Pieniądz światowy

1423

Opuszczając sferę cyrkulacji wewnętrznej, pieniądz wyzbywa się powstających tam lokalnych form skali cen, monety, monety zdawkowej lub znaku wartości, i wraca do swej pierwotnej formy sztab kruszcu szlachetnego. W handlu światowym wartość towarów nabiera charakteru uniwersalnego. Toteż samodzielna postać ich wartości przeciwstawia się im tutaj jako pieniądz światowy. Dopiero na rynku światowym pieniądz funkcjonuje w całej pełni jako towar, którego forma naturalna jest zarazem bezpośrednio społeczną formą urzeczywistnienialudzkiej pracy in abstracto. Sposób jego istnienia staje się adekwatny jego pojęciu.

W sferze cyrkulacji wewnętrznej tylko jeden towar może służyć jako miernik wartości, a więc jako pieniądz. Na rynku światowym panuje dwojaki miernik wartości, złoto i srebro.

Pieniądz światowy funkcjonuje jako powszechny środek płatniczy, powszechny środek nabywczy i absolutna społeczna materializacja bogactwa w ogóle (uniuersal wealth). Dominująca jest tutaj jego funkcja jako środka platniczego przy wyrównywaniu bilansów międzynarodowych. Stąd hasło systemu merkantylistycznego: bilans handlowy!. Złoto i srebro służą jako międzynarodowy środek nabywczy głównie wtedy, gdy normalna równowaga wymiany substancji między różnymi narodami ulegnie nagle zakłóceniu. Występują wreszcie jako absolutna społeczna materializacja bogactwa tam, gdzie nie idzie o kupno ani o płatność, tylko o przeniesienie bogactwa z jednego kraju do drugiego, i kiedy to przeniesienie nie może być uskutecznione w formie towarowej, bądź wskutek koniunktury rynku towarowego, bądź ze względu na sam cel przeniesienia.

Tak samo jak do cyrkulacji wewnętrznej, każdy kraj potrzebuje pewnego funduszu rezerwowego do cyrkulacji na rynku światowym. Funkcje skarbów wynikają więc po części z funkcji pieniądza jako wewnętrznego środka cyrkulacji i środka płatniczego, po części z jego funkcji jako pieniądza światowego. Ta ostatnia rola wymaga zawsze rzeczywistego towaru-pieniądza, namacalnego złota i srebra, dlatego James Steuart określa złoto i srebro, w odróżnieniu od ich czysto miejscowych surogatów, wyraźnie jako money of the world [pieniądz światowy].

Strumień złota i srebra jest dwukierunkowy. Z jednej strony, rozlewa się ze swych źródeł na cały rynek światowy, gdzie w rozmaitych rozmiarach wchłaniany przez różne narodowe sfery cyrkulacji wchodzi tam do ich wewnętrznych kanałów obiegowych, zastępując wytarte monety złote i srebrne, dostarczając materiału na towary zbytkowne lub zastygając w postaci skarbu 111. Ten pierwszy rodzaj ruchu odbywa się poprzez bezpośrednią wymianę urzeczywistnionych w towarach prac narodowych na urzeczywistnioną w szlachetnych kruszcach pracę krajów produkujących złoto i srebro. Z drugiej strony, złoto i srebro krąży wciąż tam i z powrotem między różnymi narodowymi sferami cyrkulacji; jest to ruch podążający za nieustannymi wahaniami kursu dewiz112.

Kraje o rozwiniętej produkcji burżuazyjnej ograniczają skarby masowo nagromadzone w rezerwuarach banków do minimum niezbędnego do pełnienia właściwych im funkcji. Z pewnymi wyjątkami znaczne przepełnienie tych skarbców ponad ich przeciętny poziom świadczy o zastoju w cyrkulacji towarów, czyli o zatamowaniu potoku ich metamorfoz.