Na żądanie, awista – Okres kredytowania, podczas którego kredytodawca może w dowolnym momencie zażądać natychmiastowej i całkowitej spłaty kredytu (stąd „na żądanie”). Przeciwieństwem jest kredyt przyznawany na określony czas (przy założeniu terminowych spłat). Kredyt „na żądanie” jest dla kredytodawcy korzystny z dwóch powodów: daje możliwość szybkiej reakcji na niespodziewane obniżenie zdolności kredytowej kredytobiorcy oraz pozwala na rozwiązanie umowy kredytowej w przypadku zaniku źródeł finansowania. Z tej przyczyny doskonale sprawdza się on przy kredytach pod aktywa do upłynnienia, kiedy potrzeba kredytowa jest jedynie okresowa. Ponadto zmienne stopy procentowe powodują, że umowa kredytowa może czasami wymagać dostosowania do aktualnej sytuacji. Pierwsza z wymienionych zalet jest tradycyjnie (zob. poniższy cytat) dyktowana potrzebą dopasowywania zobowiązań depozytowych banku, jako że większość wkładów powierzana jest bankom „na żądanie”. Czasami może istnieć konieczność likwidacji zobowiązań kredytowych, ponieważ bank musi wywiązać się z nagłego i zbiorowego wycofywania wkładów przez klientów, jakie ma miejsce w sytuacji runu na banki. Wezwanie do spłaty „na żądanie” jest również fazą przejściową przed rozpoczęciem realizacji zabezpieczenia w razie niedotrzymywania terminów spłat przy kredycie terminowym.
W sytuacji nienaprawionego naruszenia warunków umowy kredytowej pożyczka terminowa przekształca się w kredyt „na żądanie”, a bank wzywa do jej spłaty. Jeżeli kredytobiorca nie jest w stanie na nagłe żądanie spłacić wymaganej kwoty, kredytodawca może legalnie rozpocząć realizację zabezpieczenia. Niekiedy możliwość udzielania kredytu z zachowaniem prawa do zażądania jego spłaty bez uprzedzenia sprawia, że kredytodawca zyskuje fałszywe poczucie władzy: kiedy pieniądze „wyszły już ze skarbca”, nic, bez względu na to, jak skonstruowana jest umowa, nie jest większym gwarantem spłaty niż wypłacalny, dochodowy i uczciwy kredytobiorca. Prawo do spłaty „na żądanie” jest również ograniczane przez wymóg prawny do zachowania odpowiedniego okresu wypowiedzenia. Dlatego też w praktyce banki bardzo rzadko egzekwują prawo do spłaty „na żądanie” (w Raporcie rocznym Scotiabanku za rok 2008 nie uwzględniono nawet okresu kredytowania dla portfeli kredytowych). Z wyjątkiem sytuacji, w których bank faktycznie chce się wycofać z kredytowania, wezwanie do spłaty „na żądanie” może się okazać praktycznie użyteczne przy negocjowaniu zmian warunków umowy kredytowej („chcemy znacząco podnieść oprocentowanie; jeśli się nie zgadzasz, zawsze możesz pójść gdzie indziej” itd.). Natomiast z punktu widzenia kredytobiorcy kredyty „na żądanie” mają tę zaletę, że mogą zostać spłacone w dowolnym momencie. Gotowość udostępnienia bankowi takiej władzy bazuje na zaufaniu w stabilność relacji bankowych.
Mechanizm bezpieczeństwa
Obowiązujący kodeks kredytów bankowych określa zasadę bezpieczeństwa, według której pożyczone pieniądze mogą zostać natychmiastowo spłacone w dowolnym momencie. Doświadczenie uczy, że każde odchylenie od tej reguły okazuje się katastrofalne w skutkach… Zasada udzielania krótkoterminowych kredytów zabezpieczonych długoterminową pożyczką (w postaci depozytów) działa jak wędzidło, a jeśli ma być skuteczna, wymaga współpracy kredytobiorcy oraz mądrości i przezorności kredytodawcy.
List nr 23: Zdolność kredytowa, cytat z Letters from a Bank Parlour, 1953
