W Polsce uprawa zbóż jest podstawową działalnością rolniczą i ma istotne znacznie dla gospodarki żywnościowej. Średnią powierzchnię ich upraw szacuje się na około 7,5 mln ha, co stanowi ponad 72 % zasiewów. Zboża stanowią 18 – 22 % struktury produkcji rolniczej Sektor zbożowy dostarcza podstawowego surowca do produkcji pasz, i w dużym stopniu decyduje o ekonomicznych warunkach produkcji zwierzęcej.
Głównymi odbiorcami ziarna od producentów są firmy pierwotnego przetwórstwa zbóż i przemysł paszowy, a w mniejszym stopniu firmy zajmujące się obrotem i przechowalnictwem. Pomimo dużego potencjału produkcyjnego, krajowy rynek jest stosunkowo płytki, gdyż do obrotu trafia tylko około 40% zbiorów, wobec 75 % w Europie Zachodniej. Kolejnym ogniwem są firmy zajmujące się wtórnym przetwórstwem zbóż, które wykorzystują surowce z pierwotnego przetwórstwa. Handel detaliczny jest końcowym ogniwem zbytu produktów pierwotnego i ich wtórnego przetwórstwa. Na większości poziomów łańcucha dostaw, podaż krajowa jest uzupełniana importem. Jednocześnie, część produkcji jest eksportowana. Komisja Europejska od jesieni 2014 r. utrzymywała zerowe stawki celne w przywozie zbóż poza kontyngentami. Z dniem 8 sierpnia 2017 r. zostały wprowadzone przywozowe należności celne w wysokości 5,16 EUR/tonę dla żyta, kukurydzy oraz ziarna sorga, a od 1 września 2017 r. cło importowe zostało zwiększone do 10,95 EUR/tonę. Stawki dla pszenicy durum oraz pszenicy zwyczajnej do siewu i pszenicy zwyczajnej wysokiej jakości innej niż do siewu. zostały utrzymane na poziomie zerowym.
Zbiory zbóż w Polsce wykazują istotne wahania, głównie w wyniku zmienności plonów, a tylko w niewielkim stopniu zmienności areału uprawy. Ze względu na uwarunkowania klimatyczne, glebowe, a także stosowane różnice w metodach produkcji, wydajność zbóż w gospodarstwach dużych i małych jest znacznie zróżnicowana. Chociaż plony i zbiory zbóż wykazują wahania wynikające z czynników losowych (warunki pogodowe), jednakże w perspektywie wieloletniej obserwuje się tendencję wzrostową. W latach 2012 – 2016 zbiory zbóż ogółem (przy wzroście uprawy kukurydzy) wynosiły średnio 29,4 mln ton, a wydajność 3,9 t/ha, wobec niecałych 26 mln ton i 3 t/ha w latach 1998 – 2002. W 2017 r. zbiory zbóż z mieszankami (bez kukurydzy) oszacowano na 27,9 mln ton, wobec 25,3 mln ton w roku poprzednim. Dobre zbiory wynikały z wyższych niż przed rokiem plonów prawie wszystkich rodzajów zbóż, przy zmniejszonym areale upraw pszenżyta i pszenicy. W 2017 r. pszenicy zebrano 11,6 mln ton (wzrost o 7 %), żyta – 2,7 mln ton (wzrost o 24 %), a jęczmienia – 3,9 mln ton (wzrost o 14 %). Spośród podstawowych zbóż zmniejszyły się jedynie zbiory pszenżyta (o 1 %, do 5,0 mln ton). Zbiory kukurydzy GUS wstępnie ocenił na około 3,9 mln ton, o 9 % poniżej zbiorów z 2016 r. W tej sytuacji w 2017 r. zbiory zbóż ogółem, tj. łącznie z kukurydzą, prosem i gryką, oceniono na 32 mln ton. Zbiory te mogą być o 7 % większe niż w 2016 r. i o 9 % większe od średnich zbiorów z lat 2012 – 2016.
Głównymi składnikami krajowego popytu są zużycie paszowe i przemysłowe oraz spożycie. Istotnym źródłem rozchodów w bilansie jest eksport. Po akcesji do UE pod względem handlu zagranicznego w Polsce można wyróżnić na dwa regiony (Polska południowo-wschodnia i północno-zachodnia). Polska południowo – wschodnia jest regionem importerskim, gdyż rolnictwo jest rozdrobnione, a odległość od Ukrainy, Słowacji i Węgier niewielka. Polska północno-zachodnia jest natomiast regionem eksporterskim, z większą skalą produkcji w gospodarstwach i łatwiejszym dostępem do infrastruktury eksportowej (porty).
Eksport ziarna zbóż w sezonach 2013/2014 – 2015/2016 wyniósł 5,1 – 6,6 mln ton5 wzrósł w stosunku do lat wcześniejszych. Na eksport przeznaczono 21 – 23 % krajowej produkcji zbóż, podczas gdy w latach 2008 – 2012 od 7 % do 16 %. Dzięki dobrym zbiorom zbóż w 2016 r. wywóz ziarna zbóż w sezonie 2016/2017 był znaczący. Z Polski wywieziono 6,4 mln ton ziarna zbóż, o 19 % więcej niż w sezonie 2015/2016. Eksport pszenicy wyniósł ponad 4,0 mln ton, o 16 % więcej niż rok wcześniej. Największym odbiorcą ziarna zbóż z Polski były Niemcy (38 % ogółu eksportu ziarna). Kolejne miejsca zajmowały Arabia Saudyjska (16 %) oraz Nigeria i Algieria (po 5%). Łącznie z przetworami zbożowymi, wyrażonymi w ekwiwalencie ziarna, w sezonie 2016/2017 z kraju wywieziono 7,6 mln ton zbóż wobec 6,3 mln ton w sezonie 2015/2016. Przychody z eksportu były o 13 % większe od uzyskanych rok wcześniej i wyniosły 3 mld EUR.
Obecnie notowany jest duży wzrost sprzedaży zagranicznej polskiej pszenicy do Afryki. Głównymi partnerami handlowymi Polski w Afryce są Algieria, Egipt, Maroko, RPA oraz Arabia Saudyjska. Według danych Ministerstwa Finansów w sezonie 2016/2017 wartość ziarna zbóż sprzedanego do Algierii (jednego z większych importerów pszenicy na świecie) wyniosła blisko 48 mln euro, o 22 % więcej niż w tym samym okresie sezonu 2015/2016, Arabii Saudyjskiej 218 mln euro, o 98% więcej. Znaczący wzrost sprzedaży odnotowano do Nigerii (2,5 razy), RPA i Mozambiku (2 razy).
Polskie produkty zbożowe znajdują nabywców głównie na rynkach państw UE. Dlatego tez konieczne jest poszukiwanie nowych kierunków eksportu na rynkach pozaunijnych. Polskie produkty pierwotnego przetwórstwa zbóż mogą znaleźć nabywców w krajach wysokorozwiniętych, takich jak USA czy Norwegia. Możliwości eksportu produktów zbożowych do krajów Afryki i Bliskiego Wschodu rosną również ze względu na niedobory zbóż w wielu z nich, a głównie w krajach Afryki Północnej (Maroko, Egipt, Algieria) oraz w Arabii Saudyjskiej. W odniesieniu do produktów wysokoprzetworzonych za rynki perspektywiczne uznać należy USA czy Arabię Saudyjską, a znaczącym odbiorcą tych produktów może pozostać również Izrael.
