Prognozowanie ekonomiczne, przewidywanie któregokolwiek z elementów działalności gospodarczej. Takie prognozy mogą być sporządzane bardzo szczegółowo lub mogą być bardzo ogólne. W każdym przypadku opisują one oczekiwane przyszłe zachowanie całej gospodarki lub jej części i pomagają stworzyć podstawy planowania.
Formalne prognozowanie ekonomiczne opiera się zazwyczaj na konkretnej teorii dotyczącej sposobu funkcjonowania gospodarki. Niektóre teorie są skomplikowane, a ich zastosowanie wymaga dokładnego prześledzenia przyczyn i skutków. Inne są stosunkowo proste, przypisując większość wydarzeń w gospodarce do jednego lub dwóch podstawowych czynników. Wielu ekonomistów, na przykład, uważa, że zmiany w podaży pieniądza determinują tempo wzrostu ogólnej działalności gospodarczej. Inni przypisują centralną rolę inwestycjom w nowe obiekty – mieszkalnictwo, zakłady przemysłowe, autostrady itd. W Stanach Zjednoczonych, gdzie konsumenci mają tak duży udział w działalności gospodarczej, niektórzy ekonomiści uważają, że decyzje konsumentów o inwestowaniu lub oszczędzaniu stanowią główne wskazówki dla przyszłego przebiegu całej gospodarki. Oczywiście teoria, którą stosuje prognostyk, ma krytyczne znaczenie dla procesu prognozowania; dyktuje ona jego kierunek badań, statystyki, które uzna za najważniejsze, oraz wiele technik, które zastosuje.
Chociaż teoria ekonomiczna może decydować o ogólnym zarysie prognozy, ważną rolę odgrywa również często osąd. Prognostyk może zdecydować, że okoliczności danej chwili są niepowtarzalne i że prognoza sporządzona zwykłymi metodami statystycznymi powinna być zmodyfikowana w celu uwzględnienia szczególnych bieżących okoliczności. Jest to szczególnie konieczne, gdy jakieś zdarzenie wykraczające poza zwykły tryb prowadzenia działalności gospodarczej nieuchronnie ma skutki gospodarcze. Na przykład prognozy dotyczące działalności gospodarczej w Stanach Zjednoczonych z 1987 r. były dokładniejsze, gdy analityk trafnie przewidział, że wartość wymiany dolara gwałtownie spadnie w ciągu roku, że wydatki konsumpcyjne zmniejszą się, a stopy procentowe wzrosną tylko umiarkowanie. Żaden z tych wniosków nie wynikał z analizy czysto ekonomicznej; wszystkie wymagały osądu co do przyszłych decyzji. Podobnie ekonomista może zdecydować się na dostosowanie prognozy ekonomicznej, która została sporządzona tradycyjnymi metodami, aby uwzględnić inne wyjątkowe warunki; może na przykład zdecydować, że konsumenci zmienią swoje wzorce wydatków ze względu na szczególne okoliczności, takie jak rosnące ceny importu lub obawa przed zagrożeniem niedoborami.
Chociaż osąd może być oparty na doświadczeniu i zrozumieniu, może być on również jedynie nieświadomym stronniczością. Prognozy oparte na osądzie nie mogą być poddawane tego rodzaju rygorystycznym kontrolom, które stosuje się do prognoz opracowywanych przy użyciu bardziej obiektywnych technik. W związku z tym najdokładniejsze i najbardziej użyteczne są prognozy oparte na względach zasadniczo ekonomicznych i standardowych technikach statystycznych. Chociaż można je następnie modyfikować poprzez zastosowanie osądu, wynikające z tego zmiany powinny być na tyle wyraźne, aby każdy, kto chce wykorzystać prognozę, wiedział, gdzie i jak wpłynął na nią własny osąd lub stronniczość prognozatora.
Prognozowanie gospodarcze jest prawdopodobnie tak stare jak zorganizowana działalność gospodarcza, ale współczesne prognozowanie nabrało rozpędu po Wielkim Kryzysie lat 30. Wysiłek zrozumienia i skorygowania światowej katastrofy gospodarczej doprowadził do powstania znacznie większej podaży statystyk, a także technik potrzebnych do ich analizy. Po II wojnie światowej wiele rządów zobowiązało się do utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia. Większość rządów uprzemysłowionych krajów zachodnich była przygotowana do częstszych i bardziej bezpośrednich niż dotychczas interwencji w sprawach gospodarczych. Organizacje biznesowe przejawiały większą troskę o przewidywanie przyszłości. Wiele stowarzyszeń branżowych dostarcza obecnie swoim członkom prognozy przyszłych trendów, a wiele cieszących się dużym powodzeniem firm konsultingowych zostało utworzonych w celu zapewnienia dodatkowej pomocy w prognozowaniu dla rządów i przedsiębiorstw.
Rodzaje prognozowania
Prognozowanie PNB i jego elementów
Być może najbardziej znane są prognozy dotyczące produktu narodowego brutto i jego elementów. Produkt narodowy brutto, czyli PNB, jest to całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych w danym kraju. Jest on zatem wygodnym i wszechstronnym miernikiem oceny zmian w ogólnym dobrobycie gospodarczym. Prognoza PNB stanowi również użyteczne ramy dla bardziej szczegółowych prognoz dotyczących poszczególnych gałęzi przemysłu. Prawie wszystkie kraje rozwinięte prowadzą zbiory rachunków dochodu narodowego i również sporządzają prognozy.
Można uznać, że PNB składa się z trzech głównych składników: wydatków rządowych, prywatnych wydatków inwestycyjnych i wydatków konsumentów. Eksport netto (czyli eksport minus import) jest również wliczany do PNB, ale jego wielkość, która może być dodatnia lub ujemna, jest zazwyczaj niewielka (dla krajów, które są bardziej zależne od handlu zagranicznego, jak Japonia po II wojnie światowej, lub które ponoszą znaczne dysproporcje w swoich rachunkach handlowych, jak Stany Zjednoczone w latach osiemdziesiątych, eksport netto jest oczywiście ważniejszy).
Wydatki rządowe są zazwyczaj najłatwiejszą do przewidzenia częścią PNB. Wydatki rządowe mogą być określane z odpowiednią dokładnością przez okres znacznie dłuższy niż rok z góry poprzez badanie istniejących budżetów i środków, zmodyfikowanych w celu uwzględnienia nowych wydarzeń politycznych lub gospodarczych. Większość takich dostosowań jest stosunkowo niewielka w przypadku każdej prognozy, która dotyczy tylko roku lub dwóch lat w przyszłości; nowe programy rządowe mają zwykle niewielki wpływ na wydatki w krótkim okresie. Oczywistym wyjątkiem jest poważna zmiana sytuacji wojskowej, która może drastycznie zmienić plany wydatków.
Należy zauważyć, że wydatki rządowe, liczone w PNB, nie są tożsame z łącznymi wydatkami przewidzianymi w budżecie. Wydatki trafiają do PNB tylko wtedy, gdy płaci się za towary – sprzęt wojskowy, budynki i tak dalej lub usługi, co przede wszystkim oznacza płace i wynagrodzenia pracowników rządowych. Te rodzaje wydatków stanowią tylko część budżetu rządowego; pozostała część to pieniądze przekazywane posiadaczom obligacji, innym prywatnym obywatelom (w szczególności osobom otrzymującym emerytury) oraz władzom państwowym i lokalnym. Środki te wpływają na PNB tylko wtedy, gdy są ostatecznie wydawane przez odbiorców.
Inwestycje prywatne stwarzają znacznie trudniejsze problemy z prognozowaniem, ponieważ odzwierciedlają wiele tysięcy decyzji indywidualnych i korporacyjnych, które nie są rejestrowane publicznie (jak budżety rządowe) i które mogą być, a często są bardzo istotnie zmieniane. Prywatne inwestycje są najbardziej nieregularne z głównych kategorii PKB – najbardziej narażone na cykle “boom and bust”. Dobra prognoza wydatków inwestycyjnych jest zatem niezbędna do dokładnej oceny ogólnej sytuacji gospodarczej.
Szczególnie ważne są inwestycje kapitałowe przedsiębiorstw (wydatki na nowe zakłady i urządzenia). Dochody generowane w procesie produkcji nowych urządzeń i budowy nowych zakładów odgrywają główną rolę w zwiększaniu wydatków konsumpcyjnych w okresach ekspansji. Jednak w przypadku załamania inwestycji, ogólnie rzecz biorąc, cierpi na tym również zatrudnienie i dochody, co spowalnia całą gospodarkę. W związku z tym inwestycje przedsiębiorstw zostały zbadane z wielką starannością i opracowano wiele różnych metod prowadzenia prognostyków, w tym modele ekonometryczne, badania planów inwestycyjnych przedsiębiorstw, regularne raporty o zobowiązaniach inwestycyjnych oraz podstawowe badania stanu zapasów dóbr kapitałowych w kraju (patrz poniżej Techniki prognozowania).
Przedsiębiorstwa inwestują również w zapasy, czyli towary w procesie produkcji oraz wyroby gotowe, które nie zostały jeszcze sprzedane konsumentowi końcowemu. W większości przypadków zapasy rosną mniej więcej zgodnie z trendem sprzedaży. Jeżeli jednak sprzedaż jest niższa od oczekiwanej, zapasy mają tendencję do nadmiernej sprzedaży. Wówczas biznes dąży do zmniejszenia zapasów poprzez ograniczanie produkcji. Takie cięcia mogą pogłębić recesję gospodarczą; ponieważ produkcja jest zmniejszana z powodu rozczarowującej sprzedaży, dochody są tym samym zmniejszane, a sprzedaż dalej spada, zapasy muszą być jeszcze bardziej zmniejszane, i tak dalej, w spirali spadkowej. W związku z tym prawidłowe prognozy dotyczące inwestycji w zapasy są zarówno niezbędne do dobrego prognozowania gospodarczego, jak i szczególnie trudne. Pomocne okazały się badania biznes planów budowy lub redukcji zapasów, zastosowano również metody ekonometryczne, ale inwestycje w zapasy pozostają jednym ze słabych ogniw w procesie prognozowania.
Nowe budownictwo mieszkaniowe stanowi stosunkowo niewielką część PNB, ale jest ważne dla prognozatora, ponieważ budownictwo mieszkaniowe jest stosunkowo niestabilną branżą. Działalność w zakresie budownictwa mieszkaniowego szybko reaguje na zmiany w dostępności pieniądza hipotecznego od głównych instytucji udzielających kredytów hipotecznych, dlatego też prognostycy uważnie śledzą przepływ oszczędności do tych instytucji, a także poziom zobowiązań, które zostały podjęte w celu sfinansowania przyszłej budowy. Pomocne są również informacje na temat liczby wydanych pozwoleń na budowę, jak również statystyki dotyczące wielkości nowych umów budowlanych.
Ekonomiści uważali kiedyś, że prognozowanie wydatków konsumpcyjnych jest dość proste; z reguły można było liczyć na to, że konsumenci wydadzą 94-95 procent swoich bieżących dochodów, a resztę zaoszczędzą. W ten sposób analityk mógł obliczyć wysokość dochodów osobistych generowanych przez wydatki rządowe, prywatne inwestycje i przeszłe wydatki konsumpcyjne, dostosować się do płatności podatków i uzyskać dobre oszacowanie wydatków konsumpcyjnych. Metoda ta nadal dobrze sprawdza się przy ustalaniu średniej stopy wydatków w dłuższym okresie czasu. Jednak w krajach bogatych konsumenci jako grupa mają dość dużą swobodę w różnicowaniu swoich wzorców wydatków w krótkiej perspektywie czasowej; mogą w każdej konkretnej chwili wydać więcej niż zwykle, ponieważ przewidują niedobory lub wierzą, że ich dochody jeszcze bardziej wzrosną; mogą też ograniczyć wydatki, jeśli obawiają się, że recesja wkrótce nastąpi. Takie odchylenia od normalnych wzorców wydatkowania mają główny wpływ na dobra trwałe, takie jak samochody i sprzęt gospodarstwa domowego; wydatki są znacznie bardziej stabilne w przypadku dóbr nietrwałych (żywność, odzież itp.) i usług.
Ponieważ konsumenci stanowią tak dużą część całej działalności gospodarczej, przesunięcie zaledwie 1 lub 2 procent pomiędzy wydatkami a oszczędzaniem może stanowić różnicę pomiędzy szybkim wzrostem a recesją dla całej gospodarki. Ekonomiści wykorzystują obecnie badania postaw konsumenckich, próbując odczytać nastroje społeczeństwa; pomocne są również badania dotyczące zamiarów zakupu dóbr trwałych.
Prognozowanie dla branży lub przedsiębiorstwa
Ogólne warunki ekonomiczne nadają ton wszystkim częściom gospodarki. Dobre prognozowanie dla przemysłu lub firmy rozpoczyna się zatem od dobrej analizy całej gospodarki. W ramach tej analizy analityk musi następnie wziąć pod uwagę szczególne czynniki, które są najważniejsze dla jego własnej branży. W niektórych przypadkach sprzedaż danej gałęzi przemysłu może dość bezpośrednio skorelować się z jednym lub kilkoma elementami dochodu narodowego i rachunków produktów – na przykład sprzedaż drewna z budownictwem mieszkaniowym lub sprzedaż nietrwałych dóbr konsumpcyjnych z dochodem konsumpcyjnym i całkowitymi wydatkami konsumpcyjnymi. Prognozowanie dla branż, które produkują materiały podstawowe, wymaga zazwyczaj serii prognoz dla konkretnych rynków. Prognoza dotycząca stali może być oparta na perspektywach dla takich głównych rynków stali, jak samochodowy, budowlany i kontenerów metalowych. Prognoza podstawowa zostałaby następnie skorygowana o oczekiwane zmiany w eksporcie i imporcie stali oraz o zmiany w zapasach stali lub produktów wykorzystujących stal.
Prognozowanie jest najtrudniejsze dla przedsiębiorstw produkujących dobra trwałego użytku, takie jak samochody, urządzenia i sprzęt przemysłowy, oraz dla przedsiębiorstw, które dostarczają podstawowych materiałów dla tych branż. Dzieje się tak dlatego, że sprzedaż takich towarów podlega skrajnym wahaniom. W okresie pięciu lat na początku lat 70. roczna sprzedaż samochodów w Stanach Zjednoczonych wzrosła o 22 procent w jednym roku i spadła o 22,5 procent w innym. W związku z tym, przemysł dóbr trwałych w ogóle, a firmy motoryzacyjne w szczególności rozwinęły szczególnie złożone i wyrafinowane techniki prognozowania. Oprócz dokładnej analizy trendów dochodowych (w oparciu o ogólną prognozę ekonomiczną), firmy motoryzacyjne, które są szczególnie wrażliwe na konkurencję ze strony importu, wspierają szereg badań postaw konsumenckich i badań dotyczących zamiarów zakupu samochodów.
Prognozowanie dla danej firmy rozpoczyna się oczywiście od prognozy dla branży lub branż, w których jest ona zaangażowana. Poza tym, analityk musi określić stopień, w jakim udział przedsiębiorstwa w każdym rynku może się różnić w okresie objętym prognozą. Takie wahania mogą wynikać z wprowadzenia nowego produktu, ulepszenia istniejącego produktu, otwarcia, zamknięcia lub rozbudowy zakładów, działalności konkurentów krajowych lub zagranicznych, zmiany wysiłków w zakresie sprzedaży lub wielu innych czynników. Informacje wymagane do dokonania takiej oceny mogą pochodzić częściowo z własnych planów inwestycyjnych i marketingowych spółki. Informacje na temat działalności i perspektyw sprzedaży konkurentów są często zbierane od własnych handlowców firmy. Coraz więcej firm stosuje obecnie zaawansowane techniki badań rynkowych w celu określenia prawdopodobnej reakcji ich klientów na nowe produkty.
Prognozowanie długoterminowe
W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się prognozowaniu dalekosiężnemu w okresach dłuższych niż pięć, dziesięć lub więcej lat po zwykłym “krótkoterminowym” okresie prognozy, wynoszącym rok lub dwa lata. Biznes dostrzega przydatność takich prognoz w opracowywaniu planów przyszłej ekspansji i finansowania.
Prognozy długoterminowe zwykle opierają się na założeniu, że aktywność pod koniec okresu będzie odzwierciedlać normalne “pełne” zatrudnienie. Biorąc pod uwagę to założenie, ogólna stopa wzrostu zależy od dwóch głównych czynników: liczby osób w sile roboczej oraz stopy wzrostu wydajności (produkcji na pracownika). Znana jest liczba osób w wieku produkcyjnym, z wyjątkiem pewnej klęski żywiołowej (i z wyłączeniem imigracji), która nastąpi daleko w przyszłości; osoby te już się urodziły. Prognozatorzy zwykle zakładają, że wydajność będzie nadal rosła w typowym tempie ostatnich dziesięcioleci. Spodziewany rozwój technologiczny może jednak zmienić prognozowane tempo zmian. Połączenie zmian w sile roboczej i wydajności pozwala oszacować całkowite tempo wzrostu gospodarki.
Miara całkowitej aktywności gospodarczej, uzyskana za pomocą takich metod jak te, służy w rzeczywistości jako suma kontrolna do sporządzania prognoz długoterminowych dotyczących elementów składowych gospodarki. Jeśli szacunki dotyczące wydatków konsumentów, rządu i przedsiębiorstw sumują się do więcej niż suma towarów i usług, której można racjonalnie oczekiwać, wówczas prognoza dla jednego lub więcej z tych elementów musi zostać zmniejszona. Jeżeli suma przewidywanych części składowych jest mniejsza niż prawdopodobna suma całkowita, analityk prawdopodobnie przyjmie zmianę w polityce gospodarczej, która doprowadzi do pełnego zatrudnienia w gospodarce pod koniec okresu objętego prognozą i dostosuje swoje różne prognozy do odpowiedniej sumy całkowitej.
Prognozy dalekosiężne dla poszczególnych części gospodarki zależą od wielu tych samych czynników, co prognozy krótkookresowe, z tym że czynniki cykliczne są zwykle ignorowane. W dłuższym przedziale pojawiają się jednak dodatkowe czynniki. Do najbardziej oczywistych z nich należy wzrost liczby ludności i zmiany w jej strukturze wiekowej. Zmiany w strukturze wiekowej mają istotny wpływ zarówno na strukturę wydatków konsumpcyjnych, jak i rządowych w wielu krajach od czasu II wojny światowej. Niezwykle duże kohorty wiekowe urodzone w latach po II wojnie światowej miały ogromny wpływ na wzorce konsumpcji oraz na skład siły roboczej. Jako młodzi dorośli mieli tendencję do kupowania dużych ilości dóbr trwałych i zwiększania zapotrzebowania na budownictwo domowe; przeciętnie oszczędzali mniej i pożyczali więcej w stosunku do swoich dochodów niż większość osób starszych. Ich dzieci stanowiły wtórny “baby boom”, które mogły oczekiwać, że ich rodzice staną się największym pokoleniem emerytów, jakie kiedykolwiek było znane.
Oprócz presji populacyjnej, na prognozy długoterminowe wpływa szereg innych trendów i założeń. Założenia dotyczące wojny i pokoju są oczywiście krytyczne. Należy przyjąć założenia dotyczące rządowych programów wydatków; drogie nowe programy mogą przynieść wyższe podatki i mniejsze wydatki konsumpcyjne, podczas gdy wolniejszy wzrost wydatków rządowych może prowadzić do obniżenia podatków. W dłuższym okresie czasu odkrycia technologiczne lub zmiany w instytucjach finansowych mogą mieć wpływ na całą gospodarkę. Gdy prognoza jest sporządzana dla danej branży lub przedsiębiorstwa, istotne jest również oczekiwane wprowadzenie nowych produktów.
Techniki prognozowania
Prognozatorzy ekonomiczni mają do dyspozycji szeroki wachlarz informacji i coraz większą różnorodność technik. Kilku ekonomistów, wierząc, że tylko jeden lub dwa kluczowe czynniki decydują o przyszłym przebiegu gospodarki, ogranicza swoje obserwacje do tych czynników i opracowuje oparte na nich prognozy. Wiodącym tego przykładem jest szkoła myślenia, która przywiązuje największą wagę do zmian w podaży pieniądza. Jednak większość ekonomistów korzysta z szerszego zakresu materiałów.
Informacje o wydatkach
Niektóre elementy przyszłości są znane z rozsądną dokładnością. Wydatki rządowe są odzwierciedlone w istniejących budżetach. Budżety te wskazują, ile zostanie wydane i ile pieniędzy zostanie wydobytych ze strumienia wydatków prywatnych poprzez podatki. Podobne informacje są dostępne w odniesieniu do niektórych części gospodarki prywatnej. Okresowe badania prowadzone zarówno przez rząd, jak i przez organizacje prywatne mierzą plany biznesowe dotyczące inwestycji w nowe zakłady i urządzenia. Coraz częściej podejmowane są próby badania nastrojów i intencji konsumentów dotyczących ewentualnego zakupu samochodów, domów, urządzeń i innych dóbr trwałego użytku. Prowadzone są również regularne badania mające na celu określenie ogólnego nastroju społeczeństwa – czy ludzie są optymistyczni czy pesymistycznie nastawieni do własnej przyszłości ekonomicznej, a tym samym czy ich wydatki mogą być stosunkowo silne czy stosunkowo słabe. Ogólnie rzecz biorąc, takie informacje uzyskane z różnych planów inwestycyjnych, planów wydatków i postaw są bardzo przydatne dla prognostyków gospodarczych. Takie informacje pomagają w ograniczeniu zakresu możliwości. Jednak plany i postawy zmieniają się, czasami dość gwałtownie, i chociaż badania są użytecznymi narzędziami, nie są one jasnymi i wiarygodnymi przewodnikami po przyszłości.
Wybór punktów zwrotnych
Prawdopodobnie najtrudniejszym problemem w prognozowaniu gospodarczym jest wybranie punktów zwrotnych w działalności gospodarczej – czasów, w których gospodarka przechodzi od wzrostu do recesji lub od recesji do ożywienia. Ze względu na trudność i znaczenie tego problemu podjęto znaczne wysiłki w celu opracowania narzędzi do tego celu. Narodowe Biuro Badań Gospodarczych w Stanach Zjednoczonych określiło szereg serii statystycznych, które zwykle pojawiają się lub opadają zanim zrobi to gospodarka. Ceny akcji zwykłych, zapasy przedsiębiorstw i zmiany w zadłużeniu ratalnym konsumentów należą do tych serii, które są znane jako “wskaźniki wiodące”. Pozostałe szeregi statystyczne zwykle zmieniają się zgodnie z ogólną działalnością (“wskaźniki zbieżne”), a trzecia grupa zmienia kierunek po gospodarce (“wskaźniki opóźnione”). Chociaż staranne badanie tych grup statystyk może być pomocne, niestety nie ma stałej relacji między ruchami gospodarki a ruchami różnych wskaźników. Chociaż “wskaźniki wiodące” zwykle prowadzą, to ich długość jest różna. Odzwierciedla to dynamiczny charakter złożonej gospodarki, która ciągle się zmienia i w której siła lub słabość może pochodzić z różnych źródeł.
Niektórzy ekonomiści używają również zestawów statystyk nazywanych indeksami dyfuzji do obliczania ekonomicznych punktów zwrotnych. Wskaźnik dyfuzji jest metodą podsumowania powszechnej tendencji grupy szeregów statystycznych. Jeżeli większa liczba serii rośnie niż maleje, wskaźnik będzie powyżej 50; jeżeli mniejsza liczba serii rośnie niż maleje, wskaźnik będzie poniżej 50. W efekcie wskaźnik dyfuzji mierzy stopień, w jakim siła lub słabość przenika gospodarkę. Jeżeli, na przykład, większość grupy gałęzi przemysłu zwiększa swoje wskaźniki produkcji, gospodarka jako całość prawdopodobnie rozwija się; jeżeli proporcja gałęzi przemysłu, które rosną zaczyna się zmniejszać i spada znacznie poniżej 50 procent przez pewien okres czasu, gospodarka prawdopodobnie znajduje się w recesji, lub przynajmniej zmierza w tym kierunku.
Ekonomiści często używają równań matematycznych do wyrażenia normalnych relacji pomiędzy różnymi czynnikami ekonomicznymi. Jako prosty przykład, dany wzrost dochodów konsumentów zwykle powoduje pewien wzrost sprzedaży, oszczędności i dochodów podatkowych, a zmiany te mogą być wyrażone matematycznie. Przy odpowiedniej liczbie równań, wszystkie ważne interakcje w gospodarce mogą być symulowane w modelu matematycznym. Wraz z pojawieniem się komputerów zdolnych do wykonywania milionów obliczeń w ciągu kilku chwil, ekonomiści zaczęli konstruować coraz bardziej złożone zestawy równań, zwane modelami ekonometrycznymi. Modele te, z których część zawiera setki równań, mogą być wykorzystywane do prognozowania ogólnej aktywności gospodarczej (prognozowanie makroekonomiczne) lub rozwoju w poszczególnych częściach gospodarki (prognozowanie mikroekonomiczne). Sukces prognoz ekonometrycznych był do tej pory ograniczony, ponieważ dokładny charakter relacji gospodarczych nie jest w pełni znany, a także z powodu niedoskonałości istniejących statystyk. Niemniej jednak, udoskonalenie tych technik stanowi największą nadzieję na dokładniejsze prognozowanie gospodarcze w przyszłości.
Komputer stymulował również rozwój innego potencjalnego narzędzia prognostycznego, jakim jest analiza input-output. Tabele przepływów międzygałęziowych pokazują relacje pomiędzy różnymi branżami i sektorami gospodarki. Pokazują one, dla każdej gałęzi przemysłu, wielkość jego produkcji, która trafia do każdej innej gałęzi przemysłu w celu wykorzystania jako surowce lub półprodukty, jak również wielkość produkcji, która trafia na rynki finalne gospodarki. Tabele przepływów międzygałęziowych ukazują również zużycie produktów innych gałęzi przemysłu przez każdą z nich, jak również wkład każdej z nich w proces produkcyjny. Dzięki takiej tabeli możliwe jest prześledzenie wpływu zmian w jednej branży lub sektorze na wszystkie inne branże i sektory.
Użyteczność analizy nakładów i wyników do celów prognozowania została ograniczona przez szereg czynników. Jednym z problemów jest to, że zestawienie tak złożonych zestawów danych statystycznych zajmuje lata; w zmieniającej się gospodarce relacje mogły ulec zmianie do czasu zebrania danych za okres bazowy. Poczyniono jednak postępy w opracowywaniu metod uaktualniania tych relacji (zwanych współczynnikami technicznymi), a analiza przepływów międzygałęziowych wykazuje coraz większe obiecujące wyniki jako narzędzie prognozowania.
Dokładność prognoz gospodarczych
Poczyniono znaczne postępy w zakresie dokładności prognozowania gospodarczego. Kompetentny ekonomista może zazwyczaj przewidzieć wystarczająco dokładnie, aby dostarczyć wskazówek tym, którzy podejmują decyzje polityczne. Konsensusowe prognozy – średnia grupy prognoz wykonanych przez różne jednostki lub organizacje – w ostatnich latach zbliżają się coraz bardziej do celu. Błędy utrzymują się, niemniej jednak, i czasami prowadzą do złych decyzji.
Źródeł błędów w prognozach ekonomicznych jest wiele. Niektóre z nich znajdują się poza sferą analizy ekonomicznej; przykładem są wojny, klęski żywiołowe w rolnictwie lub inne klęski żywiołowe, czy też wstrząsy polityczne. Niektóre prognozy są błędne z powodów zasadniczo ideologicznych: ludzie, którzy nie wierzą, że system gospodarczy będzie funkcjonował, mają tendencję do przewidywania jego niepowodzenia, co odpowiada wielu prognozom kolejnej wielkiej depresji. Zwolennicy partii politycznej będącej u władzy mają wyraźną tendencję do optymizmu, podczas gdy ich przeciwnicy, w tym ekonomiści, mają tendencję do patrzenia w przyszłość z niepokojem. Student prognoz musi oczywiście brać pod uwagę ich źródło; czystość motywu jest dla ekonomistów ważną zaletą.
Jednak najbardziej dokuczliwe źródła błędów leżą w sferze wiedzy ekonomicznej. Wiele z nich to statystyki. Nie tylko niektóre z publikowanych danych są niedokładne, ale nawet najlepsze statystyki są dostępne dopiero po pewnym czasie; prognostyk wiecznie przewiduje przyszłość, gdy nie może być całkowicie pewien teraźniejszości. Godne uwagi są pod tym względem statystyki zapasów, należące do najbardziej zmiennych elementów ekonomicznych.
Najtrwalsza forma błędu w prognozowaniu ekonomicznym jest jednak prawdopodobnie teoretyczna. Wiedza człowieka na temat własnych instytucji ekonomicznych jest ograniczona. Dobrą analizę utrudnia fakt, że instytucje te stale się zmieniają. Oznacza to, że teoria ekonomiczna oparta na doświadczeniach z lat 50. może mieć ograniczone zastosowanie w latach 80. Niektóre wielki wkład dalszy poprawa ekonomiczny prognoza móc od ekonomista kto koniecznie prognoza themselves ale mieć wgląd zmieniający się gospodarka dzisiaj.
