Clifford Hugh Douglas (ur. 20 stycznia 1879 r., Stockport, Cheshire, Eng. – zm. 29 września 1952 r., Dundee, Szkocja), brytyjski ekonomista i pomysłodawca teorii Kredytu Społecznego.
Rozpoczął karierę w inżynierii i zarządzaniu, ale brak wykorzystania przez społeczeństwo nowoczesnych technologii w pełni pobudził jego zainteresowanie teoriami ekonomicznymi. Zostały one wyjaśnione (1919) w The New Age, socjalistycznej publikacji Alfreda Richarda Orage oraz w pierwszej książce Douglasa, Economic Democracy (1920). Jego podstawową ideą było to, że lekarstwem na chroniczny niedobór siły nabywczej w gospodarce byłoby wydawanie dodatkowych pieniędzy konsumentom lub subsydiów dla producentów w celu uwolnienia produkcji z systemu cen. Pomysły Douglasa przyciągnęły znaczną uwagę opinii publicznej na początku lat 20. XX wieku, ale jedyną szeroką grupą obserwatorów była Alberta w Kanadzie, gdzie Partia Kredytu Społecznego została założona w 1935 r. Partia dominowała w polityce prowincji do 1971 r., Ale zasady Douglasa zostały praktycznie porzucone koniec lat trzydziestych.
Kredyt społeczny
Podczas reorganizacji pracy Royal Aircraft Establishment w czasie I wojny światowej Douglas zauważył, że tygodniowe całkowite koszty produkowanych towarów są większe niż sumy wypłacane pracownikom na wynagrodzenia, pensje i dywidendy. Wydawało się to sprzeczne z teorią klasycznej ekonomii, zgodnie z którą wszystkie koszty są rozdzielane jednocześnie jako siła nabywcza.
Zaniepokojony pozorną różnicą pomiędzy sposobem przepływu pieniędzy a celami przemysłu (“dostarczanie dóbr i usług”, jego zdaniem), Douglas postanowił zastosować metody inżynieryjne w systemie ekonomicznym.
Douglas zebrał dane od ponad stu dużych brytyjskich przedsiębiorstw i stwierdził, że w każdym przypadku, z wyjątkiem przedsiębiorstw, które zbankrutowały, kwoty wypłacane w wynagrodzeniach, pensjach i dywidendach były zawsze mniejsze niż całkowite koszty towarów i usług produkowanych każdego tygodnia: robotnicy nie otrzymywali wynagrodzenia wystarczającego do odkupienia tego, co zrobili. Swoje spostrzeżenia i wnioski opublikował w artykule w magazynie English Review, w którym sugerował: “Że żyjemy w systemie księgowości, który sprawia, że dostarczenie dóbr i usług narodu do siebie samego jest technicznie niemożliwe”. Powodem, podsumował Douglas, było to, że system ekonomiczny został zorganizowany w taki sposób, aby zmaksymalizować zyski dla tych, którzy mają władzę gospodarczą, tworząc niepotrzebny niedobór. W latach 1916-1920 rozwinął swoje pomysły gospodarcze, wydając w 1920 r. dwie książki: “Ekonomiczna demokracja i siła kredytowa i demokracja”, a w 1924 r. “Kredyt społeczny”.
Uwolnienie pracowników od tego systemu poprzez dostosowanie siły nabywczej do produkcji stało się podstawą idei reform Douglasa, które stały się znane jako kredyt społeczny. Program reform Douglasa zawierał dwa główne elementy: Dywidendę Narodową (National Dividend), która miała na celu równy podział pieniądza (kredyt bezdługowy) pomiędzy wszystkich obywateli, ponad ich zarobki, aby pomóc zmniejszyć przepaść między siłą nabywczą a cenami; a także mechanizm dostosowania cen, zwany “sprawiedliwą ceną”, który zapobiegałby wszelkim możliwościom inflacji. Sprawiedliwa cena skutecznie obniżyłaby ceny detaliczne o pewien procent, który odzwierciedlałby fizyczną wydajność systemu produkcji. Douglas zauważył, że kosztem produkcji jest konsumpcja; co oznacza, że dokładny fizyczny koszt produkcji to suma zasobów zużytych w procesie produkcji. W miarę wzrostu fizycznej efektywności produkcji mechanizm “sprawiedliwej ceny” będzie obniżał cenę produktów dla konsumenta. Konsumenci będą mogli kupować tyle, ile chcą i automatycznie kontrolować to, co nadal jest produkowane przez ich konsumpcję. Wolność indywidualna, podstawowa wolność gospodarcza, była głównym celem reformy Douglasa.
Pod koniec I wojny światowej Douglas przeszedł na emeryturę z inżynierii, aby promować swoje pomysły na reformy w pełnym wymiarze godzin, co robiłby przez resztę swojego życia. Jego idee zainspirowały kanadyjski ruch kredytów społecznych (który w 1935 r. przejął kontrolę nad rządem prowincji Alberta), krótkotrwałą Partię Kredytową Douglasa w Australii oraz raczej długotrwałą Ligę Polityczną Kredytów Społecznych w Nowej Zelandii. Douglas wykładał również na temat kredytu społecznego w Kanadzie, Japonii, Nowej Zelandii i Norwegii.
W 1923 r. wystąpił jako świadek przed Canadian Banking Inquiry, a w 1930 r. przed Macmillan Committee[8]. W 1929 r. odbył podróż wykładową po Japonii, gdzie jego pomysły zostały entuzjastycznie przyjęte przez przemysł i rząd. W swoim wydaniu z 1933 r. Kredyt Społeczny nawiązał do Protokołów Starszyzny Syjonu, w których, zauważając ich wątpliwą autentyczność, napisał, że “interesująca jest w nim wierność, z jaką metody, za pomocą których można doprowadzić do takiego zniewolenia, znajdują odzwierciedlenie w faktach z codziennego doświadczenia”.
Douglas zmarł w swoim domu w Fearnan, w Szkocji. Douglas i jego teorie przywoływane są kilkakrotnie (niesympatycznie) w trylogii Lewisa Grassica Gibbon’a A Scots Quair. Wspomina o nim także, wraz z Karolem Marksem i Silvio Gesellem, John Maynard Keynes w The General Theory of Employment, Interest, and Money (1936, s. 32). Teorie Douglasa przenikają poezję i pisma ekonomiczne Ezry Pounda. Pierwsza powieść Roberta Heinleina Dla nas, Żyjemy: Komedia obyczajowa opisuje niedaleką przyszłość Stanów Zjednoczonych, działających zgodnie z zasadami kredytu społecznego.
