Rozwój gospodarczy, proces przekształcania prostych, niskodochodowych gospodarek narodowych w nowoczesne gospodarki przemysłowe. Chociaż termin ten jest czasem używany jako synonim wzrostu gospodarczego, na ogół jest on używany do opisania zmiany w gospodarce danego kraju polegającej na poprawie zarówno jakościowej, jak i ilościowej. Teoria rozwoju gospodarczego – jak prymitywne i ubogie gospodarki mogą przekształcić się w wyrafinowane i stosunkowo zamożne – ma krytyczne znaczenie dla krajów słabo rozwiniętych i to właśnie w tym kontekście zwykle omawiane są kwestie rozwoju gospodarczego.
Rozwój gospodarczy po raz pierwszy stał się poważnym problemem po II wojnie światowej. Wraz z zakończeniem ery europejskiego kolonializmu, wiele byłych kolonii i innych krajów o niskim poziomie życia zaczęto określać mianem krajów słabo rozwiniętych, aby skontrastować ich gospodarki z gospodarkami krajów rozwiniętych, które były rozumiane jako Kanada, Stany Zjednoczone, kraje Europy Zachodniej, większość krajów Europy Wschodniej, ówczesny Związek Radziecki, Japonia, RPA, Australia i Nowa Zelandia. Ponieważ poziom życia w większości krajów ubogich zaczął wzrastać w kolejnych dekadach, zmieniono ich nazwy na kraje rozwijające się.
Nie istnieje powszechnie przyjęta definicja tego, czym jest kraj rozwijający się; nie ma też jednej z tych definicji, która stanowi proces rozwoju gospodarczego. Kraje rozwijające się są zazwyczaj klasyfikowane według kryterium dochodowego per capita, a rozwój gospodarczy jest zazwyczaj uważany za następujący w miarę wzrostu dochodu per capita. A country’s per capita income (which is almost synonimonim with per capita output) is the best available measure of the value of the goods and services available, per person, to the society per year. Chociaż istnieje szereg problemów związanych z pomiarem zarówno poziomu dochodu per capita, jak i tempa jego wzrostu, te dwa wskaźniki są najlepszymi dostępnymi danymi szacunkowymi dotyczącymi poziomu dobrobytu gospodarczego w danym kraju oraz jego wzrostu gospodarczego.
Dobrze jest rozważyć niektóre trudności statystyczne i koncepcyjne związane z zastosowaniem konwencjonalnego kryterium niedorozwoju przed analizą przyczyn niedorozwoju. Trudności statystyczne są dobrze znane. Po pierwsze, istnieją niezręczne przypadki graniczne. Nawet jeśli analiza ogranicza się do krajów słabo rozwiniętych i rozwijających się w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej, to istnieją bogate kraje bogate w ropę naftową, które mają dochód per capita znacznie przewyższający resztę, ale poza tym są słabo rozwinięte w swojej ogólnej charakterystyce ekonomicznej. Po drugie, istnieje szereg trudności technicznych, które sprawiają, że dochód per capita w wielu krajach słabo rozwiniętych (wyrażony w międzynarodowej walucie, takiej jak dolar amerykański) jest bardzo surową miarą ich rzeczywistego dochodu per capita. Trudności te obejmują wadliwość podstawowych statystyk dotyczących dochodu narodowego i populacji, nieadekwatność oficjalnych kursów wymiany, według których dochód narodowy w poszczególnych walutach krajowych jest przeliczany na wspólny mianownik dolara amerykańskiego, oraz problemy z oszacowaniem wartości bezgotówkowych składników dochodu realnego w krajach słabo rozwiniętych. Wreszcie, istnieją problemy koncepcyjne z interpretacją znaczenia międzynarodowych różnic w poziomie dochodów per capita.
Chociaż trudności związane ze wskaźnikami dochodu są dobrze ugruntowane, wskaźniki dochodu na mieszkańca dość dobrze korelują z innymi wskaźnikami dobrobytu gospodarczego, takimi jak średnia długość życia, wskaźniki śmiertelności niemowląt i wskaźniki alfabetyzacji. Inne wskaźniki, takie jak status żywieniowy i dostępność łóżek szpitalnych, lekarzy i nauczycieli per capita, są również ściśle związane z poziomami dochodu per capita. Podczas gdy różnica w dochodach per capita między dwoma krajami, powiedzmy 10 procent, nie musi być uważana za wskazującą na różnicę w poziomie życia między nimi, rzeczywiste zaobserwowane różnice są znacznie większe. Na przykład dochód per capita w Indiach został oszacowany w 1985 r. na 270 dolarów. Dla kontrastu, dochód Brazylii został oszacowany na 1 640 dolarów, a Włoch na 6 520 dolarów. Podczas gdy ekonomiści podali kilka powodów, dla których można by przypuszczać, że poziom życia we Włoszech był 24 razy wyższy niż w Indiach, nikt nie miałby wątpliwości, że poziom życia we Włoszech był znacznie wyższy niż w Brazylii, która z kolei była znacznie wyższa niż w Indiach.
Interpretacja niskiego poziomu dochodu na głowę mieszkańca jako wskaźnika ubóstwa w sensie materialnym może być przyjęta z dwoma kwalifikacjami. Po pierwsze, poziom życia materialnego zależy nie od dochodu per capita jako takiego, ale od konsumpcji per capita. Te dwie cechy mogą się znacznie różnić, gdy duża część dochodu narodowego jest przekierowywana z konsumpcji na inne cele, na przykład poprzez politykę przymusowych oszczędności. Po drugie, ubóstwo kraju jest wierniej odzwierciedlone przez reprezentatywny poziom życia wielkiej masy jego mieszkańców. Może to być znacznie poniżej prostej średniej arytmetycznej dochodu na głowę mieszkańca lub konsumpcji, gdy dochód narodowy jest bardzo nierównomiernie rozłożony i istnieje duża różnica w poziomie życia między bogatymi a biednymi.
Zwykła definicja kraju rozwijającego się jest taka, jak ta przyjęta przez Bank Światowy: “Kraje rozwijające się o niskich dochodach” w 1985 r. zostały zdefiniowane jako te, w których dochód per capita wynosi poniżej 400 dolarów; “kraje rozwijające się o średnich dochodach” zostały zdefiniowane jako te, w których dochód per capita wynosi od 400 do 4000 dolarów. Z pewnością kraje o takim samym dochodzie per capita mogą nie być do siebie podobne: niektóre kraje mogą czerpać znaczną część swoich dochodów z przedsiębiorstw kapitałochłonnych, takich jak wydobycie ropy naftowej, podczas gdy inne kraje o podobnym do nich dochodzie per capita mogą mieć liczniejsze i bardziej produktywne wykorzystanie swojej siły roboczej w celu zrekompensowania braku bogactwa zasobów. Na przykład w Kuwejcie szacuje się, że w 1985 r. dochód per capita wynosił 14 480 USD, ale 50 procent tego dochodu pochodziło z ropy naftowej. W większości przypadków wskaźniki ekonomiczne i społeczne Kuwejtu spadły znacznie poniżej tego, co osiągnęły inne kraje o podobnych dochodach per capita. Gospodarka centralnie planowana jest również powszechnie uważana za odrębną klasę, choć Chiny i Korea Północna są powszechnie uważane za kraje rozwijające się. Główną trudnością jest to, że ceny w mniejszym stopniu służą jako wskaźniki względnego niedoboru w gospodarkach centralnie planowanych, a tym samym są mniej wiarygodne jako wskaźniki dostępności towarów i usług per capita niż w gospodarkach zorientowanych na rynek.
Szacunki dotyczące procentowego wzrostu realnego dochodu per capita są obarczone nieco mniejszym marginesem błędu niż szacunki dotyczące poziomu dochodów. While year-to year changes in per capita income are heavily influenced by such factors as weather (which affects agricultural output, a large component of income in most developing countries), a country’s terms of trade, and other factors, growth rates of per capita income over periods of a decade or more are strongly indicative of the rate at which average economic well-being has increased in a country.
