Bilans – dokument obrazujący stan i strukturę posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku (aktywa) oraz wskazuje na źródła jego finansowania (pasywa). Bilans należy do obowiązkowych sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa. Jedną z pozycji bilansu jest zysk lub strata, wykazywane w drugim obowiązkowym sprawozdaniu jakim jest rachunek zysków i strat (rachunek wyników).
OPIS
W organizacjach prowadzących księgowość według zasad pełnej rachunkowości, bilans to zestawienie aktywów i pasywów jednostki na początek (bilans otwarcia) i koniec (bilans zamknięcia) okresu sprawozdawczego (obrachunkowego).
Bilans podsumowuje stan aktywów i pasywów organizacji w konkretnym momencie. W małych przedsiębiorstwach stosuje się zwykle proste odmiany tego dokumentu. Większe przedsiębiorstwa i korporacje transnarodowe stosują zwykle bardziej złożony rodzaj bilansu. W przypadku dużych organizacji mamy również często do czynienia z oddzielnymi bilansami dla każdego z segmentów działalności. Bilans jest najczęściej prezentowany razem z jednym z wcześniejszych dokumentów (przeważnie z poprzedniego roku), aby umożliwić lepszą ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.
Bilans w odróżnieniu od rachunku zysków i strat ma charakter statyczny – odzwierciedla stan majątku na dany moment i jest sporządzany na podstawie aktualnych w dniu jego sporządzenia danych z systemu księgowego firmy. Z reguły bilans tworzony jest na koniec danego roku obrachunkowego i właśnie dla tego konkretnego dnia ustalane są wszystkie pozycje bilansowe (jest to tzw. moment bilansowy). Ważną cechą informacji zawartych w bilansie przedsiębiorstwa jest ich kompletność oraz pełne udokumentowanie.
Bilans przedsiębiorstwa powinien charakteryzować się następującymi cecham:
- zupełność,
- rzetelność,
- sprawdzalność,
- ciągłość,
- przejrzystość.
Cechą metody bilansowej jest usystematyzowane poszukiwanie i ustalanie równowagi między mierzalnymi cechami wyznaczonych środków, takich jak zasoby danej jednostki.
ELEMENTY BILANSU
Bilans przedsiębiorstwa podzielony jest na składniki o zbliżonej treści ekonomicznej, wycenione w tej samej walucie (zazwyczaj w walucie kraju, w którym mieści się siedziba przedsiębiorstwa). Jednak sam sposób ich wyceny i prezentacji może być odmienny dla różnych przedsiębiorstw ponieważ podmioty gospodarcze mogą stosować różne metodologie sporządzania bilansu.
Po stronie aktywów (w standardowym zapisie po lewej stronie) bilans zawiera aktywa trwałe (składniki rzeczowe, składniki finansowe, składniki niematerialne) i aktywa bieżące, zaś po stronie pasywów (ujętych po prawej stronie zapisu) zobowiązania bieżące, zobowiązania długoterminowe oraz kapitały własne. Bilans przedsiębiorstwa musi być zrównoważony, tj. sumy aktywów i pasywów muszą być sobie zawsze równe co jest podstawową cechą bilansu i nazywane jest równowagą bilansową.
Dane ujęte w bilansie są podstawą do obliczania różnych wskaźników, charakteryzujących stopień płynności, wspomagania, aktywności i zyskowności (rentowności) przedsiębiorstwa. Ich analiza jest szeroko stosowaną metodą analizy funkcjonowania przedsiębiorstwa, pomiaru jego efektywności i oceny kondycji finansowej.
ZASADY SPORZĄDZANIA
Bilans jest sporządzany na zasadzie dwustronnego zestawienia aktywów i pasywów. Aktywa – zasoby jednostki – podzielone są na dwie grupy: aktywa trwałe oraz aktywa obrotowe. Natomiast składnikami pasywów są: kapitał własny i zobowiązania. W bilansie szczegółowo wyróżnione są składniki tych grup.
Bilans sporządzany jest na koniec każdego roku obrotowego, którym może być zarówno rok kalendarzowy jak i kolejnych dwanaście miesięcy kalendarzowych. Powinno to być określone w statucie lub umowie, na podstawie której jednostka powstała.
Bilans sporządzany jest na określony dzień i w określonej formie, jaką jest tabela. Wzór tego dokumentu opublikowany jest w załącznikach do ustawy o rachunkowości. Znajdują się w nich informacje, jakie powinien zawierać bilans sporządzany przez: banki, zakłady ubezpieczeń oraz pozostałe jednostki.
Układ treści bilansu przedsiebiorstwa
| AKTYWA | PASYWA |
|---|---|
| AKTYWA TRWAŁE wartości niematerialne i prawne,rzeczowe aktywa trwałe,należności długoterminowe,inwestycje długoterminowe,długoterminowe rozliczenia międzyokresowe. | KAPITAŁ WŁASNY kapitał (fundusz) podstawowy,należna wpłaty na kapitał podstawowy,udziały (akcje) własne,kapitał (fundusz) zapasowy,kapitał (fundusze) z aktualizacji wyceny,pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe,zysk (strata) z lat ubiegłych,zysk (strata) netto,odpis z zysku netto w ciągu roku obrotowego. |
| AKTYWA OBROTOWE zapasy,należności krótkoterminowe,inwestycje krótkoterminowe,krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe. | ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA rezerwy na zobowiązania,zobowiązania długoterminowe,zobowiązania krótkoterminowe,rozliczenia międzyokresowe. |
| RAZEM AKTYWA | RAZEM PASYWA |
Bilans w Ustawie o Rachunkowości
Wg Ustawy, aby bilans był określony jako prawidłowo sporządzony, musi spełniać pewne wymogi formalne. W bilansie konieczne jest:
- precyzyjne oznaczenie podmiotu, dla którego bilans jest sporządzany;
- data – czyli dzień bilansowy, na który jest sporządzany bilans;
- oznaczenie jednostki, w jakiej wyrażone są dane liczbowe,
- wyszczególnienie nazw i wartości grup aktywów i pasywów – aby bilans był przejrzysty i czytelny;
- używanie języka polskiego,
- wyrażanie wartości pieniężnych w walucie polskiej,
- wykazanie sum pośrednich grup aktywów i pasywów,
- wykazanie sum ogólnych aktywów i pasywów – zgodnie z zasadą równowagi bilansowej muszą być sobie równe;
- podpisy – osoby prowadzącej księgi rachunkowe oraz kierownika jednostki, zawarte na końcu bilansu.
Reguły bilansowe
- Złota reguła bilansowa – Jeżeli środki trwałe są w pełni pokryte kapitałem własnym, utrzymana zostaje tzw. złota zasada bilansowa. Zgodnie z tą zasadą aktywa trwałe przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału własnego, ponieważ ta część aktywów jest powiązana z przedsiębiorstwem w perspektywie długoterminowej, a zatem ma niski wskaźnik konwersji na gotówkę, a więc powinna być finansowana z bardziej stabilnego kapitału, dostępnego dla przedsiębiorstwa przez długi okres czasu.
- Srebrna reguła bilansowa – jeżeli poziom kapitału trwałego jest równy lub wyższy niż poziom środków trwałych, tzw. zasada bilansowa dotycząca srebra zostaje utrzymana. Istotny w tej zasadzie jest udział kapitału własnego w kapitale trwałym. Im wyższy procent, tym większa swoboda i niezależność finansowa firmy. Przyjmuje się, że co najmniej dwie trzecie środków trwałych powinno być finansowane z kapitału własnego. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do wszystkich gałęzi przemysłu. Przy ocenie tego udziału należy również odnieść się do średniej wielkości badanych relacji przemysłowych.
Formaty bilansu
Formaty bilansu, zawierając te same informacje, mogą różnić się w zależności od przyjętej konwencji i dozwolonych opcji. W „formacie księgowym” uwaga jest skoncentrowana na pozycji finansowej jednostki (stąd synonim „prezentacja pozycji finansowej”). „Format sprawozdawczy” koncentruje się na pozycji właścicieli. Format księgowy jest najbardziej popularny w USA i w Europie, a format sprawozdawczy jest popularny w Wielkiej Brytanii. W przypadku formatu księ- gowego, bilans może być podany w malejącej (USA) lub rosnącej kolejności płynności.
Obraz bilansu (żargon)
Wnioski, jakie można wyciągnąć na temat przedsiębiorstwa, analizując jego bilans. Dla banków, które udzielają kredytów stanowiących składnik bilansu, taka analiza jest podstawowym źródłem informacji na temat przedsiębiorstwa. Analitycy badający źródła kapitału zazwyczaj dokładniej badają rachunek zysków i strat (oraz zewnętrzne informacje finansowe dotyczące prognoz, rynku itp.). Informacje zawarte w bilansie bazują na koszcie historycznym, co powoduje ograniczenia. Należy pamiętać, że bilans jest fotografią kondycji finansowej aktualną tylko w danym momencie, dlatego trudno jest dostrzec w nim trendy i określić kondycję finansową. Jednakże wiele informacji można wyczytać z bilansu: wypłacalność (zadłużenie do kapitału własnego), płynność (zależności pomiędzy składnikami kapitału obrotowego), strukturę aktywów (ich stopień płynności i rotację), strukturę kapitału (źródła finansowania). W połączeniu z rachunkiem zysków i strat można obliczyć wskaźniki rotacji aktywów.
