Agregaty pieniężne, agregaty monetarne są to różne miary ilości pieniądza w gospodarce, podczas gdy pieniądz definiuje się jako aktywa, które można szybko zamienić na gotówkę bez znaczącej utraty wartości. W praktyce agregaty pieniężne są definiowane jako sumy gotówki w obiegu i depozytów bankowych o różnym stopniu płynności. W poszczególnych krajach stosowane są różne definicje agregatów pieniężnych; w krajach Unii Europejskiej definicje agregatów monetarnych zostały zharmonizowane.
W tradycyjnym podejściu pieniądz definiuje się za pomocą funkcji (miernik wartości, środki obiegu, środki płatności i sposób gromadzenia oszczędności), którą musi on spełniać. Ten sposób określania pieniądza pozwala wyjaśnić wiele złożonych procesów i relacji w gospodarce między zjawiskami pieniężnymi. Jednak na potrzeby polityki pieniężnej i statystyki pieniężnej zaczęto stosować agregaty pieniężne, które odzwierciedlają szersze podejście do koncepcji podaży pieniądza od nadanego mu znaczenia poprzez definicję funkcjonalną.
Agregaty pieniężne zaczęto wykorzystywać do celów politycznych, ponieważ odzwierciedlają one szersze podejście do podaży pieniądza. Rozróżniamy różne typy agregatów pieniężnych, ponieważ wszystko zależy od tego, jakie aktywa bierzemy za pieniądze. Agregaty pieniężne są wykorzystywane do celów analitycznych w sektorze bankowym. Służą również do kontrolowania zasobów gotówkowych. Zależy od kraju, ile agregatów pieniężnych zostanie wykorzystanych. Wykorzystywane są aktywa o wysokiej i niskiej płynności. Te o wysokiej płynności pełnią funkcję środka płatniczego, a aktywa o niższej płynności służą do akumulacji oszczędności.
Podstawowe agregaty pieniężne w Polsce
Zwyczajowo oznacza się agregat pieniężny literą „M” (od angielskiego słowa pieniądz, co oznacza pieniądze) i liczbami, które oznaczają płynność zawartych w nich aktywów (im wyższa liczba – tym mniejsza płynność.) Najczęściej stosowane są cztery miary agregatów pieniężnych, tj .: agregat pieniężny M0 (lub pieniądze banku centralnego), agregat pieniężny M1 (charakteryzujący się najwyższą płynnością spośród wszystkich agregatów pieniężnych), agregat pieniężny M2 (który obejmuje fundusze mniej płynne niż w kategorii M1) oraz agregat pieniężny M3 (który jest najmniej płynną kategorią pieniądza). Warto pamiętać, że płynność poszczególnych zasobów finansowych jest bardzo zróżnicowana. Wartości agregatów pieniężnych w Polsce są publikowane przez Narodowy Bank Polski co miesiąc.
M0
Podstawa pieniężna zdefiniowana jako M0 = R + C, gdzie:
- R – bezgotówkowe pieniądze banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym,
- C – gotówka (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym).
M1
Zdefiniowany jako M1 = C + D, obejmuje:
- C – gotówka (monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym),
- D – depozyty w bankach i podobnych instytucjach płatne na żądanie (depozyty bieżące).
M2
Obejmuje M1, a także depozyty i inne zobowiązania banków wobec podmiotów niebankowych o pierwotnym terminie zapadalności do 2 lat (włącznie) oraz depozyty z okresem wypowiedzenia do 3 miesięcy (włącznie).
M3
Obejmuje M2, a także transakcje repo między bankami a sektorem niebankowym oraz dłużne papiery wartościowe o terminie zapadalności do 2 lat (włącznie) emitowane przez banki.
Kontrolowanie podaży pieniądza
Kontrolowanie podaży pieniądza to jedna ze strategii polityki pieniężnej, popularna w wielu krajach do lat 90. W wyniku intensyfikacji procesu innowacji finansowych związek między agregatami pieniężnymi a inflacją i wzrostem gospodarczym stał się obecnie niestabilny, co spowodowało, że banki centralne odeszły od strategii kontroli podaży pieniądza, chociaż np. w przypadku Europejskiego Banku Centralnego roczny wzrost podaży pieniądza M3 jest uwzględniany w ramach analizy monetarnej. Strategia kontroli podaży pieniądza jest krytykowana na tej podstawie, że podaż pieniądza nie jest egzogeniczna. W praktyce banki centralne mają faktyczną kontrolę nad poziomem stóp procentowych, a kontrola wartości agregatów pieniężnych może odbywać się tylko pośrednio.
