List zastawny to zabezpieczenie dłużne wydane przez bank hipoteczny. Ma bardzo niskie ryzyko inwestycyjne. Podstawą emisji listów zastawnych są pożyczki udzielone przez bank hipoteczny. Nabywca listów zastawnych otrzymuje, zgodnie z warunkami emisji, wynagrodzenie w formie wypłaty odsetek oraz wynagrodzenie wynikające z wykupu listów.
W okresie międzywojennej Polski list zastawny był znanym i często wykorzystywanym papierem wartościowym. Jest to rodzaj długoterminowego papieru dłużnego, podobny do obligacji o bardzo wysokim poziomie bezpieczeństwa. Wysoki poziom bezpieczeństwa gwarantuje podstawa jego wydania. Podstawą są roszczenia banku hipotecznego z tytułu udzielonych pożyczek. W polskim prawie tylko wyspecjalizowane banki hipoteczne są uprawnione do emisji listów zastawnych, co jest dla nich głównym źródłem refinansowania ich działalności kredytowej. Uproszczona działalność banku hipotecznego polega na udzielaniu pożyczek na warunkach określonych w ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych oraz emitowaniu listów zastawnych, a uzyskane w ten sposób środki przeznaczane są na finansowanie kolejnych pożyczek.
Funkcjonowanie
W pozytywnych warunkach rynkowych, kiedy ceny hipotecznych listów zastawnych zwyżkują, wartość posiadanych przez inwestora hipotecznych listów zastawnych rośnie, natomiast w negatywnych warunkach rynkowych, kiedy ceny hipotecznych listów zastawnych zniżkują, wartość posiadanych przez inwestora hipotecznych listów zastawnych maleje.
Rodzaje listów zastawnych
W zależności od emisji wyróżnia się dwa rodzaje listów zastawnych:
- hipoteczne listy zastawne, dla których podstawą emisji są wierzytelności banku hipotecznego z tytułu udzielonych zabezpieczonych pożyczek, które spełniają ustawowe warunki hipotek dla banku,
- publiczne listy zastawne – emitowane na podstawie pożyczek udzielanych bezpośrednio podmiotom publicznym lub, co bardziej prawdopodobne, gwarantowanych lub gwarantowanych przez te instytucje. Zgodnie z ustawą instytucjami publicznymi są Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Wspólnoty Europejskie oraz europejskie lub światowe instytucje finansowe.
Ryzyka
Inwestowanie w hipoteczne listy zastawne zabezpieczone wiąże się z niektórymi rodzajami ryzyka opisanymi wcześniej w odniesieniu do
obligacje, tj.
- ryzyko przyszłego kształtowania się kursu,
- ryzyko płynności instrumentu finansowego,
- ryzyko zawieszenia obrotu lub wykluczenia instrumentu finansowego z obrotu,
- ryzyko związane z sytuacją makroekonomiczną i międzynarodową kraju,
- ryzyko walutowe,
- ryzyko regulacyjne kraju inwestowania,
- ryzyko zarządzania,
- ryzyko operacyjne,
- ryzyko finansowe,
- ryzyko stopy procentowej,
- ryzyko zmienności,
- ryzyko kredytowe,
- ryzyko niewypłacalności emitenta,
- ryzyko opóźnienia w realizacji wypłat odsetek lub wykupu,
- ryzyko reinwestycji,
- ryzyko przedterminowego wykupu przez emitenta
Bezpieczeństwo listów zastawnych
Bezpieczeństwo listów zastawnych wynika z przepisów dotyczących postępowania w przypadku bankructwa banku hipotecznego – jego emitenta. W takiej sytuacji należności posiadaczy listów zastawnych są w pierwszej kolejności zaspokajane w całości, wraz z należnymi odsetkami przed innymi zobowiązaniami banku. Źródłem funduszy są tutaj zabezpieczenia hipoteczne lub, w przypadku pism publicznych, poręczenia lub gwarancje instytucji publicznych dotyczące pożyczek będących podstawą emisji. Surowość ustawy gwarantuje, że zabezpieczenie w pełni pokryje zobowiązania banku z tytułu emisji listów zastawnych, a ich posiadacze zostaną w pełni zaspokojeni.
Zatem ryzyko inwestowania w listy zastawne jest porównywalne z ryzykiem inwestowania w skarbowe papiery wartościowe, a ich rentowność jest podobna na rynkach, na których instrumenty te są bardziej rozpowszechnione, takich jak Niemcy czy Dania. Bezpieczeństwo inwestycji w listy zastawne należy również potwierdzić faktem, że w historii banków hipotecznych w Niemczech od ponad stu lat nie było bankructwa takiego banku.
Listy zastawne na giełdzie
Inwestorzy instytucjonalni w Niemczech stanowią większość nabywców listów zastawnych, ale instrumenty te, będące przedmiotem obrotu giełdowego, są również dostępne dla inwestorów indywidualnych i z pewnością stanowią dobrą alternatywę dla obligacji skarbowych, zwłaszcza ze względu na wyższą rentowność. Wprowadzenie listów zastawnych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie jest zatem perspektywicznym celem rozwoju bankowości hipotecznej w Polsce. Pozostaje jednak wiele przeszkód, zarówno natury prawnej, jak i ogólnej sytuacji gospodarczej kraju, ponieważ przy niestabilnej inflacji i stosunkowo wysokich stopach procentowych kwestia długoterminowych instrumentów dłużnych o stałym kuponie, które mają ostatecznie mają listy zastawne, są ryzykowne i nieopłacalne.
Informacje o instrumencie finansowym
Opis instrumentu List zastawny to dłużny papier wartościowy emitowany przez banki hipoteczne, o określonym terminie wykupu, o stałym lub zmiennym oprocentowaniu, którego zabezpieczeniem są m.in. nieruchomości stanowiące zabezpieczenie udzielonych przez te banki kredytów hipotecznych.
Złożoność Niska
Warianty instrumentu Zależnie od mechanizmu oprocentowania: o zmiennej stopie procentowej albo o stałej stopie procentowej.
Dokumenty informacyjne List emisyjny udostępniany przez emitenta.
Profil zysków i strat Instrument liniowy
Rynek obrotu Listy zastawne mogą podlegać wtórnemu obrotowi na rynku międzybankowym lub też na rynku regulowanym, jeżeli są dopuszczone do obrotu regulowanego.
Depozyt zabezpieczający Brak wymogów
Opis składników Instrument prosty
Gwarancje Brak. Niemniej posiadacze listów zastawnych mają pierwszeństwo w zaspokajaniu swoich wierzytelności z określonych aktywów banku emitenta nad innymi wierzycielami tego banku, w przypadku jego niewypłacalności.
Dźwignia finansowa Brak
Zmienność ceny Niska / średnia – zależnie od terminu do wykupu oraz mechanizmu oprocentowania
Ryzyko płynności Średnie / wysokie – zależnie od rynku obrotu oraz od kształtowania się popytu i podaży na poszczególne emisje listów zastawnych.
Ryzyko stopy procentowej Niskie / średnie / wysokie – zależnie od terminu do wykupu oraz mechanizmu oprocentowania
Ryzyko kredytowe Niskie
