Neoliberalizm, ideologia i model polityki, który podkreśla wartość wolnej konkurencji rynkowej. Chociaż toczy się poważna debata na temat definicji cech myśli i praktyki neoliberalnej, to najczęściej kojarzy się ona z ekonomią leseferystyczną. W szczególności neoliberalizm często charakteryzuje się wiarą w trwały wzrost gospodarczy jako środek do osiągnięcia postępu ludzkiego, zaufaniem do wolnych rynków jako najbardziej efektywnej alokacji zasobów, naciskiem na minimalną interwencję państwa w sprawy gospodarcze i społeczne oraz zaangażowaniem w wolność handlu i kapitału.
Chociaż pojęcia te są podobne, neoliberalizm różni się od współczesnego liberalizmu. Oba mają swoje ideologiczne korzenie w klasycznym liberalizmie XIX wieku, który bronił gospodarczego laissez-faire i wolności (lub wolności) jednostek wobec nadmiernej władzy. Ten wariant liberalizmu jest często kojarzony z ekonomistą Adamem Smithem, który w The Wealth of Nations (1776) argumentował, że rynkami rządzi “niewidzialna ręka“, a zatem powinny one podlegać minimalnej ingerencji rządu. Jednak z czasem liberalizm ewoluował w kierunku wielu różnych (i często konkurujących ze sobą) tradycji. Współczesny liberalizm rozwinął się z tradycji społeczno-liberalnej, która koncentrowała się na przeszkodach w swobodzie jednostki – włączając w to ubóstwo i nierówności, choroby, dyskryminację i ignorancję – które zostały stworzone lub pogłębione przez nieskrępowany kapitalizm i mogły być poprawione tylko poprzez bezpośrednią interwencję państwa. Działania takie rozpoczęły się pod koniec XIX wieku od systemów rekompensat pracowniczych, finansowania szkół i szpitali ze środków publicznych oraz regulacji dotyczących godzin i warunków pracy, a ostatecznie, do połowy XX wieku, objęły szeroki zakres usług i świadczeń socjalnych charakterystycznych dla tzw. państwa opiekuńczego.
Jednak w latach 70. stagnacja gospodarcza i rosnący dług publiczny skłoniły część ekonomistów do opowiedzenia się za powrotem do klasycznego liberalizmu, który w swojej odrodzonej formie zyskał miano neoliberalizmu. Intelektualnymi podstawami tego ożywienia były przede wszystkim prace urodzonego w Austrii brytyjskiego ekonomisty Friedricha von Hayeka, który twierdził, że działania interwencjonistyczne mające na celu redystrybucję bogactwa prowadzą nieuchronnie do totalitaryzmu, oraz amerykańskiego ekonomisty Miltona Friedmana, który odrzucił politykę fiskalną rządu jako środek wpływający na cykl koniunkturalny (zob. także monetaryzm). Ich poglądy zostały entuzjastycznie przyjęte przez główne konserwatywne partie polityczne w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, które doszły do władzy z długimi rządami brytyjskiej premier Margaret Thatcher (1979-90) i amerykańskiego prezydenta Ronalda Reagana (1981-89).
Neoliberalna ideologia i polityka stawały się coraz bardziej wpływowe, co ilustruje oficjalne zrzeczenie się przez brytyjską Partię Pracy jej zaangażowania na rzecz “wspólnej własności środków produkcji” w 1995 roku oraz ostrożna pragmatyczna polityka Partii Pracy i Amerykańskiej Partii Demokratycznej z lat 90. W miarę jak gospodarki krajowe stawały się coraz bardziej współzależne w nowej erze globalizacji gospodarczej, neoliberałowie promowali również politykę wolnego handlu i swobodnego przepływu kapitału międzynarodowego. Najwyraźniejszą oznaką nowego znaczenia neoliberalizmu było jednak pojawienie się libertarianizmu jako siły politycznej, o czym świadczy rosnąca ranga Partii Libertariańskiej w Stanach Zjednoczonych oraz tworzenie w różnych krajach różnych ośrodków analitycznych, które dążyły do promowania libertariańskiego ideału rynków i mocno ograniczonych rządów.
Począwszy od 2007 roku, kryzys finansowy i wielka recesja w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej skłoniły niektórych ekonomistów i przywódców politycznych do odrzucenia neoliberalnego nacisku na maksymalnie wolne rynki i wezwania w zamian za to do większej rządowej regulacji przemysłu finansowego i bankowego.
