Dochód do opodatkowania
Kwota dochodu obliczona według zasad podatkowych w celu ustalenia podatku należnego. Obliczenie tej kwoty wiąże się ze skorygowaniem zysku księgowego, polegającym głównie na wyeliminowaniu kosztów nie stanowiących (z punktu widzenia przepisów podatkowych) kosztu uzyskania przychodu i na zastąpieniu ich odliczeniami dozwolonymi przez uregulowania podatkowe. Mimo że większość wydatków ponoszonych w trakcie prowadzenia działalności kwalifikuje się jako koszt uzyskania przychodu, zwykle dla obliczenia podstawy opodatkowania wymagane są pewne korekty:
Jeżeli władze podatkowe wierzyłyby w przestrzeganie zasady prawidłowej i rzetelnej prezentacji danych, mogłyby uznać kwotę dochodu księgowego za podstawę do obliczenia podatku dochodowego. Istnieje jednak kilka powodów, dla których zazwyczaj konieczna jest odrębna kalkulacja podstawy opodatkowania (z wyjątkiem Niemiec, gdzie opublikowane dane księgowe służą do obliczania wielkości podatków):
- konieczność wyeliminowania możliwości zaniżania zysku w celu zmniejszenia płatności podatkowych
- konieczność wyeliminowania elementów z szacunkowych z definicji (a więc subiektywnych) w wyliczeniu dochodu opartego na standardach rachunkowości (np. rezerw na przewidywane straty, amortyzacji)
- konieczność wspierania polityki gospodarczej i egzekwowania przestrzegania prawa (przez uniemożliwienie odliczania kosztów łapówek itp.)
Ustalanie podstawy opodatkowania jest być może jedyną dziedziną, w której zarządzanie zyskiem jest rzeczą uzasadnioną. Przedsiębiorstwa często dokonują transakcji w sposób, który minimalizuje opodatkowanie. Należy jednak pamiętać, że granica między uchylaniem się od opodatkowania (co jest nielegalne) a aktywnym zarządzaniem zobowiązaniami podatkowymi (co nie narusza prawa) bywa niejednokrotnie nieostra.
Dochód fikcyjny
Zgłoszony do opodatkowania dochód, który nie został zrealizowany w postaci środków pieniężnych, ani innych korzyści finansowych. Choć zadeklarowanie takiego dochodu wydaje się nieco osobliwe (po co płacić podatek od dochodu, którego nie ma?), może być motywowane chęcią zrobienia wrażenia „uczciwego podatnika” lub odwrócenia uwagi władz podatkowych od uchylania się od zobowiązań podatkowych w innych obszarach.
Dochód zadeklarowany
Kwota wykazywana przez podatnika jako osiągnięty dochód w systemach podatkowych pozostawiających obliczenie dochodu podatnikowi. Przykładowo, wiele małych przedsiębiorstw i osób prowadzących własną działalność gospodarczą ma obowiązek zadeklarowania swojego dochodu w oparciu o system „wzajemnego zaufania”, ponieważ władze skarbowe nie mogą niezależnie skontrolować ich dochodu. Oczywiście istnieje tendencja do zaniżania dochodu, aby zmniejszyć koszty podatkowe (patrz szara strefa). W celu sprawdzenia, czy zadeklarowany dochód jest wiarygodny, władze skarbowe zwykle stosują testy racjonalności.
Dochód zwolniony z opodatkowania
Dochód, który nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Władze podatkowe mogą okre- ślić rodzaje takich dochodów w ramach rządowej polityki podatkowej lub społecznej. Na przykład organizacje charytatywne, kościoły i inne organizacje pożytku publicznego zazwyczaj nie mają obowiązku płacenia podatków dochodowych. W wielu państwach do grupy tej zalicza się gospodarstwa rolne.
