Wyprodukowanie nowego banknotu to spore wyzwanie. W proces ten zaangażowanych jest wiele osób, zwłaszcza eksperci o wyjątkowej wiedzy i umiejętnościach. Jakie są tego przyczyny? Ponieważ banknoty reprezentują nasz kraj, muszą być bezpieczne i zabezpieczone przed fałszerstwami, powinny być trwałe i… a także powinny się podobać.
Nowe banknoty mogą wejść do obiegu z kilku przyczyn. W przypadku naszej historii było to odzyskanie niepodległości w 1918 r., a następnie reforma pieniądza przez Władysława Grabskiego i chęć wzmocnienia go i zastąpienia zaborczych znaków płatniczych własnymi. Wtedy właśnie zdaliśmy sobie sprawę, że pieniądze są także symbolem państwa. Dlatego muszą być unikalne i wyjątkowe.
Powody wprowadzania do obiegu nowych banknotów w ostatnich latach były już bardziej przyziemne, ale też bardzo ważne. Chodzi przede wszystkim o bezpieczeństwo i zwiększoną ochronę przed fałszerstwami. Od 2014 roku kontynuowany jest proces wymiany polskich banknotów na bardzo podobne, ale coraz lepiej zabezpieczane.
Wymiana pieniędzy
Na samym początku to eksperci decydują, czy nadszedł czas na wymianę banknotów. Następnie spotykają się przedstawiciele Narodowego Banku Polskiego, projektanci, graficy, gilosznicy oraz eksperci ds. bezpieczeństwa i technik drukarskich z Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych. Wspólnie decydują o tym, jak banknot będzie wyglądał i jak będzie zabezpieczony. Gdy zabezpieczenia muszą zostać wprowadzone lub ulepszone, projekt graficzny musi zostać nieco zmieniony. Zabezpieczenia muszą być zintegrowane z grafiką i strukturą papieru banknotu, a więc wszystko musi pasować do siebie.
Jak powstaje banknot?
Najpierw tworzony jest projekt graficzny. W kilku etapach – od szkicu ołówkowego na kalce technicznej po szkic akwarelowy, by wiedzieć, jakie będą kolory, a następnie ostateczny, bardzo szczegółowy projekt banknotu. Ten jest zgłaszany do produkcji w PWPW – Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A.
– Na banknocie każdy szczegół jest ważny
W tym samym czasie, gdy projekt jest tworzony, bank centralny zamawia papier. Jego receptura jest oczywiście ściśle poufna, aby nie ułatwiać życia fałszerzy. Jest to specjalny papier banknotowy, z domieszką bawełny. PWPW S.A. produkuje polskie banknoty od 1998 roku. Wtedy właśnie uzyskała wszystkie certyfikaty niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa całego procesu produkcji. Obecnie jest również uprawniona do drukowania banknotów euro. Po nominale w latach 1994-1998 polskie banknoty były drukowane w Wielkiej Brytanii.
Znaczenie każdego szczegółu ujawnia się tylko w fabryce. Dokładność druku musi wynosić 0,05 mikrona, a mikrony to jedna tysięczna milimetra. Dokładność jest szczególnie ważna, gdy konieczne jest wykonanie elementów banknotu z nadrukiem wklęsłym. W ten sposób na polskich banknotach drukowane są portrety władców na przedniej stronie banknotu. W historii mieliśmy jeden banknot, na którym znajdowały się dwa portrety – Mieszka I i Bolesława Chrobrego – po obu stronach. Jego nominał wynosił 2000 zł.
Czym jest ta technika druku? Grafik odtwarza rysunek z projektu na płycie niklowej, z twardym rysikiem tworzącym wklęsły relief w lustrzanym odbiciu. Po umieszczeniu płyty na cylindrze maszyny, puste przestrzenie wypełniane są tuszem, a obraz odbija się od papieru.
W tym samym czasie zaczynają pracować giloszerzy. To oni umieszczają ozdoby, znaki graficzne, mikrodruki, inne rysunki i tło na innych płytach drukarskich. Ozdoby rozrzucone na powierzchni banknotu zapisują miejsca, w których będą znajdować się zabezpieczenia.
Jeden banknot jest drukowany jednocześnie kilkoma technikami. Oprócz druku wklęsłego płyty światłoczułe są podświetlane w wysokiej rozdzielczości, a następnie umieszczane na maszynach supermultanicznych i drukowane jednocześnie po obu stronach banknotu. Jest to tzw. druk offsetowy. Następnie hologramy są drukowane typograficznie, a sitodruk wykonuje się tuszem, który zmienia kolor w zależności od kąta patrzenia. Na koniec numer seryjny jest wytłaczany przez specjalny licznik.
Gdy arkusze papieru dobrze wyschną, sprawdzana jest jakość i precyzja druku. Arkusze są składane jeden na drugim o 100 sztuk, a następnie przechodzą pod ogromną i absolutnie precyzyjną gilotyną, która je tnie. Najpierw pakowane są w paczki, następnie w wiązki (po 10 paczek), przykryte specjalnymi opaskami, a następnie schowane w specjalnych pudełkach. Wkrótce trafią do banków i bankomatów w całym kraju.
