Oszczędzanie i inwestowanie – dwa słowa, które często stosujemy zamiennie. Czy jest między nimi różnica? Kiedy przestajemy oszczędzać a zaczynamy inwestować ? Porównywanie tych dwóch pojęć może nam przysporzyć pewnych kłopotów, gdyż znaczenie ich zaczyna się powoli zacierać, a ich definicje praktycznie się od siebie nie różnią. Dwie te czynności są synonimami. Próbując je rozróżnić możemy wziąć pod uwagę ryzyko. Oszczędzanie uważane jest za bezpieczne (bank jako gwarant pewności), natomiast inwestowanie wiąże się z ryzykiem (od inwestycji z małym ryzykiem po bardzo zyskowne, ale obarczone dużą niepewnością i dużym ryzykiem). Do następnych czynników możemy zaliczyć cel jakim się kierujemy inwestując lub oszczędzając i to jest najtrafniejsze kryterium rozróżniające te pojęcia.
Opierając się na tym stworzono definicje oszczędzania i inwestowania
Oszczędzanie – to gromadzenie nadwyżek finansowych i czerpanie z nich korzyści w przyszłości.
Oszczędności dla gospodarki są paliwem, które napędza jej wzrost
Istnieje szereg czynników, które istotnie wpływają na poziom oszczędności w gospodarce, m. in.: bieżące stopy procentowe banku centralnego, oczekiwanie na zmiany stóp procentowych, bieżący poziom zadłużenia, poziom dochodu gospodarstw domowych, stopień pewności odnośnie zatrudnienia w przyszłości, preferencje konsumentów – w tym skłonność do oszczędzania, bieżący popyt na dobra i usługi, polityka podatkowa państwa (państwo może stworzyć system podatkowy, który zachęca obywateli do oszczędzania).
Podstawowym warunkiem sprawnego i efektywnego oszczędzania jest dla klienta porządek w domowym budżecie i portfelu. Powinniśmy przeglądać własne wydatki, dochody, długi czy posiadane oszczędności, a nawet prowadzić własną, domową księgowość. Jeśli zauważymy, że pewna część dochodów nie jest przez nas wydawana od razu na zakup produktów lub usług – to właśnie znaleźliśmy w naszym budżecie domowym oszczędności, które możemy przeznaczyć na konsumpcję w przyszłości.
Każdy z nas chciałby posiadać własne oszczędności po to, aby polepszyć swój standard życia czy zapewnić sobie bezpieczeństwo, podnieść poziom życia na starość, a także po to, aby osiągnąć przyszłe dochody.
Podnosząc standard życia chcemy zaoszczędzić na DVD, nowy komputer czy samochód. Przeznaczając na ten cel oszczędności unikamy kosztów związanych z pożyczaniem pieniędzy od banku (odsetek zdecydowanie przewyższających inflację, czy prowizji bankowych).
Myśląc o zapewnieniu sobie bezpieczeństwa finansowego, zazwyczaj oszczędzamy kiedy jesteśmy aktywni zawodowo, po to aby przetrwać np. okres bezrobocia. Jest to tak zwane oszczędzanie na przysłowiową „czarną godzinę”.
Często oszczędzamy na swoje dzieci, ich przyszłą edukację na odpowiednio wysokim poziomie, po to aby zapewnić im udany i lepszy start w życie.
Do oszczędzania na starość zmusza dziś nas z kolei państwo, które co prawda ze składek na ubezpieczenie społeczne finansuje wypłaty rent i emerytur, ale wysokość tych świadczeń jest tak niezadowalająca, że zmusza nas do oszczędzania.
Wreszcie jeśli ktoś dysponuje znaczącymi nadwyżkami pieniężnymi może oszczędzać dla osiągnięcia przyszłych dochodów. Jest to jeden z najprzyjemniejszych powodów oszczędzania, gdyż zgromadzony w ten sposób kapitał może być na tyle znaczący, że pozwoli na spokojne życie ze zgromadzonych odsetek. Taką osobę nazywamy rentierem.
Oszczędzać w najprostszy sposób można przez odkładanie pieniędzy na koncie w banku. Otrzymujemy w ten sposób niewielkie odsetki, ale również zabezpieczenie przed utratą wartości pieniądza w wyniku inflacji. Jeżeli natomiast oszczędzamy na zakup konkretnego artykułu lub nieruchomości musimy wziąć pod uwagę przewidywany wzrost cen tego przedmiotu. Może bowiem się okazać, że wzrost na przykład cen mieszkań będzie dużo wyższy niż inflacja i gromadzenie oszczędności na ten cel w banku zakończy się niepowodzeniem. W tym konkretnym przypadku warto rozejrzeć się za innymi sposobami gromadzenia środków. Na przykład kupowaniem jednostek funduszu, który inwestuje w nieruchomości. I tutaj pojawia się nasz drugi termin – inwestowanie.
Inwestowanie – to lokowanie środków w różnego rodzaju inwestycje
Inwestowanie ma na celu nie tylko osiągnięcie zysku, ale również rozwój. Są to aktywne działania i starania mające na celu podniesienie naszych wartości i otwieranie nowych perspektyw, obarczonych jednak ryzykiem w zależności od skali i form przedsięwzięcia.
Istnieje wiele możliwości inwestowania. Na rynku możemy spotkać mnóstwo instrumentów finansowych dzięki którym, każdy może zainwestować swoje pieniądze. Instrumenty te dzielimy na krótko i długoterminowe.
- Do instrumentów krótkoterminowych można zaliczyć m. in: lokaty bankowe, jednostki uczestnictwa otwartych funduszy inwestycyjnych rynku pieniężnego, bony skarbowe. Krótkoterminowe formy inwestycji mają tą zaletę, że z dużą pewnością możemy określić kwotę jaką otrzymamy w momencie wycofania własnych środków.
Lokaty bankowe – lokując swoje pieniądze możemy uzyskać kilkanaście procent w skali roku praktycznie bez ponoszenia jakiegokolwiek ryzyka. Jedna ważna rzecz, o której należy tutaj pamiętać to to, że chęć wcześniejszego wypłacenia pieniędzy wiąże się niestety zazwyczaj z utratą większości lub całości odsetek, które narosły w tym czasie.
Jednostki uczestnictwa otwartych funduszy inwestycyjnych rynku pieniężnego – reprezentują prawo do określonej części funduszy, który stanowią wpłaty uczestników, a także zyski z lokat. Fundusze te inwestują w krótkoterminowe papiery wartościowe i lokaty bankowe. Lokując swoje pieniądze w fundusze rynku pieniężnego mamy możliwość wypłaty kwot zainwestowanych praktycznie w każdym momencie bez utraty zysków.
Bony skarbowe – są emitowane przez Skarb Państwa (obarczone w związku z tym małym ryzykiem). Nie są oprocentowane, ale sprzedawane za to poniżej ceny nominalnej. Mankamentem bonów skarbowych jest to, że dostępne są dla inwestorów z zasobniejszym portfelem (nabywa się je w pakietach po dziesięć sztuk).
- Do grupy instrumentów długoterminowych z kolei zaliczyć możemy m. in: obligacje, akcje, jednostki uczestnictwa otwartych funduszy inwestycyjnych akcji i obligacji, certyfikaty funduszy inwestycyjnych zamkniętych i otwartych. Długoterminowe instrumenty z reguły mają wysokie stopy zwrotu i obarczone są wyższym ryzykiem.
Obligacje – to papiery wartościowe, które mogą być emitowane przez Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego czy przedsiębiorstwa. W przypadku obligacji emitent stwierdza, że jest dłużnikiem inwestorów posiadających obligacje i zobowiązuje się wobec nich do ich wykupu, oraz spełnienia świadczeń dodatkowych np. wypłaty odsetek. Odsetki te mogą być wypłacane okresowo w z góry określonej wysokości lub w zmiennej wysokości. Obligacje możemy nabyć lub sprzedać na giełdzie lub rynku pozagiełdowym.
Akcje – to papiery wartościowe, które są notowane na rynku giełdowym oraz pozagiełdowym, co ułatwia ich sprawne kupno i sprzedaż. W przeciwieństwie do obligacji nie gwarantują niestety stałego dochodu, ale udział w zyskach spółki.
Jednostki uczestnictwa otwartych funduszy inwestycyjnych akcji i obligacji dzielimy na:
agresywne, w których fundusze inwestują wyłącznie w akcje spółek; zrównoważone, gdzie fundusze lokują w papiery dłużne i akcje oraz bezpieczne inwestujące w obligacje długoterminowe.
Certyfikaty funduszy zamkniętych i mieszanych – są papierami wartościowymi, które notowane są na rynku giełdowym i pozagiełdowym (w określonych przypadkach mogą być również umarzane przez fundusz).
Rodzaje inwestycji
Najczęściej możemy spotkać podział na dwa rodzaje inwestycji: inwestycje finansowe i rzeczowe.
- Inwestycje finansowe – to inwestycje, których przedmiotem są instrumenty finansowe. Znane są one również pod pojęciem inwestycji monetarnych. Inwestor może wolny kapitał lokować w zakup dłużnych papierów wartościowych (obligacji, bonów skarbowych, obligacji komunalnych, obligacji i bonów komercyjnych); akcji; jednostek funduszy inwestycyjnych, a także lokować je na rachunkach bankowych (lokaty bankowe np.: o stałej czy zmiennej stopie procentowej).
Przy wyborze instrumentu finansowego należy kierować się wielkością zgromadzonego kapitału oraz skalą oczekiwanych i czerpanych korzyści, które możemy otrzymać w formie dywidendy, procentu, zmiany kursu walut czy notowań giełdowych.
Podstawowymi celami inwestycji finansowych są: zgromadzenie środków na zakup konsumpcyjny – w tym przypadku określona jest pożądana wartość końcowa inwestycji (np.: równa przewidywanej cenie przedmiotu); zwiększenie wielkości kapitału – celem jest uzyskanie maksymalnej możliwej wartości kapitału na koniec okresu inwestowania; uzyskanie stałych dochodów – inwestycja daje regularne, w przybliżeniu stałe dochody; bezpieczeństwo – celem jest uniknięcie częściowej lub całkowitej utraty kapitału; zachowanie płynności – zapewnienie możliwości szybkiej zmiany instrumentu finansowego na gotówkę po oczekiwanej przez inwestora cenie.
- Inwestycje rzeczowe – to inwestycje, których przedmiotem są dobra materialne, a inwestor oczekuje, iż wartość przedmiotu inwestycji wzrośnie. Istnieje wiele możliwości inwestycji rzeczowych. Tradycyjnymi są: inwestycje w towary (złoto, srebro, platyna, ropa), w dzieła sztuki czy w nieruchomości. Nie chodzi tu jednak o wartość użytkową jaką reprezentuje dane dobro, ale o korzyści finansowe związane z posiadaniem dóbr rzeczowych, a więc przyrost wartości tych dóbr wraz z upływem czasu. Na inwestowanie w dobra rzeczowe stać zazwyczaj bardzo dobrze usytuowane osoby fizyczne i silne ekonomicznie przedsiębiorstwa o ugruntowanej pozycji na rynku.
Spotykamy również trzeci podział inwestycji. Są to inwestycje niematerialne, do których zaliczamy m. in. szkolenie kadr, promocje i reklamę nowych produktów, ochronę środowiska – bez podjęcia których, niemożliwym byłoby prowadzenie działalności gospodarczej.
Poszukiwanie najkorzystniejszych ofert
Samochody, sprzęt RTV czy AGD, wakacje… cokolwiek chcielibyśmy kupić, poszukujemy zawsze najkorzystniejszej oferty porównując produkty, ich ceny w różnych sklepach lub firmach. Kupując produkty inwestycyjne postępujemy podobnie.
Wybierając produkty inwestycyjne np. fundusze, lokaty, waluty, zwykle w pierwszej kolejności przyglądamy się zyskom jakie można za ich pośrednictwem osiągnąć. Jeśli jesteśmy już zdecydowani na dany rodzaj produktu inwestycyjnego, a zdecydowaliśmy się przykładowo na fundusze inwestycyjne, musimy wybrać w następnej kolejności w jaki rodzaj funduszu inwestycyjnego będziemy inwestować. Czy będzie to fundusz akcyjny, czy może fundusz rynku pieniężnego. Dalej sięgamy do dostępnej na rynku oferty. Przy wyborze konkretnego produktu powinniśmy uwzględnić aktualną, osiąganą przez fundusz stopę zwrotu, renomę jaką cieszy się dane Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, długoterminową efektywność zarządzania.
Pod uwagę trzeba wziąć również koszty, które będziemy musieli ponieść decydując się na otwarcie rachunku inwestycyjnego, czyli wszelkiego rodzaju prowizje za wykonanie dyspozycji nabycia jednostek, prowizje za dyspozycje odkupienia lub konwersji (czyli przeniesienia swoich środków np. z funduszu bezpiecznego do agresywnego).
Innymi kosztami są również opłaty manipulacyjne zwane czasami dystrybucyjnymi. W niektórych funduszach takie opłaty w ogóle nie istnieją, w innych z kolei będzie to opłata od wpłat na nabycie jednostek uczestnictwa (zazwyczaj będąca wynagrodzeniem dystrybutora funduszy). Może być ona pobierana w różnym momencie inwestycji: przy zakupie jednostek, przy umorzeniu bądź na początku i na końcu inwestycji. Obecnie większość funduszy pobiera opłatę przy zakupie jednostek uczestnictwa, a jej wartość wynosi maksymalnie 5,5%.
W funduszach możemy spotkać również koszty operacyjne, które dzielimy na limitowane i nielimitowane. Limitowane koszty operacyjne to opłata za zarządzanie, koszty marketingu i dystrybucji, obsługi prawnej, publikacji prospektów informacyjnych czy sprawozdań. Koszty nielimitowane to opłaty za przechowywanie aktywów funduszy oraz koszty transakcyjne, związane z nabywaniem i sprzedażą lokat stanowiących aktywa funduszy (prowizje maklerskie, bankowe, opłaty za depozytariusza itp.). Do kosztów nielimitowanych zaliczamy również opłaty wymagane przez państwo np. podatki. Takim podatkiem jest 20% podatek Belki, z zysków od lokat bankowych. Podatek ten dotyczy również lokat w funduszach inwestycyjnych. Kwota, którą uzyskaliśmy z odkupienia jednostek uczestnictwa lub ich zamiany jest automatycznie pomniejszana o 20 – procentowy podatek od zysku.
Po przeanalizowaniu dostępnych ofert i zapoznaniu się ze wszystkimi za i przeciw powinniśmy dopiero zdecydować się jak zbudować swój portfel inwestycyjny (jak zrobić nasze zakupy). Takie poszukiwanie najkorzystniejszej oferty wśród każdych innych produktów inwestycyjnych może być nieco czasochłonne, ale w ostatecznym rozrachunku na pewno opłacalne.
Jakie są moje prawa
Jako potencjalni klienci różnych produktów inwestycyjnych mamy prawo do :
- poznania firm istniejących na naszym rynku za pomocą, których możemy nabyć interesujące nas produkty inwestycyjne i sprawdzić czy są instytucjami godnymi zaufania,
- możliwości skorzystania z porad profesjonalnych doradców i usług kompetentnych sprzedawców,
- poznania informacji, które będą podstawą naszej decyzji, jasnych procedur zakupu danego produktu inwestycyjnego, jego obsługi czy ewentualnie składania zażaleń, jeśli takowe okażą się konieczne,
- dochodzenia odszkodowań szkód jeśli pójdzie coś nie tak.
Oczywistym jest fakt, że różne prawa będą nam przysługiwać w zależności od typu wybranej inwestycji. Ustawodawca często dba o pewne standardy postępowania z góry narzucając określone przepisy.
Ciekawe porady na temat inwestowania i oszczędzania
Myśląc o tym, że zaoszczędziliśmy trochę pieniędzy, których nie wydamy teraz lub w najbliższym czasie musimy pomyśleć również co z nimi zrobić.
Są tacy, którzy przechowują swoje ciężko zarobione pieniądze w przysłowiowej „skarpecie”. Osoby te na pewno nie wiedzą co to jest inflacja. Inflacja jest to zmiana przeciętnego poziomu cen. Jeśli stopa inflacji w danym roku wyniesie 5% to osoby, które trzymały swoje pieniądze w domu czyli w przysłowiowej „skarpecie” stracą prawie 5% ich wartości, czyli będą mogły kupić za nie o ok. 5% mniej towaru niż na początku tego roku. Jest to wielkie marnotrawstwo, na które nie pozwalają sobie nawet najbogatsi.
Można uchronić swoje pieniądze przed utratą ich wartości inwestując je. Przez zainwestowanie pieniędzy powiększamy również realnie ich zasoby (realnie tzn. więcej niż zabierze inflacja).
Wszelkie decyzje inwestycyjne zawsze należy podejmować dopiero po uprzednim rozpatrzeniu własnej sytuacji finansowej (przegląd własnych dochodów i wydatków). Jeśli w danym momencie jesteśmy na etapie spłacania rat, powinniśmy rozpatrzyć wszelkie za i przeciw czy nie przeznaczyć części oszczędności na wcześniejszą spłatę kredytu. Kredyt przecież często kosztuje nas o wiele więcej niż odsetki, które można uzyskać z pieniędzy trzymanych akurat w tym czasie na lokacie w banku.
Inwestując powinniśmy zastanowić się nad tym w jaki sposób chcemy zainwestować swoje pieniądze, na jak długo i na co będziemy je chcieli w przyszłości wykorzystać. Inwestycje bezpieczne będą bardzo dobre dla tych, którzy zamierzają wykorzystać swoje pieniądze za rok. Natomiast inwestycje bardziej ryzykowne dla tych, którzy mają do dyspozycji więcej czasu. To samo dotyczy wielkości kwot, które jesteśmy w stanie zainwestować. Jeśli to będą bardzo duże kwoty należy pomyśleć nad tym, aby ograniczyć ryzyko poprzez ulokowanie różnych części z tej kwoty w różne instrumenty. Jeżeli oszczędzamy na importowany samochód, którego cena zależy od kursu euro powinniśmy szukać lokat w euro lub funduszu, którego jednostka jest denominowana w euro. Jeżeli oszczędzamy na dom powinniśmy poszukać funduszy inwestujących w nieruchomości.
Każdy kto myśli o pomnożeniu swoich pieniędzy, a nigdy przedtem nie inwestował powinien na początek pomyśleć o pomocy specjalisty.
