Produkt krajowy brutto (PKB) jest to jeden z podstawowych mierników efektów pracy społeczeństwa danego kraju wykorzystywany w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość towarów i usług końcowych wytwarzanych przez krajowe i zagraniczne czynniki produkcji w danym kraju w danej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).
PKB: Wskaźnik ułomny, ale lepszego brak
Aktualnie stosowany wskaźnik PKB nie odzwierciedla faktycznego „zdrowia” gospodarki i niektórych ważnych aspektów jakości życia ludności danego kraju. Jednak jak dotąd nie opracowano lepszej metody.
Produkt krajowy brutto (PKB) jest miarą produkcji powszechnie stosowaną przez ekonomistów i polityków. Określa z grubsza całkowitą wartość pieniężną tego, co zostało wyprodukowane w danym kraju w danym czasie, najczęściej w ciągu roku lub kwartału danego roku. Zawiera zatem wartość rynkową zarówno towarów, jak i usług, które zostały wyprodukowane i sprzedane w danym okresie. W praktyce PKB obejmuje zarówno wydatki ludności danego kraju na konsumpcję (wydatki gospodarstw domowych na zakup towarów i usług), wydatki publiczne (na tzw. Konsumpcję zbiorową, infrastrukturę, spłatę zadłużenia, obronę itp.), Netto eksport (wartość eksportu danego kraju minus wartość importu) i wartość dóbr inwestycyjnych danego kraju.
Nie zawiera jednak wartości wielu usług, zarówno tradycyjnych (prace domowe, sprzątanie, gotowanie, opieka nad dziećmi i starszymi krewnymi), jak i nowoczesnych usług świadczonych bezpłatnie przez Internet (Google, Wikipedia, You Tube itp.).
Słowo brutto oznacza również, że wskaźnik PKB obejmuje wartość dóbr kapitałowych wykorzystywanych do produkcji dóbr i usług końcowych. Po odjęciu zużycia maszyn od PKB otrzymamy produkt krajowy netto (PKN). Ten ostatni wskaźnik jest rzadziej stosowany przez polityków i niektórych ekonomistów, chociaż PKN dokładniej opisuje to, co powstało w gospodarce. Ekonomiści zwracają jednak uwagę, że nie ma jednej, powszechnie akceptowanej metody szacowania amortyzacji (zużycia maszynowego), co również uniemożliwia dokładne oszacowanie wartości PKN. W praktyce zatem ekonomiści i politycy częściej stosują wskaźnik PKB niż PKN. Ten pierwszy w krótkim okresie dokładniej opisuje poziom aktywności gospodarczej w danym kraju, a PKN lepiej odzwierciedla siłę danej gospodarki w długim okresie.
Od samego początku używania wskaźnika PKB ekonomiści wyraźnie podkreślali, że wskaźnik ten jest miarą aktywności gospodarczej, a nie dobrobytu gospodarczego i społecznego. Dlatego nie można utożsamiać wzrostu PKB z odpowiednim wzrostem dobrobytu populacji danego kraju. Jednak zastosowanie wskaźnika PKB pozwala odpowiedzieć na następujące pytania: jak szybko rozwija się gospodarka? Jak wydawane są pieniądze na towary i usługi? Jaki procent wzrostu produkcji wynika z inflacji? Jaką część generowanego dochodu narodowego przeznacza się na konsumpcję i inwestycje w danym okresie?
Wzrost PKB a jakość życia
Po II wojnie światowej nowe międzynarodowe instytucje finansowe, takie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) i Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju – obecnie część Banku Światowego – zaczęły wykorzystywać wskaźnik PKB jako miarę postępu gospodarczego lub w innych słowami, sukces gospodarczy poszczególnych krajów. Obie instytucje uważnie śledzą zmiany tempa i wielkości PKB we wszystkich krajach na świecie i wykorzystują te dane przy podejmowaniu decyzji, który kraj i dla którego projektu warto udzielić pożyczki. Corocznie publikowane raporty Banku Światowego, zawierające szczegółowe dane makroekonomiczne, w tym dynamikę PKB, wskazują na stały spadek ubóstwa w analizowanych krajach.
Jednak takie analizy nie zawsze odzwierciedlają rzeczywistość i jakość życia w poszczególnych krajach, nie tylko w krajach rozwijających się. Wykorzystanie wskaźnika wzrostu PKB w tym kontekście jest często podobne do pomiaru wzrostu zużycia energii w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, w którym wzrost zużycia energii elektrycznej niekoniecznie i zwykle nie oznacza lepszej jakości życia mieszkańcy tego budynku. Wyższe opłaty za zużytą energię elektryczną nie prowadzą do poprawy jakości życia. Pozostało mniej środków finansowych na zakup innych towarów i usług, które poprawiają jakość życia.
Z tego powodu PKB mierzy tylko transakcje pieniężne związane z produkcją towarów i usług, wskaźnik ten „opisuje” niepełny stan systemu, w którym działa gospodarka. Nie uwzględnia wielu kluczowych aspektów jakości życia i często zniekształca obraz stanu zdrowia danej gospodarki i standardu życia ludności danego kraju. Trudno sobie wyobrazić, w jaki sposób PKB mógłby zmierzyć jakość opieki zdrowotnej lub dostęp do ośrodków opieki społecznej dla osób niepełnosprawnych.
Znaczenie dla rynków
PKB należy do najważniejszych wskaźników, które pozwalają na zorientowanie się w jakim stanie znajduje się gospodarka obecnie i jakie są perspektywy gospodarki na przyszłość. Dlatego publikacja tego wskaźnika zawsze przyciąga uwagę wszystkich uczestników rynków finansowych. Wyniki znacznie przekraczające oczekiwania mogą wskazywać na przykład na większe prawdopodobieństwo podniesienia stóp procentowych przez banki centralne, natomiast gorsze od prognoz dane na temat wzrostu gospodarczego mogą przemawiać za rozluźnieniem polityki pieniężnej. Należy jednak pamiętać, że raporty na temat wzrostu gospodarczego odnoszą się do stosunkowo juz odległej przeszłości. Raporty dotyczące kwartalnego wzrostu PKB ukazują się zwykle pod koniec kolejnego kwartału, co ogranicza wpływ publikacji tych danych na rynki.
Wskaźnik PKB, a nierówności dochodowe
43 miejsce na świecie pod względem nominalnego PKB na mieszkańca, tj. Po przeliczeniu wygenerowanego PKB w wysokości 10,18 mld USD na 1,221 mln mieszkańców tego kraju. System dystrybucji dochodów w tym kraju jest wyjątkowo niesprawiedliwy i tylko nieliczni skorzystali i nadal korzystają z boomu naftowego. Potwierdzają to dane wskaźnika rozwoju społecznego ONZ, zgodnie z którym Gwinea Równikowa znajdowała się na 135 miejscu na świecie w 2016 r. Według tego samego źródła połowa ludności kraju nie ma dostępu do czystej wody pitnej, a także aż 20 procent noworodków nie osiąga wieku pięciu lat. Trudno jest znaleźć tego rodzaju informacje o rzeczywistej jakości życia w powszechnie stosowanym wskaźniku PKB na mieszkańca. Ten wskaźnik pokazuje tylko, że Gwinea Równikowa została „awansowana” do grupy 43 najbogatszych krajów na świecie. Nic nie mówi o rzeczywistej sytuacji, żyjącej w ubóstwie większości populacji tego kraju, z której tylko bardzo niewielka część (około 3 procent) w pełni korzysta z „bogactwa naftowego”.
Krytyka PKB
PKB jest wskaźnikiem wielkości gospodarki – ale nie jest najlepszą miarą zamożności społeczeństwa, ponieważ nie uwzględnia populacji. Z tego powodu inny wskaźnik jest powszechnie stosowany jako miara dobrobytu, którym jest PKB na mieszkańca (tj. PKB na mieszkańca).
Mimo to PKB na mieszkańca jest również krytykowane jako niedokładny wskaźnik dobrobytu w kraju. Najważniejsze powody to:
- nie uwzględnia produkcji nieewidencjonowanej. Szara strefa – niezarejestrowana działalność gospodarcza i produkcja gospodarstw domowych na własne potrzeby (np. Praca gospodyń domowych) jest uwzględniona w PKB, ale czarny rynek, tj. Handel nielegalnymi towarami i nielegalnymi usługami, pozostaje z niego wyłączony,
- nie obejmuje wartości czasu wolnego (odpoczynku),
- nie obejmuje wartości generowanych bezpłatnie przez wolontariuszy,
- nie obejmuje tak zwanych zewnętrznych efektów produkcji (np. zanieczyszczenie środowiska)
- obejmuje produkcję towarów przeciw tobie (np. wydłużenie dojazdów do pracy, wydatki na administrację [3])
- nie uwzględnia różnic cenowych w poszczególnych krajach (które przynajmniej teoretycznie są wyrównane poprzez obliczenie PKB z parytetem siły nabywczej)
- nie odzwierciedla różnic w dochodach w społeczeństwie ani ich dystrybucji (wysoki PKB niekoniecznie przekłada się na dobrobyt wszystkich obywateli)
- Uzbrojenie jest uwzględnione w PKB, chociaż zdaniem niektórych ekonomistów takie wydatki nie zwiększają użyteczności społeczeństwa, pozwalają jedynie na działania zwiększające tę użyteczność
- nie pokazuje jakości usług, zwłaszcza usług państwowych
- nie odzwierciedla faktu, że nie cały wygenerowany PKB trafia do obywateli w formie bezpośredniej (wynagrodzenia) lub pośredniej (świadczenia, świadczenia itp.) – część PKB przekazywana jest w formie zysków za granicę.
- Z tego powodu opracowano inne wskaźniki poziomu jakości życia, m.in. wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) lub miarę dobrobytu gospodarczego netto NOWOŚĆ (dobrobyt gospodarczy netto).
