Skarb Państwa – podmiot prawa cywilnego (w tym praw majątkowych) danego państwa, co do zasady osoba prawna reprezentująca państwo jako właściciela nieruchomości, z wyjątkiem części pozostających pod kontrolą innych państwowych osób prawnych (w tym funduszy celowych, przedsiębiorstw i banków państwowych, jednostek samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych). Jako osoba prawna w systemie prawnym jest równa innym osobom prawnym i fizycznym (w przeciwieństwie do suwerennych uprawnień państwa).
To osoba prawna, która w stosunkach cywilnoprawnych jest podmiotem praw i obowiązków dotyczących mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych (art. 34 Kc).
Geneza
Skarb Państwa wywodzi się z rozróżnienia w starożytnym Rzymie pomiędzy własnością publiczną (aerarium) a własnością prywatną cesarza (fiscus). W Polsce w 1590 r. rozdzielono Skarb Państwa od Skarbu królewskiego.
Skarb Państwa może być administrowany przez odrębną instytucję lub reprezentowany przez różnych urzędników. W Polsce Skarb Państwa zastępuje Prokuraturę Generalną w zakresie ochrony mienia i interesów oraz w zakresie zarządzania mieniem państwowym i prywatyzacji podmioty określone w ustawie z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz. U. z 2016 r., poz. 2259). Odrębne agencje zarządzające mieniem Skarbu Państwa (np. Agencja Mienia Wojskowego, Agencja Nieruchomości Rolnych). Co do zasady Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych, a także jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych osób prawnych. Jednakże odrębne przepisy mogą stanowić inaczej w tym zakresie. Z drugiej strony, państwowe osoby prawne i jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostki samorządu terytorialnego osoby prawne nigdy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.
W systemie prawnym Skarb Państwa jest jedyną osobą prawną, która z definicji nie posiada organów. Ich rolę odgrywają stacje podatkowe.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 uchylonej ustawy o zasadach wykonywania uprawnień Skarbu Państwa, minister właściwy do spraw Skarbu Państwa przygotował i przedłożył Radzie Ministrów oraz, za jej zgodą, Sejmowi, roczne sprawozdania ze stanu własność Skarbu Państwa oraz ekonomiczne, finansowe i społeczne skutki prywatyzacji. Dokument został wydany przez Sejm w formie wydruku parlamentarnego.
Rola Skarbu Państwa
W Polsce Skarb Państwa zastępuje Prokuraturę Generalną Skarbu Państwa w zakresie ochrony mienia i interesów oraz Ministra Skarbu Państwa w zakresie prywatyzacji. Ponadto istnieją odrębne agencje zarządzające mieniem Skarbu Państwa (np. Agencja Mienia Wojskowego, Agencja Nieruchomości Rolnych). Skarb Państwa nie odpowiada za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych.
Własność Skarbu Państwa
Skarb Państwa jest właścicielem wszystkich aktywów państwowych, które nie zostały wcześniej wydzielone dla innych państwowych osób prawnych, a mianowicie:
- majątek administracyjny,
- majątek publiczny,
- nieruchomości gospodarcze,
- prawa majątkowe uzyskane w zamian za majątek państwowy.
Wycena mienia Skarbu Państwa dokonywana jest przez jednostki organizacyjne i jednostki ewidencji materiałowej. Do wyceny można wykorzystać identyczne metody i udokumentowane dane służące do określenia wartości pieniężnej podmiotów gospodarczych i ich majątku.
Zobacz także obligacje państwowe
