Najbardziej rozpowszechnionym typem opcji są opcje waniliowe. Charakteryzują się brakiem symetrii, czyli Kupujący i Sprzedający (wystawca) mają odmienne prawa i obowiązki wynikające z kontraktu opcyjnego.
Jeśli inwestujesz na giełdzie papierów wartościowych, to znaczy, że kupujesz oraz sprzedajesz akcje. Jeśli inwestujesz na największym rynku walutowym jakim, jest rynek Forex, to prawdopodobnie kupujesz waluty, które sprzedajesz w późniejszym terminie. Natomiast inwestowanie w opcje walutowe daje prawo – a nie obowiązek – kupna lub sprzedaży aktywów w pewnym określonym momencie w przyszłości. Opcje dostępne są dla wielu instrumentów finansowych, w tym: akcji, towarów oraz par walutowych.
Opcje waniliowe to nazwa instrumentu finansowego pochodząca od angielskiego określenia „plain vanilla”, czyli najprostszą, podstawową wersję jakiegoś przedmiotu. W przeciwieństwie do transakcji spotowych inwestor nie może stracić więcej niż zainwestował w postaci wstępnej premii. Możliwość ograniczenia ryzyka jest jedną z podstawowych zalet opcji waniliowych.
Czym są opcje waniliowe?
Opcje to pochodne instrumenty finansowe, co oznacza, że nie jesteś właścicielem instrumentu bazowego – tak jak w przypadku akcji – ale masz nad nim kontrolę. Instrumenty pochodne potrafią być skomplikowane, jednak mówimy tu o opcjach waniliowych, czyli najbardziej podstawowym typie instrumentu pochodnego. Istnieją dwa różne rodzaje opcji waniliowych – opcje PUT, które dają prawo do sprzedaży aktywów oraz opcje CALL, które dają prawo do ich zakupu.
Najprościej zdefiniować opcję jako kontrakt finansowy, który KUPUJĄCEMU daje prawo do:
- zakupu (dla opcji Call) lub
- sprzedaży (dla opcji Put)
- instrumentu bazowego, po ustalonej cenie (cena wykonania), w określonym czasie (data wygaśnięcia opcji).
WYSTAWCA natomiast musi spełnić to żądanie, czyli:
sprzedać kupującemu (Call) lub
kupić od sprzedającego ten instrument (Put).
Poniżej omówione zostaną wszystkie możliwości pojedynczych transakcji na opcjach waniliowych:
- Kupno opcji CALL (LONG CALL) – gdy oczekujemy sporych wzrostów na analizowanym rynku
- Kupno opcji PUT (LONG PUT) – gdy oczekujemy sporych spadków
- Sprzedaży opcji CALL (SHORT CALL) – gdy oczekujemy stosunkowo niewielkich spadków
- Sprzedaży opcji PUT (SHORT PUT) – gdy oczekujemy stosunkowo niewielkich wzrostów
Kupno opcji Call – (long call)
Chcąc zarobić na wzrostach danego instrumentu, a jednocześnie ograniczyć ewentualną stratę w razie niepowodzenia, inwestor powinien wybrać opcję LONG CALL. Instrument ten daje inwestorowi możliwość nieograniczonego kwotowo zysku, jeśli cena instrumentu będzie rosła w nieskończoność. Ceną za taką szansę będzie wielkość zapłaconej premii opcyjnej.
Profil wypłaty, a więc potencjalny zysk oraz wysokość premii będzie zależeć od wybranych przez inwestora parametrów. Po ich ustaleniu program poda aktualną wycenę. Wtedy też inwestor podejmuje ostateczną decyzję.
Inwestor musi określić:
- Instrument bazowy (np. AUDSD)
- Kierunek prognozowanych zmian: Kupno opcji CALL
- Nominał transakcji w lotach (np. 1 lot)
- Dzień wygaśnięcia opcji
- Należy podać konkretną datę, w której dana opcja wygaśnie i nastąpi rozliczenie transakcji. Musi być to dzień, w którym na danym instrumencie odbywa się handel. Należy pamiętać, że im dłuższy termin wygaśnięcia, tym wyższa PREMIA.
- Cenę wykonania (tzw. kurs rozliczeniowy opcji).
- Wpisywany poziom może być równy aktualnej cenie instrumentu bazowego (mówimy wówczas o opcji at the money), może być wyższy (out of the money) oraz niższy (in the money). Będzie to taki poziom odniesienia, powyżej którego będzie naliczany zysk inwestora w pipsach, jeśli cena instrumentu bazowego go przekroczy. Oczywiście cena wykonania będzie znacząco wpływać na wycenę opcji, czyli wysokość płaconej PREMII.
Sprzedaż opcji Call – (short call)
Inwestor, który oczekuje stosunkowo niewielkich spadków albo tego, że rynek pozostanie na takim samym poziomie w określonym czasie, powinien zainteresować się sprzedażą opcji CALL.
Wystawienie (sprzedaż) opcji CALL jest drugą stroną transakcji kupna opcji CALL. Jednakże w tym przypadku potencjalnym zyskiem jest otrzymana na początku transakcji PREMIA (premię tą zapłacił kupujący). Ewentualną stratą, w przypadku gdy inwestor się pomylił, będzie wartość różnicy między ceną wykonania, a niekorzystną, wysoką ceną rynkową. Sprzedający opcję bierze na siebie nieograniczone ryzyko strat w przypadku, gdy cena instrumentu będzie rosnąć. Podobnie jak w przypadku opcji kupowanych, poszczególne parametry opcji należy ustalić już w momencie jej otwierania i należy pamiętać, że nie będzie można już ich zmienić.
Inwestor musi określić:
Instrument bazowy (np. USDPLN)
Kierunek prognozowanych zmian: Sprzedaż opcji CALL
Nominał transakcji w lotach (np. 1 lot)
Dzień wygaśnięcia opcji
Należy podać konkretną datę, w której dana opcja wygaśnie i nastąpi rozliczenie transakcji. Musi być to dzień, w którym na danym instrumencie odbywa się handel. Należy pamiętać, że im dłuższy termin wygaśnięcia, tym wyższa PREMIA.
Cenę wykonania (tzw. kurs rozliczeniowy opcji).
Wpisywany poziom może być równy aktualnej cenie instrumentu bazowego (mówimy wówczas o opcji at the money), może być niższy (out of the money) oraz wyższy (in the money). Będzie to taki poziom odniesienia, powyżej którego inwestor zaczyna tracić. Oczywiście cena wykonania będzie znacząco wpływać na wycenę opcji, czyli wysokość płaconej PREMII.
Pierwszy raz inwestujesz w opcje waniliowe?
Opcje waniliowe mogą być bardzo zróżnicowanym sposobem na inwestowanie. Na początek opcje określa się jako sprzedaż lub kupno. Osoba posiadająca sprzedaż ma prawo, bez potrzeby faktycznego posiadania danego aktywa, do sprzedaży. Posiadacz kupna może kupować, podobnie jak przy sprzedaży – niekoniecznie posiadając aktywa. Opcje mają cenę docelową (cenę, którą spodziewamy się osiągnąć w danym aktywie) do czasu dojrzenia (okres czasu ustalony przez inwestora). Opcje waniliowe są najprostsze spośród wszystkich opcji.
Finansowanie opcji określane jest jako premia – właściciel opcji kupna lub kupujący, płaci premię właścicielowi opcji sprzedaży lub sprzedawcy. Właściciel opcji sprzedaży ustala cenę docelową i czas, w jakim spodziewa się ją osiągnąć. Posiadacz opcji kupna zakłada, że cena aktywa wzrośnie, dlatego też ją kupuje. Jeśli cena w czasie wygaśnięcia (lub dojrzenia) znajduje się powyżej ceny docelowej, to opcja znajduje się w pieniądzu. Posiadacz opcji sprzedaży otrzymuje premię oraz część od ceny docelowej do ceny aktywa w czasie wygaśnięcia.
Z drugiej strony właściciel opcji kupna płaci premię, zakładając, że cena osiągnie cenę docelową do czasu wygaśnięcia opcji (lub dojrzenia). Właściciel opcji sprzedaży ryzykuje tylko premią. Właściciel opcji kupna może ograniczyć ryzyko ustalając Stop Loss na opcji – jeśli jednak tego nie zrobi, to ponoszone ryzyko będzie nieograniczone.
Dlaczego ktoś miałby się wystawiać na nieograniczone ryzyko? Bo na podstawie danych technicznych i podstawowych wierzy, że cena aktywa spadnie. Ryzyko można ograniczyć ustalając poziom Stop Loss na cenie, przy której inwestor wciąż będzie zadowolony.
Z powodu różnorodności, z opcji waniliowych korzystają zarówno indywidualni inwestorzy, jak i firmy – pozwalają one na przewidywanie zmian cen instrumentów. Wiedza o tym, że wydarzenia makroekonomiczne mają wpływ na instrumenty, w które inwestujesz, jest wiedzą podstawową, jako że inwestując w opcje próbujesz wyliczyć, jaką cenę osiągnie instrument po dojrzeniu.
Należy pamiętać, że dla wyceny opcji bardzo istotna jest zmienność rynkowa, bowiem ma ona kluczowe znaczenie na wysokość płaconej/otrzymywanej PREMII. Gdy na rynkach dużo się dzieje, czyli mamy do czynienia z wysokimi wahaniami kursu, dużą zmiennością, premia będzie rosła. W takiej sytuacji Wystawca więcej otrzyma za ponoszone ryzyko, a Kupujący zapłaci więcej za bezpieczeństwo i możliwość zrealizowania opcji zyskiem.
Z pozytywną sytuacją dla Kupujących mamy z kolei do czynienia wówczas, kiedy na rynkach mało się dzieje i mamy do czynienia z trendem horyzontalnym. Wtedy premie są niższe i Wystawca nie może liczyć na duży zarobek.
Wielu inwestorów spekuluje właśnie na wahaniach w zakresie zmienności. Ogólnie i w uproszczeniu chodzi o to, aby kupować opcje, gdy premia jest niska i odsprzedawać je, gdy jest ona wysoka albo wystawiać opcje z wysoką premią i zamykać, gdy spadnie o zakładaną wartość.
Data wygaśnięcia a wycena opcji
Im dłuższy okres do wygaśnięcia, tym cena opcji jest większa. Upływ czasu zmniejsza szansę wykonania z sukcesem opcji przez jej nabywcę. Czas daję szansę posiadaczowi opcji (kupującemu), że z biegiem czasu wycena opcji może zmienić się na jego korzyść, dlatego kupujący opcję (call lub put) zapłaci większą premię za opcję z dłuższym okresem wygaśnięcia, niż za tę samą opcję z krótszym okresem wygaśnięcia.
Przykłady wykorzystania opcji waniliowych
Przykładowo, możesz kupić w kwietniu 2015 opcję call na wybranej akcji za kwotę 15 USD. To daje ci prawo do sprzedaży tej akcji za 15 USD w każdej chwili w kwietniu, aż do wygaśnięcia tej opcji. Jeśli więc cena akcji wzrośnie do 17 USD, można zarobić dokładnie 2 USD poprzez wykonanie opcji na kwocie 15 USD, a następnie sprzedaż akcji za 17 USD.
Ile kosztują opcje?
Opcjom towarzyszy efekt dźwigni finansowej
Kolejną ważną kwestią, o której należy pamiętać, jest fakt, że cena opcji zwykle jest znacznie niższa od ceny instrumentu bazowego. Co oznacza, że można kontrolować więcej aktywów – na przykład więcej akcji – za tę samą kwotę. Umożliwia to efekt dźwigni, dzięki któremu można zwiększyć swój zysk, jak również stracić zainwestowany kapitał, jeśli cena aktywów przesunie się w złym kierunku.
Użyj opcji w celu zabezpieczenia inwestycji
Oprócz inwestowania z użyciem wysokiej dźwigni finansowej, opcje wykorzystywane są również w celu zabezpieczenia inwestycji. Na przykład załóżmy, że kupiłeś akcje za kwotę 15 USD – jeśli następnie kupisz opcje put za 15 USD, to będziesz miał prawo do jej sprzedaży za taką samą kwotę przed terminem wygaśnięcia tejże opcji. Oznacza to, że jeśli rynek przesuwa się w dół, to nie stracisz na tym żadnych pieniędzy – inaczej niż w przypadku premii jaką płacisz za opcję. W przeciwnym wariancie, kiedy rynek przesuwa się w górę, opcja przez ciebie zakupiona wydaje się być bezwartościowa, natomiast możesz skorzystać ze wzrostu ceny akcji.
