopuszczalne przez giełdę wahania cenowe.

W sytuacji jednego z trzech pierwszych przypadków cena otwarcia to cena pierwszej transakcji zawartej na danej sesji w systemie notowań ciągłych, a cena zamknięcia to cena ostatniej transakcji zawartej na danej sesji. Jeżeli podczas trwania sesji giełdowej nie zostanie zawarta żadna transakcja to, nie zostanie ustalony kurs otwarcia ani kurs zamknięcia.

Jeśli wystąpi jeden z dwóch ostatnich przypadków, kurs otwarcia (zamknięcia) nie zostanie ogłoszony i rozpocznie się etap równoważenia rynku. Podczas bilansowania możesz składać dodatkowe zlecenia kupna bądź sprzedaży oraz anulować i modyfikować wcześniej złożone zlecenia giełdowe.

Jeżeli w wyniku równoważenia możliwe jest ustalenie kursu instrumentu finansowego w ramach limitów wahań cen, równoważenie zostaje zakończone, a cena otwarcia (zamknięcia) zostaje ogłoszona. Jeśli przewodniczący sesji zdecyduje, że w wyniku równowżenia nie jest możliwe określenie kursu w ramach dopuszczalnych wahań, może zmienić ograniczenia wahań kursów lub zakończyć notowanie, ogłaszając nietransakcyjny kurs otwarcia (zamknięcia), który jest równy górnej granicy wahań – w przypadku przewagi zamówień kupna lub równy dolnemu ograniczeniu – w przypadku przewagi transakcji sprzedaży.

W przypadku, gdy na skutek równoważenia powstaje rynek rozbieżnych zleceń, przewodniczący sesji może przedłużyć równoważenie, zakończyć równoważenie z jednoczesnym rozpoczęciem notowań ciągłych (gdy bilansowanie równoważenie się na otwarciu) lub zakończyć handel, jeśli równoważenie odbywa się w zakończenie sesji.

Po ogłoszeniu rozpoczęcia notowań ciągłych transakcje są zawierane według kursu transakcyjnemu równemu limitowi ceny zlecenia oczekującego, a zlecenia oczekujące są realizowane zgodnie z limitem ceny. Jeśli limity zleceń są identyczne, są one wykonywane w kolejności, w jakiej zostały zaakceptowane lub ujawnione (dla zleceń o ujawnionej wartości).

Jeżeli po rozpoczęciu notowań ciągłych kurs przekroczy dopuszczalne limity wahań, transakcje zostaną zawieszone i rozpocznie się równoważenie rynku.

Kurs otwarcia i zamknięcia określany jest przy zastosowaniu kolejno zasady:

• maksymalizacji wolumenu obrotu na giełdzie,
• minimalizując różnicę między liczbą papierów wartościowych w zleceniach sprzedaży i kupna, które można zrealizować według określonego kursu,
• minimalizacji różnicy między kursem określanym, a kursem odniesienia.

W czasie między rozpoczęciem przyjmowania zleceń maklerskich w danym dniu a początkiem notowań ciągłych, między rozpoczęciem przyjmowania zleceń na zamknięcie , a ustaleniem ceny zamknięcia oraz w okresie równoważenia rynku cena teoretyczna jest ustalana na bieżąco.

W systemie ciągłym notowane są akcje najbardziej płynnych spółek, wszystkie obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kontrakty terminowe i warranty. Prawa poboru i prawa do akcji są notowane w systemie ciągłym, gdy akcje, do których się odnoszą, również są notowane w tym systemie. 

System ciągły pozwala na obserwowanie notowań akcji o najwyższej płynności, wszystkie obligacje, certyfikaty inwestycyjne, warranty i kontrakty terminowe (futures, forward). Prawa poboru i prawa do akcji są wymienione w systemie ciągłym, gdy akcje, których dotyczą, są również wymienione w tym systemie.

GPW: Notowania jednolite (System notowań jednolitych)

Notowania jednolite na Giełdzie Papierów Wartościowych oparte są na tzw. Fixingu, to znaczy ustaleniu ceny papieru wartościowego na podstawie zleceń złożonych przed rozpoczęciem handlu.

Pierwszą fazą sesji jest faza „przed otwarciem”, w trakcie której zlecenia kupna i sprzedaży są przyjmowane do systemu giełdowego, teoretyczna cena otwarcia (TKO) jest obliczana i publikowana, przy czym nie są zawierane żadne transakcje na rynku.

Kurs jednolity, po którym zawierane są transakcje giełdowe, ustala system informatyczny wykorzystujący do tego celu odpowiedni algorytm. Z chwilą ogłoszenia kursu jednolitego staje się on ceną, po której zawierane są transakcje na giełdzie. Kurs jednolity jest ustalany na podstawie zleceń maklerskich z i bez limitu ceny. Zamówienia są realizowane z pierwszeństwem ceny i zależne od czasu aprzyjęcia lub aktywacji oraz zasadą minimalizacji liczby transakcji.

Określając wartość kursu jednolitego system kieruje się następującymi zasadami:

• maksymalizacja wolumenu obrotu,
• minimalizując różnicę między liczbą papierów wartościowych w zleceniach sprzedaży i zakupu, które można zrealizować po określonej cenie,
• minimalizacja różnicy między kursem określanym i kursem odniesienia.

Po ogłoszeniu kursu jednolitego rozpoczynane są dodatkowe zamówienia zakupu i sprzedaży z limitem równym określonej cenie pojedynczej, tj. dodatkowa faza dogrywki .

W systemie notowań jednolitych z dwoma fixingami, procedura ustalania kursu i zawierania transakcji jest przeprowadzana dwa razy dziennie. Oznacza to, że po upływie etapie zdogrywki, faza przed otwarciem rozpoczyna się od nowa, TKO jest ponownie obliczane, a druga cena transakcyjna papierów wartościowych wymienionych w systemie aukcji z jedną ceną jest ustalana o określonej godzinie w dniu obrotu. Po ogłoszeniu kursu jednolitego faza dogrywki rozpoczyna się tak jak poprzednio.

Podsumowanie

Na giełdzie prowadzone są dwa systemy notowań instrumentów finansowych: system notowań jednolitych i notowań ciągłych.

To, w jakim kursie znajdą się Twoje akcje zależy od… Zarządu Giełdy. Oczywiście kryterium zakwalifikowania danego instrumentu finansowego nie stanowi nazwa („A dziś w kursie jednolitym będą wszystkie spółki, których nazwy zaczynają się od A do D”) lecz płynność obrotu (czyli możliwość nabycia lub sprzedaży w dowolnym momencie danego instrumentu finansowego po oczekiwanej cenie), rodzaj instrumentu i jego wartość rynkowa. W systemie kursu jednolitego podczas sesji mamy jedną cenę danych papierów, zaś w notowaniach ciągłych kurs kształtuje się na podstawie zleceń kupna i sprzedaży.

Zobacz: notowania giełdowe akcji.