“Das Kapital“, (niem.: Kapitał) jedno z głównych dzieł XIX-wiecznego ekonomisty i filozofa Karola Marksa (1818-83), w którym objaśnił swoją teorię systemu kapitalistycznego, jego dynamizmu i tendencji do samozniszczenia. Opisał swój cel jako obnażenie “gospodarczego prawa ruchu współczesnego społeczeństwa”. Pierwszy tom został wydany w Berlinie w 1867 roku; drugi i trzeci, zredagowane przez jego współpracownika Friedricha Engelsa (1820-95), zostały wydane pośmiertnie odpowiednio w 1885 i 1894 roku.
Duża część “Das Kapital” opisuje koncepcję Marksa dotyczącą “nadwyżki wartości” pracy i jej konsekwencji dla kapitalizmu. Według Marksa to nie presja ludności doprowadziła płace do poziomu minimum socjalnego, lecz istnienie dużej armii bezrobotnych, którą winił kapitalistów. Utrzymywał, że w systemie kapitalistycznym praca jest tylko towarem, który może zdobyć tylko utrzymanie. Kapitaliści mogli jednak zmusić robotników do poświęcenia większej ilości czasu na pracę, niż było to konieczne do zapewnienia sobie utrzymania, a następnie zawłaszczyć nadwyżkę produktu, czyli nadwyżkę wartości, stworzoną przez robotników.
Ponieważ cały zysk wynika z “eksploatacji pracy”, stopa zysku – kwota na jednostkę całkowitego nakładu kapitałowego – zależy w dużej mierze od liczby zatrudnionych pracowników. Ponieważ maszyny nie mogą być “eksploatowane”, nie mogą przyczyniać się do całkowitego zysku, chociaż pomagają one pracy wytwarzać bardziej użyteczne produkty. Tylko kapitał płacowy – “kapitał zmienny” – jest wytwarzany z nadwyżki wartości i w konsekwencji z zysku. Wprowadzenie maszyn jest opłacalne dla indywidualnego przedsiębiorcy, któremu dają one przewagę nad konkurencją. Jednak wraz ze wzrostem nakładów na maszyny w stosunku do nakładów na wynagrodzenia, zmniejsza się zysk w stosunku do całkowitych nakładów kapitałowych. Tak więc za każdy dodatkowy nakład kapitałowy kapitalista będzie otrzymywał coraz mniejsze zyski i może próbować odłożyć na później swoje bankructwo tylko poprzez wywieranie nacisku na pracowników. Ostatecznie, według Das Kapital, “klasa kapitalistyczna staje się niezdolna do rządzenia, ponieważ nie jest w stanie zapewnić istnienia swojemu niewolnikowi w jego niewoli”. W konsekwencji system kapitalistyczny załamuje się, a klasa robotnicza dziedziczy władzę gospodarczą i polityczną.
Chociaż Marks podchodził do kapitalizmu jako ekonomista i szczycił się konceptualnym rygoryzmem swojej pracy, Das Kapital – zwłaszcza pierwszy tom – obfituje w empiryczne opisy. Marks chwalił pracę Inspektoratu Fabryki, z którego sprawozdań czerpał żywe i przerażające przykłady przepracowania i złego traktowania, z powodu którego cierpieli brytyjscy robotnicy. Jego dziki opis tzw. “prymitywnej akumulacji” – procesu, w wyniku którego Wielka Brytania przekształciła się z gospodarki przedkapitałowej w kapitalistyczną – jest raczej polemiczny niż analityczny triumf.
