Ocena projektów inwestycyjnych

1115

Ocena projektów inwestycyjnych (rachunek efektywności inwestycji) – decyzje w zakresie odpowiedniego lokowania zasobów przedsiębiorstwa w różne projekty inwestycyjne. Każda decyzja dotycząca inwestycji wymaga oceny wartości poszczególnych możliwości (projektów), określenia skali inwestycji, czasu realizacji projektu lub projektów i przewidywanych przepływów pieniężnych z nimi związanych.

INWESTYCJA

Z punktu widzenia projektów inwestycyjnych, inwestycje to: długookresowe, obarczone ryzykiem lokowanie zasobów ekonomicznych (nakładów inwestycyjnych) w celu osiągnięcia korzyści w przyszłości.

Charakterystyczne cechy pojęcia inwestycji:

  1. Nakład – alokacja kapitału (własnego i obcego):
    • źródła finansowania:
      • własne,
      • obce;
    • struktura finansowania:
    • średni ważony koszt kapitału (ang. weighted average cost of capital, WACC) musi być mniejszy od stopy zwrotu z kapitału (ang. return on invested capital, ROIC), aby był zachowany warunek efektywności ekonomicznej inwestycji (patrz: Ekonomiczna wartość dodana).
  2. Korzyści – oczekiwane efekty z realizacji inwestycji:
    • bezpośrednie i pośrednie,
    • komercyjne i społeczne,
    • rodzaj korzyści:
      • obniżka kosztów,
      • rozszerzenie sprzedaży istniejących produktów ,
      • ograniczenie ryzyka,
      • rozwój nowych rodzajów działalności,
      • podwyższenie jakości procesu,
      • obniżenie kosztu procesu,
      • skrócenie czasu procesu,
      • podatkowe,
      • społeczne.
  1. Czas – okres zaangażowania kapitału oraz uzyskiwania korzyści, każdy projekt ma swój zindywidualizowany cykl życia, składający się z 4 faz:
    • przedinwestycyjny (opracowanie strategii inwestycyjnej, biznesplan, ocena efektywności projektów (ocena opłacalności i analiza ryzyka), kończy się decyzją inwestycyjną),
    • etap realizacji (realizacja projektu, kończy się przekazaniem projektu do użytku)
    • etap operacyjny (użytkowanie projektu, kończy się zamknięciem projektu),
    • etap likwidacji (likwidacja projektu, po likwidacji wykonywany post-audyt).
  2. Ryzyko – możliwość wystąpienia odchylenia od wartości oczekiwanej czyli opłacalności inwestycji.

PROJEKT INWESTYCYJNY

Projekt jest złożonym działaniem o charakterze jednorazowym, które jest podejmowane dla osiągnięcia z góry określonych celów. Złożoność wynika z szeregu działań, jakie należy wykonać w określonej kolejności, aby można było osiągnąć cele. Jednorazowość projektu jest jednym z jego kluczowych atrybutów, nie możemy bowiem nazwać projektem działania powtarzalnego. W przypadku działań powtarzalnych mówimy raczej o operacjach lub procesach.

Kryteria klasyfikacji projektów inwestycyjnych:

  1. Formuła realizacji:
    • corporate finance – projekt w ramach istniejącej firmy,
    • project finance – stworzenie spółki celowej zajmującej się projektem, co pozwala na odseparowanie ryzyka, wysoki poziom wykorzystania efektu dźwigni finansowej i osiągnięcie wysokiej stopy zwrotu.
  2. Cel realizacji:
    • odtworzeniowe,
    • modernizacyjne,
    • rozwojowe,
    • innowacyjne.
  3. Charakter korzyści:
    • społeczne,
    • komercyjne,
    • hybrydowe.
  4. Rozłożenie w czasie korzyści projektu:
    • typowe – 1 zmiana znaku w okresie życia projektu,
    • nietypowe – więcej niż 1 zmiana znaku)
  5. Źródło finansowania:
    • publiczne,
    • prywatne,
    • partnerstwo publiczno prywatne.

Etapy budżetowania

Budżetowanie kapitałowe jest zespołem działań przeprowadzanych w celu podjęcia decyzji inwestycyjnej i późniejszą kontrolę inwestycji.

Ten zespół działań można podzielić na następujące etapy:

  1. Formułowanie długofalowej strategii inwestycyjnej – opracowanie strategii inwestycyjnej, opracowanie biznesplanu.
  2. Poszukiwanie i identyfikacja możliwości inwestycyjnych – określenie projektów, inwestycji, sposobów finansowania, wariantów (decyzje względne).

3) Ocena efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych – ocena opłacalności, analiza ryzyka.4) Podjęcie decyzji inwestycyjnej (decyzja bezwzględna).5) Kontrola efektów przedsięwzięcia – kontrola w fazie realizacji, operacyjnej, likwidacji i post-audyt.

OCENA PROJEKTÓW

Decyzje inwestycyjne

Decyzje związane z projektem możemy podzielić na decyzje inwestycyjne (dotyczące aktywów i działalności inwestycyjnej) i decyzje finansowe (dotyczące pasywów przedsiębiorstwa, finansowania projektów).

Podział decyzji inwestycyjnych:

  1. Kryterium charakteru podejmowanej decyzji:
    • bezwzględne – typu przyjąć lub odrzucić,
    • względne – wybór najbardziej efektywnego przedsięwzięcia,
    • portfelowe – analiza poziomu oczekiwanego przychodu i stopnia ryzyka,
    • czasowe – odnośnie czasu realizacji projekt.
  2. Kryterium warunków podejmowanej decyzji:
    • podejmowane w warunkach pewności,
    • podejmowane w warunkach ryzyka,
    • podejmowane w warunkach niepewności.
  3. Kryterium rodzaju aktywa:
    • inwestycje w aktywa materialne,
    • inwestycje w aktywa niematerialne.

Rodzaje rachunków efektywności inwestycji

Rachunek efektywności inwestycji polega na porównaniu efektów uzyskiwanych z realizacji inwestycji z nakładami, które zostaną poniesione na jej realizację. Celem rachunku efektywności jest podjęcie decyzji o realizacji danego projektu.

Rodzaje rachunku:

  1. Podział ze względu na moment rachunku:
    • ex-ante (na początku),
    • ex-post (po zakończeniu).
  2. Podział ze względu na cel rachunku:
    • bezwzględny (jeden projekt do oceny, decyzje bezwzględne),
    • względny (więcej niż jeden projekt do oceny, decyzje względne).
  3. Podział ze względu na formuły metod rachunku:
    • komercyjny,
    • społeczny.

Kluczowe metody

Istnieją dwa podstawowe sposoby wyceny korzyści netto projektu: memoriałowy i kasowy. Metoda memoriałowa opiera się na zysku i jest wykorzystywana w metodach prostych. Metoda kasowa opiera się na przepływie pieniężnym netto – NCF (ang. net cash flow) i wykorzystywana jest w metodach dyskontowych.

Grupy metod oceny opłacalności:

RODZAJE METODPROSTEDYSKONTOWE
Podstawa ocenyzyskNCF
Czasstałe w czasiezmienne w czasie
MetodyPP, ROI, ROE, ARRNPV, IRR, DPP, PI