Monetaryzm to szkoła myśli ekonomicznej, której autorami są Milton Friedman, Anna Schwartz, Karl Brunner, Allan Meltzer, David Laidler, Michael Parkin i Alan Walters. Monetarzyści sformułowali swoje poglądy na temat polityki makroekonomicznej jako sprzeciw wobec nadmiernego przywiązania keynesistów do polityki fiskalnej. Monetaryzm bada wpływ polityki monetarnej państwa na dochód narodowy i kładzie szczególny nacisk na długoterminową neutralność pieniądza i jego brak w krótkim okresie, a także na różnicę między realną a nominalną stopą procentową. Charakteryzuje ją głębokie przekonanie o samoregulacyjnych mechanizmach rynkowych.
Monetaryzm ukształtował się około 1956 roku. Jego początkiem jest publikacja tzw. ilościowej teorii pieniądza przez Miltona Friedmana.
Polityka pieniężna
Celem polityki pieniężnej, jak twierdzą monetarzyści, powinno być kontrolowanie podaży pieniądza. Kontrola ta oznacza zerwanie z zasadą stałego kursu walutowego. W otwartej gospodarce, ze stałym kursem wymiany, można kontrolować tylko wielkość kredytów, a nie podaż pieniądza. Według monetarzystów, rząd może utrzymać nominalną stopę procentową, podczas gdy stopa realna zależy od oczekiwanej stopy inflacji. Równowaga pomiędzy nominalną i realną stopą procentową jest mało prawdopodobna, ale może wystąpić, gdy oczekiwana stopa inflacji wynosi zero. Monetaryzm zakłada, że w krótkim okresie rząd może wpływać na stopę bezrobocia za pomocą zachęt pieniężnych. Jeśli jednak takie rozwiązanie nie zbliży poziomu bezrobocia do stopy naturalnej, to w dłuższej perspektywie czasowej doprowadzi do przyspieszenia inflacji. Friedman argumentuje, że w okresie przejściowym nie powinno być zbyt wielu posunięć ze strony władz monetarnych. Dobrym rozwiązaniem jest natomiast swobodne działanie prawidłowości pieniężnych, delikatnie manipulujące narzędziami, które obniżają inflację, a jednocześnie zbliżają stopę realną do naturalnej stopy bezrobocia.
W ten sposób monetarzyści koncentrują swoją uwagę na polityce pieniężnej. Polityka fiskalna państwa, ich zdaniem, nie ma zbyt dużego wpływu na wysokość realnego dochodu narodowego i zatrudnienia. Uważają też, że w gospodarce wolnorynkowej należy brać pod uwagę występowanie pewnego rodzaju bezrobocia, zakładając jednak jednocześnie chęć ludzi i ich pragnienie znalezienia jak najlepszej pracy oraz istnienie systemu świadczeń.
Friedman pokazał, że popyt na pieniądze jest silnie uzależniony od różnych zmiennych ekonomicznych i można szybko z nich wyliczyć. Tak więc, gdy państwo zwiększy emisję pieniądza ponad wyliczoną wartość, spowoduje to wzrost ilości pieniędzy, które ludzie będą wydawać w większości na dodatkową konsumpcję, a to z kolei doprowadzi do przejściowego wzrostu poziomu życia. W dłuższej perspektywie taki wzrost poziomu życia nie zostanie pokryty przez dostawę dóbr i usług. Krótkoterminowy wzrost konsumpcji towarów i usług powoduje w dłuższej perspektywie stały wzrost potrzeb, przy stałym nacisku na zwiększenie podaży pieniądza. W takiej sytuacji państwo albo będzie nadal zwiększać podaż pieniądza, prowadząc do inflacji, albo będzie budzić niezadowolenie społeczeństwa poprzez obniżanie dochodów obywateli.
Wpływ podaży pieniądza na PNB
Innym założeniem monetaryzmu jest to, że podaż pieniądza jest podstawowym, stałym czynnikiem determinującym wzrost nominalnego produktu narodowego brutto. Oznacza to, że podstawowe zmienne, takie jak produkt globalny, zatrudnienie i ceny, są kształtowane przede wszystkim przez pieniądz. Zgodnie z „ilościowym równaniem wymiany”:
- MV=PQ
- gdzie: M – ilość pieniądza
- V – szybkość obiegu pieniądza
- P – przeciętny poziom cen
- Q – realny poziom cen.
Ze stałą prędkością obiegu pieniądza, tylko podaż pieniądza wpływa na nominalny PNB.
Milton Friedman uznał podaż pieniądza za najważniejszy czynnik kształtujący poziom produktu narodowego brutto, a inflację za jedyny czynnik przypisujący rolę zjawiska walutowego. Zalecał on zwiększenie podaży pieniądza w tempie wzrostu produktu narodowego brutto, co miało zapewnić stabilność gospodarki.
Rola płac
Kolejnym punktem teorii monetarnej jest założenie, że płace i ceny są stosunkowo elastyczne. W wyniku zmian w podaży pieniądza zmienia się średni poziom cen na rynku. Monetarzyści uważają również, że sektor prywatyzacyjny jest stabilny. Wynika to z faktu, że zmiany w nominalnym PNB są spowodowane głównie zmianami w podaży pieniądza, a zmiany w polityce pieniężnej pod wpływem polityki i wydarzeń zewnętrznych, co nie ma bezpośredniego wpływu na gospodarkę prywatną.
