Ocena projektów inwestycyjnych (rachunek efektywności inwestycji) – decyzje w zakresie odpowiedniego lokowania zasobów przedsiębiorstwa w różne projekty inwestycyjne. Każda decyzja dotycząca inwestycji wymaga oceny wartości poszczególnych możliwości (projektów), określenia skali inwestycji, czasu realizacji projektu lub projektów i przewidywanych przepływów pieniężnych z nimi związanych.
INWESTYCJA
Z punktu widzenia projektów inwestycyjnych, inwestycje to: długookresowe, obarczone ryzykiem lokowanie zasobów ekonomicznych (nakładów inwestycyjnych) w celu osiągnięcia korzyści w przyszłości.
Charakterystyczne cechy pojęcia inwestycji:
- Nakład – alokacja kapitału (własnego i obcego):
- źródła finansowania:
- własne,
- obce;
- struktura finansowania:
- średni ważony koszt kapitału (ang. weighted average cost of capital, WACC) musi być mniejszy od stopy zwrotu z kapitału (ang. return on invested capital, ROIC), aby był zachowany warunek efektywności ekonomicznej inwestycji (patrz: Ekonomiczna wartość dodana).
- źródła finansowania:
- Korzyści – oczekiwane efekty z realizacji inwestycji:
- bezpośrednie i pośrednie,
- komercyjne i społeczne,
- rodzaj korzyści:
- obniżka kosztów,
- rozszerzenie sprzedaży istniejących produktów ,
- ograniczenie ryzyka,
- rozwój nowych rodzajów działalności,
- podwyższenie jakości procesu,
- obniżenie kosztu procesu,
- skrócenie czasu procesu,
- podatkowe,
- społeczne.
- Czas – okres zaangażowania kapitału oraz uzyskiwania korzyści, każdy projekt ma swój zindywidualizowany cykl życia, składający się z 4 faz:
- przedinwestycyjny (opracowanie strategii inwestycyjnej, biznesplan, ocena efektywności projektów (ocena opłacalności i analiza ryzyka), kończy się decyzją inwestycyjną),
- etap realizacji (realizacja projektu, kończy się przekazaniem projektu do użytku)
- etap operacyjny (użytkowanie projektu, kończy się zamknięciem projektu),
- etap likwidacji (likwidacja projektu, po likwidacji wykonywany post-audyt).
- Ryzyko – możliwość wystąpienia odchylenia od wartości oczekiwanej czyli opłacalności inwestycji.
PROJEKT INWESTYCYJNY
Projekt jest złożonym działaniem o charakterze jednorazowym, które jest podejmowane dla osiągnięcia z góry określonych celów. Złożoność wynika z szeregu działań, jakie należy wykonać w określonej kolejności, aby można było osiągnąć cele. Jednorazowość projektu jest jednym z jego kluczowych atrybutów, nie możemy bowiem nazwać projektem działania powtarzalnego. W przypadku działań powtarzalnych mówimy raczej o operacjach lub procesach.
Kryteria klasyfikacji projektów inwestycyjnych:
- Formuła realizacji:
- corporate finance – projekt w ramach istniejącej firmy,
- project finance – stworzenie spółki celowej zajmującej się projektem, co pozwala na odseparowanie ryzyka, wysoki poziom wykorzystania efektu dźwigni finansowej i osiągnięcie wysokiej stopy zwrotu.
- Cel realizacji:
- odtworzeniowe,
- modernizacyjne,
- rozwojowe,
- innowacyjne.
- Charakter korzyści:
- społeczne,
- komercyjne,
- hybrydowe.
- Rozłożenie w czasie korzyści projektu:
- typowe – 1 zmiana znaku w okresie życia projektu,
- nietypowe – więcej niż 1 zmiana znaku)
- Źródło finansowania:
- publiczne,
- prywatne,
- partnerstwo publiczno prywatne.
Etapy budżetowania
Budżetowanie kapitałowe jest zespołem działań przeprowadzanych w celu podjęcia decyzji inwestycyjnej i późniejszą kontrolę inwestycji.
Ten zespół działań można podzielić na następujące etapy:
- Formułowanie długofalowej strategii inwestycyjnej – opracowanie strategii inwestycyjnej, opracowanie biznesplanu.
- Poszukiwanie i identyfikacja możliwości inwestycyjnych – określenie projektów, inwestycji, sposobów finansowania, wariantów (decyzje względne).
3) Ocena efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych – ocena opłacalności, analiza ryzyka.4) Podjęcie decyzji inwestycyjnej (decyzja bezwzględna).5) Kontrola efektów przedsięwzięcia – kontrola w fazie realizacji, operacyjnej, likwidacji i post-audyt.
OCENA PROJEKTÓW
Decyzje inwestycyjne
Decyzje związane z projektem możemy podzielić na decyzje inwestycyjne (dotyczące aktywów i działalności inwestycyjnej) i decyzje finansowe (dotyczące pasywów przedsiębiorstwa, finansowania projektów).
Podział decyzji inwestycyjnych:
- Kryterium charakteru podejmowanej decyzji:
- bezwzględne – typu przyjąć lub odrzucić,
- względne – wybór najbardziej efektywnego przedsięwzięcia,
- portfelowe – analiza poziomu oczekiwanego przychodu i stopnia ryzyka,
- czasowe – odnośnie czasu realizacji projekt.
- Kryterium warunków podejmowanej decyzji:
- podejmowane w warunkach pewności,
- podejmowane w warunkach ryzyka,
- podejmowane w warunkach niepewności.
- Kryterium rodzaju aktywa:
- inwestycje w aktywa materialne,
- inwestycje w aktywa niematerialne.
Rodzaje rachunków efektywności inwestycji
Rachunek efektywności inwestycji polega na porównaniu efektów uzyskiwanych z realizacji inwestycji z nakładami, które zostaną poniesione na jej realizację. Celem rachunku efektywności jest podjęcie decyzji o realizacji danego projektu.
Rodzaje rachunku:
- Podział ze względu na moment rachunku:
- ex-ante (na początku),
- ex-post (po zakończeniu).
- Podział ze względu na cel rachunku:
- bezwzględny (jeden projekt do oceny, decyzje bezwzględne),
- względny (więcej niż jeden projekt do oceny, decyzje względne).
- Podział ze względu na formuły metod rachunku:
- komercyjny,
- społeczny.
Kluczowe metody
Istnieją dwa podstawowe sposoby wyceny korzyści netto projektu: memoriałowy i kasowy. Metoda memoriałowa opiera się na zysku i jest wykorzystywana w metodach prostych. Metoda kasowa opiera się na przepływie pieniężnym netto – NCF (ang. net cash flow) i wykorzystywana jest w metodach dyskontowych.
Grupy metod oceny opłacalności:
| RODZAJE METOD | PROSTE | DYSKONTOWE |
|---|---|---|
| Podstawa oceny | zysk | NCF |
| Czas | stałe w czasie | zmienne w czasie |
| Metody | PP, ROI, ROE, ARR | NPV, IRR, DPP, PI |
