Kapitalizm, zwany również gospodarką wolnorynkową lub wolnorynkową, system gospodarczy, dominujący w świecie zachodnim od czasu rozpadu feudalizmu, w którym większość środków produkcji jest własnością prywatną, a produkcja jest kierowana i rozdzielana w dużej mierze poprzez działanie rynków.
Poniżej znajduje się krótkie omówienie kapitalizmu. Pełne omówienie znajduje się w części poświęconej systemom ekonomicznym: Systemy rynkowe.
Chociaż ciągły rozwój kapitalizmu jako systemu datuje się dopiero na XVI wiek, to w starożytnym świecie istniały antyki instytucji kapitalistycznych, a kwitnące kieszenie kapitalizmu były obecne w późniejszym średniowieczu europejskim. Rozwój kapitalizmu został zapoczątkowany przez rozwój angielskiego przemysłu sukienniczego w XVI, XVII i XVIII wieku. Cechą tego rozwoju, która odróżniała kapitalizm od poprzednich systemów, było wykorzystanie nagromadzonego kapitału do zwiększenia zdolności produkcyjnych, a nie do inwestowania w przedsięwzięcia nieproduktywne ekonomicznie, takie jak piramidy i katedry. Do tej cechy przyczyniło się kilka wydarzeń historycznych.
W etyce, której sprzyjała reformacja protestancka XVI wieku, tradycyjna pogarda dla dorobku została zmniejszona, a ciężka praca i oszczędność otrzymały silniejszą sankcję religijną. Nierówność ekonomiczna była uzasadniona tym, że bogaci byli bardziej cnotliwi niż biedni.
Kolejnym czynnikiem przyczyniającym się do tego był wzrost podaży metali szlachetnych w Europie i wynikająca z tego inflacja cen. Płace nie rosły tak szybko jak ceny w tym okresie, a głównymi beneficjentami inflacji byli kapitaliści. Wcześni kapitaliści (1500-1750) również czerpali korzyści ze wzrostu silnych państw narodowych w erze merkantylizmu. Prowadzona przez te państwa polityka władzy narodowej zdołała zapewnić podstawowe warunki socjalne, takie jak jednolite systemy monetarne i kodeksy prawne, niezbędne dla rozwoju gospodarczego, i ostatecznie umożliwiła przejście od inicjatywy publicznej do prywatnej.
Począwszy od XVIII wieku w Anglii, centrum uwagi rozwoju kapitalistycznego przesunęło się z handlu na przemysł. Stała akumulacja kapitału w poprzednich stuleciach była inwestowana w praktyczne zastosowanie wiedzy technicznej podczas rewolucji przemysłowej. Ideologia klasycznego kapitalizmu została wyrażona w An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations (1776), przez szkockiego ekonomistę i filozofa Adama Smitha, który zalecał pozostawienie decyzji gospodarczych wolnej grze samoregulujących się sił rynkowych. Po rewolucji francuskiej i wojnach napoleońskich, które zmiotły w zapomnienie pozostałości feudalizmu, polityka Smitha była coraz częściej stosowana w praktyce. Polityka XIX-wiecznego liberalizmu politycznego obejmowała wolny handel, zdrowe pieniądze (złoty standard), zrównoważone budżety i minimalne poziomy słabej pomocy. Wzrost kapitalizmu przemysłowego i rozwój systemu fabrycznego w XIX wieku stworzył także ogromną nową klasę robotników przemysłowych, których ogólnie nędzne warunki zainspirowały rewolucyjną filozofię Karola Marksa (patrz także marksizm). Prognoza Marksa dotycząca nieuchronnego obalenia kapitalizmu w wojnie klasowej prowadzonej przez proletariuszy okazała się jednak krótkowzroczna.
I wojna światowa stanowiła punkt zwrotny w rozwoju kapitalizmu. Po wojnie rynki międzynarodowe skurczyły się, zrezygnowano ze standardu złota na rzecz zarządzanych walut narodowych, hegemonia bankowa przeszła z Europy do Stanów Zjednoczonych, a bariery handlowe zwielokrotniły się. Wielki Kryzys lat 30. położył kres polityce leseferyzmu (nieingerencji państwa w sprawy gospodarcze) w większości krajów i na pewien czas stworzył sympatię dla socjalizmu wśród wielu intelektualistów, pisarzy, artystów, a zwłaszcza w Europie Zachodniej – robotników i profesjonalistów z klasy średniej.
W ciągu dziesięcioleci bezpośrednio po II wojnie światowej gospodarki największych krajów kapitalistycznych, z których wszystkie przyjęły jakąś wersję państwa opiekuńczego, radziły sobie dobrze, przywracając część zaufania do systemu kapitalistycznego utraconego w latach 30. ubiegłego wieku. Jednak począwszy od lat 70., szybki wzrost nierówności ekonomicznych (zob. nierówność dochodów; podział bogactwa i dochodów), zarówno w skali międzynarodowej, jak i w poszczególnych krajach, wzbudził wśród niektórych osób wątpliwości co do długoterminowej rentowności systemu. Po kryzysie finansowym z lat 2007-09 i towarzyszącej mu wielkiej recesji, wśród wielu ludzi w Stanach Zjednoczonych, zwłaszcza w tysiącleciach (osoby urodzone w latach 80. lub 90.), ponownie pojawiło się zainteresowanie socjalizmem, który został szczególnie ciężko doświadczony przez recesję. Z badań przeprowadzonych w latach 2010-18 wynika, że nieznaczna większość tysiącleci miała pozytywny stosunek do socjalizmu, a poparcie dla socjalizmu wzrosło w każdej grupie wiekowej z wyjątkiem osób w wieku 65 lat i starszych. Należy jednak zauważyć, że faktycznie preferowana przez te grupy polityka w niewielkim stopniu różniła się zakresem i celem od programów regulacyjnych i socjalno-politycznych Nowego Ładu z lat 30. ubiegłego stulecia i prawie w ogóle nie przypominała socjalizmu ortodoksyjnego.
