System waluty złotej ( lub inaczej: parytet złota, standard złota, ang. gold standard) – pierwszy międzynarodowy system monetarny, w którym standardowa jednostka pieniężna jest równa wartości określonej masy złota i w której emitenci pieniądza gwarantują, pod pewnymi warunkami, że pieniądze wydane na złoto o tej wadze są odkupione.
System złotej waluty rozwinął się pod koniec XIX wieku i działał do wybuchu I wojny światowej. W porównaniu z innymi systemami walutowymi charakteryzuje się wysoką stabilnością w obiegu wewnętrznym i międzynarodowym, wyrażoną relatywnie niewielkimi wahaniami cen, spowodowanymi głównie przez odpływ dużych ilości rudy lub odkrycie nowych złóż. Wysoka stabilność stworzyła poczucie pewności dla podmiotów gospodarczych. Ułatwiło wymianę międzynarodową, bilansowanie sald i stosunki kredytowe.
Zasady systemu waluty złotej
Złoto pełni funkcję pieniądza krajowego i światowego i jest miarą porównawczą walut.
Jednostka monetarna każdego kraju ma ściśle określony parytet złota, który określa jego wartość w jednostkach czystego złota. Kursy walut oznaczają stosunek parytetu złota w jednostce monetarnej jednego kraju do parytetu złota w jednostce monetarnej innego kraju. Nazywa się to systemem według wartości, tj. Systemem stałych stawek parzystości.
Granice dopuszczalnych odchyleń rynkowych wynoszą około ± 1%. Są one określane przez koszty importu lub eksportu złota związane z płatnościami zagranicznymi. Są to tak zwane złote punkty.
Istnieje możliwość wybijania monet z rudy i topienia złotych monet w rudach. Nie ma ograniczeń w eksporcie lub imporcie rud do kraju. Banknoty zastępują pieniądze z rudy w obiegu krajowym. Można je zamieniać na złoto zgodnie z parytetem. Nie są to jednak tak zwane pieniądze końcowe.
Funkcje waluty złotej
- miara wartości – ceny włączone na rynkach światowych;
- środek płatniczy – umożliwiły dokonywanie rozliczeń międzynarodowych bez zastrzeżeń;
- rezerwy akumulacyjne;
- środki obrotu – umożliwiły dokonywanie rozliczeń między osobami fizycznymi.
Cechy charakterystyczne
Jednostki monetarne wszystkich krajów są określone na tych samych podstawach – ich zawartość złota – dlatego ich wartości względne można ustalić, dzieląc odpowiednią zawartość złota. Ten stosunek, zwany parzystością, jest abstrakcyjną ceną względną (względną ceną referencyjną).
Charakterystyczną cechą systemu złotego jest to, że fluktuacje wokół parytetu są ze swej natury bardzo ograniczone. Powodem tego jest: aby dokonać płatności w obcej walucie, możesz kupić ją we własnym kraju i wysłać ją do kraju docelowego lub kupić złoto, wysłać za granicę, gdzie zostanie przeliczone na walutę obcą. Oznacza to, że kurs wymiany (w tym przypadku cena waluty obcej wyrażona w jednostkach waluty krajowej) nie może przekraczać tzw. Złotego punktu, który jest równy sumie parytetu i kosztu wysłania złota ( transport, ubezpieczenie i utracone odsetki z uwagi na fakt, że kapitał reprezentowany przez wysyłane złoto nie zapewnia dochodu podczas transportu). Powyżej wartości złotego punktu zamiast kupować obcą walutę na rynku walutowym, lepiej jest wymienić walutę krajową na złoto, wysłać je za granicę i wymienić tam na pożądaną walutę obcą. I odwrotnie, jeśli kurs wymiany spadnie poniżej punktu złotego, bardziej korzystne jest przyjmowanie płatności z zagranicy w walucie obcej. Ponieważ koszt wysłania złota jest zwykle niewielki w porównaniu z wartością wysyłanych towarów, system walutowy złotego był zasadniczo systemem stałego kursu walutowego.
Saldo rachunku bieżącego w takim systemie jest zapewnione przez zmiany poziomu cen między krajami dotkniętymi nierównowagą, co odróżnia go od systemów, w których odpowiedzialne są wahania kursu nominalnego.
Zmiany cen w krajach korzystających z systemu złotego są automatyczne; nadwyżka bilansu płatniczego w kraju A oznacza, że jego zapasy złota wzrosną, prowadząc do wzrostu podaży pieniądza i, pod pewnymi warunkami, do wzrostu cen. Odwrotny proces odbędzie się w kraju B. Ograniczy to eksport z kraju A i zwiększy jego import, przywracając w ten sposób równowagę. Ten automatyczny mechanizm korekty nazywa się mechanizmem korekty ceny rudy.
Jego stosowanie wiąże się z tym, że nadrzędnym elementem systemu złotego było saldo płatnicze, które miało pociągać za sobą saldo wewnętrzne. Pojęcia inflacji i deflacji są powiązane z saldem zewnętrznym.
W kraju o ujemnym bilansie płatniczym należało go wyrównać, transportując odpowiednią ilość złota do kraju, z którego towary zostały przywiezione. Ponieważ ilość pieniądza w obiegu zależała od ilości złota, bank centralny kraju, w którym ilość złota została zmniejszona, musiał ograniczyć emisje pieniądza. Oznaczało to wzrost stopy dyskontowej, a tym samym wzrost stopy procentowej. Zmniejszała się aktywność gospodarcza przedsiębiorców w kierunku droższych pożyczek, zmniejszała się liczba inwestycji, spadała produkcja, spadało zatrudnienie. Spadek dochodów gospodarstw domowych spowodował spadek konsumpcji i popytu, co w warunkach wolnego handlu i wolnej konkurencji doprowadziło do spadku cen i deflacji. Opisany warunek nazwano fazą deflacji. W rezultacie przedsiębiorcy szukali punktów sprzedaży swoich towarów za granicą, a spadek konsumpcji przyczynił się do spadku importu, więc eksport wzrósł, a import spadł.
Jednocześnie, gdy w jednym kraju istniała faza deflacji, w innym, gdzie występowało dodatnie saldo handlowe, nastąpiła faza inflacyjna. Napływ złota umożliwił bankowi centralnemu emisję pieniędzy i obniżenie stopy dyskontowej. Banki komercyjne obniżyły stopę procentową, co zwiększyło aktywność gospodarczą przedsiębiorców, zwiększyło zatrudnienie i produkcję, zwiększyło konsumpcję i popyt, a tym samym – inflację. Rosnąca konsumpcja przyczyniła się zarówno do popytu na towary krajowe, jak i importowane.
Opisany stan równowagi w skali międzynarodowej trwał aż do pierwszej wojny światowej.
Historia ” Złotej Waluty”
Robert Peel, premier Wielkiej Brytanii podczas rozwoju systemu walutowego złotego
Chociaż złoto odgrywało ważną rolę w płatnościach od czasów starożytnych, fundamenty systemu złotej waluty powstały w Wielkiej Brytanii w 1844 r. (Ustawa bankowa z 1844 r., Zwana również ustawą o skórce, od nazwiska ówczesnego premiera Sir Roberta Peela ). W tym czasie Bank Anglii był zobowiązany odkupić swoje banknoty za złoto, a ograniczenia dotyczące topienia monet i wysyłania złota zostały zniesione.
Wprowadzenie do standardu złota w Anglii polegało na przyjęciu standardu gatunku złota w 1821 roku, kiedy na żądanie można było wymieniać papierowe pieniądze na złoty suweren emitowany przez Mennicę Królewską w Tower Hill od 1816 roku. Później, między 1870 a 1880 rokiem , system walutowy został przyjęty przez wiele krajów.
Wybuch I wojny światowej w 1914 r. I wzrost wydatków publicznych finansowanych z emisji pieniądza fiskalnego spowodowały trudności w utrzymaniu wymienialności walut. W rezultacie prawie wszystkie kraje zrezygnowały z systemu walutowego złotego. Wrócił do niego na kilka lat w okresie międzywojennym. Ta próba Wielkiej Brytanii byłaby prawdopodobnie bardziej skuteczna, gdyby nie ustalenie zbyt dużej zawartości złota w funtie i niekorzystnych zdarzeń zewnętrznych. Zdecydowano, że funt zawierał taką samą ilość złota jak przed wojną, co w warunkach wzrostu wolumenu waluty w obiegu i wyższego poziomu cen oznaczało restrykcyjną politykę pieniężną i ogólny spadek cen i płac. To z kolei doprowadziło do spadku produkcji i zatrudnienia, do czego przyczyniły się niekorzystne zdarzenia zewnętrzne, w szczególności światowy kryzys gospodarczy trwający od 1929 r. W tych warunkach utrzymanie brytyjskiego systemu walutowego okazało się niemożliwe i spowodowało dewaluację funta we wrześniu 1931 r. Proces zastępowania złota innymi formami pieniądza rozpoczął się na początku XX wieku i nazywał się demonetyzacją lub ekonomizacją złota.
Jego całkowita likwidacja miała miejsce podczas II wojny światowej, kiedy zawieszono wymienialność banknotów na złoto.
System waluty złotej dziś
Niektórzy ekonomiści, w tym ekonomiści skupieni wokół szkoły austriackiej, są zwolennikami systemu waluty opartej na złocie i zgodnie z własną teorią pieniądza opowiadają się za jej wprowadzeniem. Podkreślają stabliność systemu waluty złotej i automatyzm oraz przypisują tym cechom zaletę stymulowania wzrostu gospodarczego osiągniętego przed 1914 r. Przeciwnicy tej teorii uważają, że wydarzenia te można wytłumaczyć szeregiem innych korzystnych wydarzeń, które miały miejsce w tym czasie, a także ostrożną monetarną polityka banków centralnych i rzetelna polityka handlowa.
