Zasoby ludzkie – pojęcie mające dwojakie znaczenie. Pierwsze wywodzi się z nauk społecznych – głównie z ekonomii. Zgodnie z klasyczną szkołą ekonomii oznacza pracę (siłę roboczą) jako jeden z trzech środków produkcji. Drugie, bardziej powszechne, mieszczące się w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem, odnosi się do indywidualnych pracowników oraz działu firmy, który zajmuje się rekrutacją, szkoleniem, motywowaniem oraz zwalnianiem pracowników (czyli polityką personalną).
DEFINICJE
Zasoby ludzkie to zbiór jednostek, które składają się na pracowników danej organizacji, sektora biznesowego lub gospodarki. Pojęcia kapitał ludzki i zasoby ludzkie są często używane zamiennie. Znaczenie terminu kapitał ludzki jest jednak znacznie węższe.
W ekonomii pojęciem zasobów określa się z kolei wszystkie materialne i niematerialne składowe procesu produkcji, które są niezbędne do wytwarzania dóbr i osiągnięcia sukcesu organizacji. Zasób jest to zatem ilość pewnego składnika aktywów w danym momencie. Pojęcia tego można używać w kontekście aktywów będących własnością firmy lub aktywów w skali całej gospodarki danego państwa. Dla firmy produkcyjnej zasobem jest ilość majątku uczestniczącego w procesie produkcji, w określonym czasie. W przypadku zasobów ludzkich, będą to umiejętności, wiedza, zdolności oraz predyspozycje wszystkich osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie.
Można zatem przyjąć definicje wedle której zasoby ludzikie to pojecie wartościujące, podkreślające istotna role pracowników w procesie funkcjonowania firmy. Zasoby ludzkie, w tym ujęciu, są zasobem nadrzędnym wobec innych (materialnych czy finansowych), gdyż wpływają na ich wykorzystanie[1].
Dyscypliną zawodowo-biznesową, która nadzoruje pozyskiwanie i kontrolowaniem zasobów ludzkich jest zarządzanie zasobami ludzkimi.
Zastosowanie praktyczne
Według polityki organizacji pracownicy są jednym z ważnych, dla firmy i jej celów strategicznych, aktywów, których wartość wzrasta wraz z rozwojem indywidualnym zatrudnionych jednostek. Dlatego dla wielu firm jest ważne, aby praktyki zarządzania zasobami ludzkimi rozwijały się i cały czas oddziaływały na sukces firmy.
Trzy główne czynniki wpływające na zarządzanie zasobami ludzkimi
- Demografia – cechy pracowników w skali całej populacji, np. wiek, płeć lub klasy społeczne.
- Różnorodność – zróżnicowanie w ramach całej populacji lub środowiska pracy, związane ze zmianami społecznymi, dotyczące postrzegania np. różnorodności seksualnych, płciowych, rasowych.
- Umiejętności i kwalifikacje – gdy firmy rozwijają się, w pewnym momencie wzrasta potrzeba pozyskiwania zawodów umysłowych, kosztem fizycznych. Wiąże się to z potrzebą zatrudnienia wysoce wykwalifikowanych specjalistów. Jeśli rynek pracy nie posiada wystarczających zasobów ludzkich, firmy muszą zachęcać potencjalnych kandydatów zwiększeniem korzyści wynikających z zatrudnienia.
W odniesieniu do tego, jak ludzie reagują na zmiany na rynku pracy, muszą być rozpatrzone także takie kwestie:
- rozmieszczenie geograficzne – jak daleko jest miejsce pracy od miejsca zamieszania jednostki? Odległość do przejechania do pracy powinna być zgodna z oferowanym wynagrodzeniem, bowiem transport i związane z tym koszty znaczenie wpływają na pozyskiwanie ludzi do pracy;
- struktura zawodowa – normy i wartości potrzebne na poszczególnych stanowiskach w firmie. Wyróżnia się trzy różne typy struktury zawodowej:
- rzemiosło – cechuje lojalność do pracy;
- kariera w organizacji;
- praca astrukturalna – określenie dla pracowników niewykwalifikowanych.
- różnica pokoleniowa – na motywację, zachowanie i wiele innych cech wpływ ma także wiek pracowników.
Spory definicyjne
Jednym z głównych problemów rozważań nad zasobami ludzkimi i postrzeganiem ludzi jako aktywów lub zasobów jest to, że mogą oni zostać “utowarowieni” i wyzyskiwani. Niektóre analizy akcentują, że istoty ludzkie nie są “towarami” lub “zasobami”, ale są kreatywnymi i społecznymi jednostkami w przedsiębiorstwach nastawionych na produkcję i zysk. Samo wprowadzenie pojęcia zasoby ludzkie miało na celu zwrócenie uwagi na rolę i znaczenie jednostki w organizacji. Jest ona bowiem podmiotem o szczególnej wartości.
Wedle zmian ISO 9001, z 2000 roku, poprawna definicja zasobów wymaga identyfikacji procesów, ich sekwencji i interakcji oraz określenia rodzajów obowiązków czy umiejętności. W krajach, gdzie występują długie tradycje związków zawodowych, takich jak Francja i Niemcy, ochoczo przyjęto tego typu podejścia. Większość definicji zasobów podkreśla jednak, że są one zasobem na który wpływ mają takie czynniki jak ogólny konsensus społeczny odnośnie polityki ekonomicznej, mobilność na rynku pracy, możliwości rozwoju.
Inny spór definicyjny odnosi się do mobilności pracy i szerszego filozoficznego problemu z wykorzystaniem terminu zasoby ludzkie.Rządy krajów rozwijających się często oskarżają kraje rozwinięte, które zachęcają do imigracji zarobkowej, że dokonują zawłaszczenia kapitału ludzkiego, który jest integralną częścią kraju rozwijającego się i którego umiejętności przydałyby się bardziej do wpływania na rozwój ekonomiczny jego własnego kraju.
