Zysk jest dodatnim wynikiem finansowym sp贸艂ki, co oznacza, 偶e ma ona wy偶sze przychody ni偶 koszty ich uzyskania. Innymi s艂owy, zysk to „nadwy偶ka warto艣ci sprzeda偶y nad ca艂kowitymi wydatkami; wynagrodzenie dla firm za anga偶owanie zasob贸w w warunki podejmowania ryzyka w celu zaspokojenia potrzeb klient贸w. Zysk jest podstaw膮 inwestycji i rozwoju przedsi臋biorstwa. Przez zysk rozumie si臋 powszechnie nadwy偶k臋 przychod贸w ze sprzeda偶y nad kosztami poniesionymi w danej transakcji.
Zysk jest warto艣ci膮 rozleg艂膮 i nie determinuje bezpo艣rednio efektywno艣ci zarz膮dzania i inwestycji. W przedsi臋biorstwie pe艂ni trzy podstawowe funkcje:
- Zysk jest jednym z najwa偶niejszych miernik贸w w dzia艂alno艣ci gospodarczej, pozwalaj膮cym okre艣li膰, czy dzia艂alno艣膰 danej firmy jest rentowna, czy te偶 nie. Zysk mierzy efektywno艣膰 i wiarygodno艣膰 przedsi臋biorstwa,
- Zyski wynagradzaj膮 ponoszone ryzyko gospodarcze. Brak lub niewystarczaj膮cy poziom zwrotu zniech臋ca inwestor贸w do anga偶owania si臋 w inwestycje kapita艂owe w sp贸艂k臋,
- Zysk „przyci膮ga” inwestor贸w i kapita艂 potrzebny do wdro偶enia innowacji i rozwoju firmy. Wszystkie firmy, niezale偶nie od rodzaju dzia艂alno艣ci gospodarczej, musz膮 ubiega膰 si臋 o zas贸b, jakim jest kapita艂. Je艣li dotychczasowe zarz膮dzanie posiadanym kapita艂em by艂o nieodpowiednie (niska stopa zwrotu), to zdolno艣膰 takiej firmy do pozyskania nowego kapita艂u jest niewielka, poniewa偶 straci艂a ona wiarygodno艣膰 w oczach inwestor贸w.
Rodzaje zysk贸w
- zysk brutto – jest to r贸偶nica pomi臋dzy przychodami netto ze sprzeda偶y a kosztami sprzedanych produkt贸w. Koszty te s膮 kosztami zmiennymi ponoszonymi ka偶dorazowo w trakcie produkcji. Zysk brutto pokazuje udzia艂 ka偶dej jednostki sprzedanego produktu w wyniku finansowym jednostki gospodarczej,
- zysk netto – tj. mar偶a sprzeda偶y powi臋kszona o rabaty po odliczeniu koszt贸w operacyjnych i podatk贸w. Jest to rzeczywisty miernik rentowno艣ci. Zysk netto to nadwy偶ka, kt贸ra pozostaje po odliczeniu wszystkich koszt贸w. R贸偶nica pomi臋dzy przychodami ze sprzeda偶y a kosztami ca艂kowitymi,
- zysk kapita艂owy – jest to wzrost warto艣ci samego kapita艂u, np. w wyniku wzrostu cen papier贸w warto艣ciowych utrzymywanych na gie艂dzie,
- zysk ksi臋gowy sp贸艂ki – jest r贸wny wynikowi finansowemu wyliczonemu z rachunku zysk贸w i strat sp贸艂ki,
- zysk ekonomiczny – wyst臋puje w najszerszym znaczeniu i jest r贸wny zyskowi ksi臋gowemu pomniejszonemu o warto艣膰 odsetek kapita艂owych, kt贸re mo偶na by uzyska膰 poprzez po偶yczenie ekwiwalentu koszt贸w przy 艣redniej stopie oprocentowania kredyt贸w w tym samym okresie,
- normalny zysk przedsi臋biorstwa – wyst臋puje wtedy, gdy zysk ekonomiczny wynosi 0. Oznacza to, 偶e przedsi臋biorstwo nie tworzy rzeczywistej warto艣ci dodanej,
- zysk nadzwyczajny – powstaje w wyniku zdarze艅 trudnych do przewidzenia, poza dzia艂alno艣ci膮 operacyjn膮 sp贸艂ki i niezwi膮zanych z og贸lnym ryzykiem jej prowadzenia, np. skutk贸w zdarze艅 losowych (odszkodowanie uzyskane od ubezpieczycieli za szkody losowe),
- zysk operacyjny – zysk ten nie obejmuje przychod贸w i koszt贸w zwi膮zanych z funkcjonowaniem rynku pieni臋偶nego, sald strat i zysk贸w nadzwyczajnych oraz podatku dochodowego.
W艂a艣ciwy zysk, zwany zyskiem ekonomicznym (zwany r贸wnie偶 zyskiem nadzwyczajnym), to nadwy偶ka ca艂kowitego zysku przedsi臋biorstwa nad normalnym zyskiem (kt贸ry jest progiem rentowno艣ci dzia艂alno艣ci gospodarczej), czyli kwota, kt贸ra pozostaje po odj臋ciu od dochodu przedsi臋biorstwa wszystkich koszt贸w, tj. koszt贸w ksi臋gowych, w tym kosztu utraconych mo偶liwo艣ci alternatywnego wykorzystania kapita艂u oraz kosztu ryzyka prowadzenia dzia艂alno艣ci gospodarczej.
Zysk normalny to kwota zysku ksi臋gowego, kt贸ra dok艂adnie odpowiada kwocie ukrytych koszt贸w. Zysk normalny to taki, w kt贸rym ca艂kowity przych贸d odpowiada dok艂adnie poziomowi ca艂kowitego kosztu. Normalny zysk jest traktowany w gospodarce jako koszt, kt贸ry musi by膰 koniecznie pokryty, je偶eli producent ma kontynuowa膰 okre艣lon膮 dzia艂alno艣膰 w perspektywie d艂ugoterminowej.
Funkcje zysk贸w
Zysk spe艂nia wiele funkcji gospodarczych. Obejmuj膮 one w szczeg贸lno艣ci funkcje:
- cel, 偶e zysk jest podstawowym i podstawowym celem dzia艂alno艣ci gospodarczej,
- wynagrodzenie podmiotu za wykorzystanie talent贸w przedsi臋biorczych w danej dzia艂alno艣ci gospodarczej,
- 藕r贸d艂a finansowania cel贸w sp贸艂ki, takie jak dywidendy, inwestycje, premie,
- zach臋ty, kt贸re polegaj膮 na stymulowaniu dzia艂alno艣ci i przedsi臋biorczo艣ci podmiotu w celu zwi臋kszenia masy zysku lub jednostkowego zysku,
- rezerwa finansowa, kt贸ra powstaje z zysku zatrzymanego w jednostce gospodarczej po wyp艂acie dywidendy.
殴r贸d艂a powstawania zysk贸w
Mo偶na wymieni膰 g艂贸wne 藕r贸d艂a zysku ekonomicznego:
- Innowacyjno艣膰. Mo偶e si臋 to przejawia膰 we wprowadzaniu nowych produkt贸w na rynek lub ulepszaniu istniej膮cych produkt贸w (innowacyjno艣膰 produktowa) oraz modernizacji stosowanych proces贸w technologicznych (innowacyjno艣膰 technologiczna). Innowacyjno艣膰 produktowa umo偶liwia osi膮gni臋cie zysku ekonomicznego poprzez podniesienie cen nowych produkt贸w wprowadzanych na rynek. Innowacje technologiczne natomiast prowadz膮 do obni偶enia koszt贸w produkcji, co przy niezmienionej cenie produktu jest wa偶nym 藕r贸d艂em zysku ekonomicznego. Zysk ekonomiczny wynikaj膮cy z innowacji b臋dzie uzyskiwany przez firmy, o ile inni producenci nie wprowadz膮 takich samych rozwi膮za艅, co skutkuje ni偶szymi cenami i utrat膮 zysku ekonomicznego.
- Przedsi臋biorczo艣膰. Inicjatywy, ryzyka zwi膮zane z prowadzeniem dzia艂alno艣ci gospodarczej, zdolno艣膰 do identyfikowania i wykorzystywania op艂acalnych mo偶liwo艣ci handlowych na gie艂dzie papier贸w warto艣ciowych).
- Wykorzystanie pozycji monopolistycznej przez firm臋. Wy艂膮czne korzystanie przez firm臋 z okre艣lonych zasob贸w, patent贸w, licencji, projekt贸w innowacyjnych itp. stwarza mo偶liwo艣ci manipulowania cen膮 i pod膮偶a 艣cie偶k膮 gwarantuj膮c膮 zysk ekonomiczny. Ustawodawstwo pa艅stwowe chroni膮ce firmy monopolistyczne przed konkurencj膮 stwarza r贸wnie偶 mo偶liwo艣ci osi膮gania nadzwyczajnych zysk贸w, nie zawsze wynikaj膮cych z w艂a艣ciwej efektywno艣ci zarz膮dzania.
- Wykorzystywanie si艂y roboczej (wyzysk) lub innych czynnik贸w produkcji. Na przyk艂ad istnienie wysokiego bezrobocia na rynku pracy sprzyja pracy nierejestrowanej i wyzyskowi pracownik贸w.
- Korzystne przypadki losowe lub inne nieprzewidywalne zdarzenia.
Zysk Ksi臋gowy a zysk ekonomiczny
Zysk ksi臋gowy okre艣lany jest jako zysk netto lub wynik netto sp贸艂ki. Jest on definiowany jako zysk po odj臋ciu r贸偶nych koszt贸w i wydatk贸w od ca艂kowitych dochod贸w lub ca艂kowitej sprzeda偶y, zgodnie z og贸lnie przyj臋tymi zasadami rachunkowo艣ci. Koszty te obejmuj膮:
- Koszty pracy
- Zapasy produkcyjne
- Koszty produkcji i koszty og贸lne
- Surowce
- Koszty sprzeda偶y i marketingu
- Koszty transportu
Zysk ksi臋gowy jest sum膮 pozosta艂膮 po odj臋ciu znacz膮cych koszt贸w operacyjnych. Przejrzyste koszty to tylko okre艣lone kwoty, kt贸re sp贸艂ka p艂aci za te koszty w danym okresie czasu – na przyk艂ad wynagrodzenie. Zazwyczaj zysk ksi臋gowy lub zysk netto jest przedstawiany kwartalnie i rocznie i jest wykorzystywany do pomiaru wynik贸w finansowych przedsi臋biorstwa. Szczeg贸lnie wa偶ne jest obliczenie wynik贸w sp贸艂ek akcyjnych, w kt贸rych udzia艂owcy musz膮 zna膰 ten wska藕nik finansowy, aby pozna膰 swoj膮 obecn膮 sytuacj臋 finansow膮.
Natomiast zysk ekonomiczny definiuje si臋 jako podobny do zysku ksi臋gowego, poniewa偶 odejmuje on koszty od przychod贸w. R贸偶nica mi臋dzy nimi polega na tym, 偶e zysk ekonomiczny obejmuje koszty alternatywne (utracone moce produkcyjne) dla jednej transakcji w por贸wnaniu z inn膮 w danym okresie czasu. Zysk ekonomiczny jest uwarunkowany zasadami mikroekonomicznymi, a nie zasadami rachunkowo艣ci.
Prawd膮 jest, 偶e zysk ekonomiczny jest teoretycznym rozwa偶aniem opartym na alternatywnych dzia艂aniach, kt贸re mog艂y mie膰 miejsce, podczas gdy zysk ksi臋gowy oblicza, co faktycznie mia艂o miejsce i konkretne wymierne wyniki za dany okres czasu. Zarz膮dy sp贸艂ek powinny bra膰 pod uwag臋 oba wska藕niki, aby mie膰 wyra藕ny pryzmat inwestycji i pieni臋dzy zainwestowanych w sp贸艂k臋.
Przyk艂adowo, sp贸艂ka mo偶e zdecydowa膰 si臋 na inwestycj臋 w surowce w zwi膮zku z projektem inwestycyjnym w oprogramowanie informatyczne. Zysk z pierwszego projektu po odj臋ciu koszt贸w i wydatk贸w stanowi艂by zysk ksi臋gowy. Zysk ekonomiczny obejmowa艂by alternatywny koszt wyboru projektu inwestycyjnego w zakresie surowc贸w, a nie projektu w zakresie oprogramowania komputerowego. Oznacza to, 偶e zysk ekonomiczny b臋dzie uwzgl臋dnia艂, o ile wy偶szy lub ni偶szy zysk by艂by, gdyby w艂a艣ciciel firmy zdecydowa艂 si臋 na projekt oprogramowania.
Zysk ekonomiczny uwzgl臋dnia r贸wnie偶 koszty ukryte, kt贸re s膮 zazwyczaj kosztami zasob贸w firmy. Przyk艂ady ukrytych koszt贸w to:
- Zasoby zwi膮zane z samozatrudnieniem
- Instalacje i wyposa偶enie
- Budynki b臋d膮ce w艂asno艣ci膮 firmy