Zysk jest dodatnim wynikiem finansowym spółki, co oznacza, że ma ona wyższe przychody niż koszty ich uzyskania. Innymi słowy, zysk to “nadwyżka wartości sprzedaży nad całkowitymi wydatkami; wynagrodzenie dla firm za angażowanie zasobów w warunki podejmowania ryzyka w celu zaspokojenia potrzeb klientów. Zysk jest podstawą inwestycji i rozwoju przedsiębiorstwa. Przez zysk rozumie się powszechnie nadwyżkę przychodów ze sprzedaży nad kosztami poniesionymi w danej transakcji.
Zysk jest wartością rozległą i nie determinuje bezpośrednio efektywności zarządzania i inwestycji. W przedsiębiorstwie pełni trzy podstawowe funkcje:
- Zysk jest jednym z najważniejszych mierników w działalności gospodarczej, pozwalającym określić, czy działalność danej firmy jest rentowna, czy też nie. Zysk mierzy efektywność i wiarygodność przedsiębiorstwa,
- Zyski wynagradzają ponoszone ryzyko gospodarcze. Brak lub niewystarczający poziom zwrotu zniechęca inwestorów do angażowania się w inwestycje kapitałowe w spółkę,
- Zysk “przyciąga” inwestorów i kapitał potrzebny do wdrożenia innowacji i rozwoju firmy. Wszystkie firmy, niezależnie od rodzaju działalności gospodarczej, muszą ubiegać się o zasób, jakim jest kapitał. Jeśli dotychczasowe zarządzanie posiadanym kapitałem było nieodpowiednie (niska stopa zwrotu), to zdolność takiej firmy do pozyskania nowego kapitału jest niewielka, ponieważ straciła ona wiarygodność w oczach inwestorów.
Rodzaje zysków
- zysk brutto – jest to różnica pomiędzy przychodami netto ze sprzedaży a kosztami sprzedanych produktów. Koszty te są kosztami zmiennymi ponoszonymi każdorazowo w trakcie produkcji. Zysk brutto pokazuje udział każdej jednostki sprzedanego produktu w wyniku finansowym jednostki gospodarczej,
- zysk netto – tj. marża sprzedaży powiększona o rabaty po odliczeniu kosztów operacyjnych i podatków. Jest to rzeczywisty miernik rentowności. Zysk netto to nadwyżka, która pozostaje po odliczeniu wszystkich kosztów. Różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztami całkowitymi,
- zysk kapitałowy – jest to wzrost wartości samego kapitału, np. w wyniku wzrostu cen papierów wartościowych utrzymywanych na giełdzie,
- zysk księgowy spółki – jest równy wynikowi finansowemu wyliczonemu z rachunku zysków i strat spółki,
- zysk ekonomiczny – występuje w najszerszym znaczeniu i jest równy zyskowi księgowemu pomniejszonemu o wartość odsetek kapitałowych, które można by uzyskać poprzez pożyczenie ekwiwalentu kosztów przy średniej stopie oprocentowania kredytów w tym samym okresie,
- normalny zysk przedsiębiorstwa – występuje wtedy, gdy zysk ekonomiczny wynosi 0. Oznacza to, że przedsiębiorstwo nie tworzy rzeczywistej wartości dodanej,
- zysk nadzwyczajny – powstaje w wyniku zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną spółki i niezwiązanych z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia, np. skutków zdarzeń losowych (odszkodowanie uzyskane od ubezpieczycieli za szkody losowe),
- zysk operacyjny – zysk ten nie obejmuje przychodów i kosztów związanych z funkcjonowaniem rynku pieniężnego, sald strat i zysków nadzwyczajnych oraz podatku dochodowego.
Właściwy zysk, zwany zyskiem ekonomicznym (zwany również zyskiem nadzwyczajnym), to nadwyżka całkowitego zysku przedsiębiorstwa nad normalnym zyskiem (który jest progiem rentowności działalności gospodarczej), czyli kwota, która pozostaje po odjęciu od dochodu przedsiębiorstwa wszystkich kosztów, tj. kosztów księgowych, w tym kosztu utraconych możliwości alternatywnego wykorzystania kapitału oraz kosztu ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej.
Zysk normalny to kwota zysku księgowego, która dokładnie odpowiada kwocie ukrytych kosztów. Zysk normalny to taki, w którym całkowity przychód odpowiada dokładnie poziomowi całkowitego kosztu. Normalny zysk jest traktowany w gospodarce jako koszt, który musi być koniecznie pokryty, jeżeli producent ma kontynuować określoną działalność w perspektywie długoterminowej.
Funkcje zysków
Zysk spełnia wiele funkcji gospodarczych. Obejmują one w szczególności funkcje:
- cel, że zysk jest podstawowym i podstawowym celem działalności gospodarczej,
- wynagrodzenie podmiotu za wykorzystanie talentów przedsiębiorczych w danej działalności gospodarczej,
- źródła finansowania celów spółki, takie jak dywidendy, inwestycje, premie,
- zachęty, które polegają na stymulowaniu działalności i przedsiębiorczości podmiotu w celu zwiększenia masy zysku lub jednostkowego zysku,
- rezerwa finansowa, która powstaje z zysku zatrzymanego w jednostce gospodarczej po wypłacie dywidendy.
Źródła powstawania zysków
Można wymienić główne źródła zysku ekonomicznego:
- Innowacyjność. Może się to przejawiać we wprowadzaniu nowych produktów na rynek lub ulepszaniu istniejących produktów (innowacyjność produktowa) oraz modernizacji stosowanych procesów technologicznych (innowacyjność technologiczna). Innowacyjność produktowa umożliwia osiągnięcie zysku ekonomicznego poprzez podniesienie cen nowych produktów wprowadzanych na rynek. Innowacje technologiczne natomiast prowadzą do obniżenia kosztów produkcji, co przy niezmienionej cenie produktu jest ważnym źródłem zysku ekonomicznego. Zysk ekonomiczny wynikający z innowacji będzie uzyskiwany przez firmy, o ile inni producenci nie wprowadzą takich samych rozwiązań, co skutkuje niższymi cenami i utratą zysku ekonomicznego.
- Przedsiębiorczość. Inicjatywy, ryzyka związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, zdolność do identyfikowania i wykorzystywania opłacalnych możliwości handlowych na giełdzie papierów wartościowych).
- Wykorzystanie pozycji monopolistycznej przez firmę. Wyłączne korzystanie przez firmę z określonych zasobów, patentów, licencji, projektów innowacyjnych itp. stwarza możliwości manipulowania ceną i podąża ścieżką gwarantującą zysk ekonomiczny. Ustawodawstwo państwowe chroniące firmy monopolistyczne przed konkurencją stwarza również możliwości osiągania nadzwyczajnych zysków, nie zawsze wynikających z właściwej efektywności zarządzania.
- Wykorzystywanie siły roboczej (wyzysk) lub innych czynników produkcji. Na przykład istnienie wysokiego bezrobocia na rynku pracy sprzyja pracy nierejestrowanej i wyzyskowi pracowników.
- Korzystne przypadki losowe lub inne nieprzewidywalne zdarzenia.
Zysk Księgowy a zysk ekonomiczny
Zysk księgowy określany jest jako zysk netto lub wynik netto spółki. Jest on definiowany jako zysk po odjęciu różnych kosztów i wydatków od całkowitych dochodów lub całkowitej sprzedaży, zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami rachunkowości. Koszty te obejmują:
- Koszty pracy
- Zapasy produkcyjne
- Koszty produkcji i koszty ogólne
- Surowce
- Koszty sprzedaży i marketingu
- Koszty transportu
Zysk księgowy jest sumą pozostałą po odjęciu znaczących kosztów operacyjnych. Przejrzyste koszty to tylko określone kwoty, które spółka płaci za te koszty w danym okresie czasu – na przykład wynagrodzenie. Zazwyczaj zysk księgowy lub zysk netto jest przedstawiany kwartalnie i rocznie i jest wykorzystywany do pomiaru wyników finansowych przedsiębiorstwa. Szczególnie ważne jest obliczenie wyników spółek akcyjnych, w których udziałowcy muszą znać ten wskaźnik finansowy, aby poznać swoją obecną sytuację finansową.
Natomiast zysk ekonomiczny definiuje się jako podobny do zysku księgowego, ponieważ odejmuje on koszty od przychodów. Różnica między nimi polega na tym, że zysk ekonomiczny obejmuje koszty alternatywne (utracone moce produkcyjne) dla jednej transakcji w porównaniu z inną w danym okresie czasu. Zysk ekonomiczny jest uwarunkowany zasadami mikroekonomicznymi, a nie zasadami rachunkowości.
Prawdą jest, że zysk ekonomiczny jest teoretycznym rozważaniem opartym na alternatywnych działaniach, które mogły mieć miejsce, podczas gdy zysk księgowy oblicza, co faktycznie miało miejsce i konkretne wymierne wyniki za dany okres czasu. Zarządy spółek powinny brać pod uwagę oba wskaźniki, aby mieć wyraźny pryzmat inwestycji i pieniędzy zainwestowanych w spółkę.
Przykładowo, spółka może zdecydować się na inwestycję w surowce w związku z projektem inwestycyjnym w oprogramowanie informatyczne. Zysk z pierwszego projektu po odjęciu kosztów i wydatków stanowiłby zysk księgowy. Zysk ekonomiczny obejmowałby alternatywny koszt wyboru projektu inwestycyjnego w zakresie surowców, a nie projektu w zakresie oprogramowania komputerowego. Oznacza to, że zysk ekonomiczny będzie uwzględniał, o ile wyższy lub niższy zysk byłby, gdyby właściciel firmy zdecydował się na projekt oprogramowania.
Zysk ekonomiczny uwzględnia również koszty ukryte, które są zazwyczaj kosztami zasobów firmy. Przykłady ukrytych kosztów to:
- Zasoby związane z samozatrudnieniem
- Instalacje i wyposażenie
- Budynki będące własnością firmy
