Szkockie zasady bankowości

Korzenie nowoczesnej bankowości komercyjnej, oferującej pełen zakres usług bankowych, sięgają XIX-wiecznej Szkocji. W  przeciwieństwie do Anglików, którzy w czasie rewolucji przemysłowej preferowali małe, lokalne „banki wiejskie”, Szkoci rozwinęli własną, trwałą formę bankowości, która opierała się na:

• mniejszej liczbie, lecz za to większych krajowych banków akcyjnych;
• wprowadzaniu do szerokiego obiegu wśród oszczędnych, ale mających do nich zaufanie obywateli, banknotów o małych nominałach;
• zachęcaniu – poprzez wprowadzenie oprocentowania – rodzin oszczędzających w bankach do składania w nich drobnych lokat;
• utrzymywaniu szerokiej, ogólnokrajowej sieci oddziałów zapewniającej dywersyfikację;
• oferowaniu firmom kapitału obrotowego i kredytu w rachunku bieżącym;
• aktywnym zdobywaniu zaufania przez eksponowanie kapitału bankowego (reklamowanego na wprowadzanych do obiegu banknotach);
• rozwoju wewnętrznej struktury organizacyjnej, która sprawiała, że zdecentralizowane oddziały były zdolne do reagowania na potrzeby lokalnych społeczności, a jednocześnie prowadziły konsekwentne zarządzanie ryzykiem, nadzorowane przez centralę.

Jako modelowy przykład swobody banków szkocki system bankowy był bardzo konkurencyjny, nieuregulowany przepisami, a mimo to zdrowy. Przyczynił się w  znaczącym stopniu do stworzenia silnej gospodarki w kraju, co jest godne podziwu, zwłaszcza biorąc pod uwagę ubóstwo Szkocji w bogactwa naturalne i rolnicze. Choć swoboda banków nie jest już uważana za system funkcjonalny, większość dzisiejszych banków komercyjnych działa w dużej mierze w oparciu o te same podstawowe zasady, które zostały opracowane przez Szkotów.

Banki – lekarstwo na nędzę

[Przez wycofanie szkockich banknotów] profesja bankowców wielce musiała ucierpieć [a my pozostaliśmy] bez tak szlachetnego i zyskownego sposobu zapewniania naszym synom pozycji w  świecie. [Banknoty to] dla nich skuteczna metoda zapewniania sobie bogactwa, poprzez fach niezależny i pożyteczny, przynoszący korzyść zarówno im samym, jak i Szkocji. [Gdy] ludzi zmusza się do prymitywnego targowania się o wszystko (…) bieda jest wszędzie – zakazano udzielania kredytów – i, w  obliczu dobrodziejstw natury, gotowej wynagradzać pracowitych – burzy się podstawy tego fachu, a człek mrze z głodu tam, gdzie natura darzy go hojnością!

Sir Walter Scott, O proponowanej zmianie waluty, Malachi Malagrowther, 1826