Bilans handlowy (ang. trade balance) przedstawia zestawienie wszystkich operacji w handlu zagranicznym i stanowi właściwie różnicę między eksportem a importem danego państwa. Sytuację w której pojawia się dodatni bilans handlowy, a zatem kiedy kraj eksportuje więcej niż importuje określa się mianem nadwyżki handlowej, natomiast ujemny bilans handlowy, czyli sytuację kiedy państwo więcej importuje niż eksportuje nazywa się deficytem handlowym. Rachunek obrotów bieżących, który jest częścią bilansu płatniczego, w dużo szerszym stopniu opisuje relacje pieniężne z zagranicą. Znajdziemy tu saldo wymiany towarów i usług z zagranicą, czyli właśnie bilans handlowy oraz salda transferów finansowych, usług i dochodów.
Znaczenie wskaźnika bilansu handlowego dla rynków
Regularnie pojawiające się ujemne saldo rachunku obrotów bieżących lub deficyt handlowy mogą prowadzić do osłabienia walut państw, w których się pojawia, natomiast powtarzająca się nadwyżka handlowa sprzyja umacnianiu się walut krajów w których występuje. Walutę kraju z deficytem handlowym sprzedaje się bowiem aby nabyć zagraniczne towary i usługi, podczas gdy walutę kraju z nadwyżką kupuje się aby zapłacić za towary i usługi wytworzone w tym kraju. W przypadku USA brak równowagi w stosunkach pieniężnych z zagranicą, który objawia się deficytem handlowym i deficytem na rachunku obrotów bieżących, utrzymuje się od wielu lat i stanowi czynnik negatywnie oddziałujący na wartość dolara. Publikacja danych o bilansie handlowym i stanie rachunku obrotów bieżących będzie miała duże znaczenie dla rynków. Należy jednak pamiętać, że niekiedy mogą pojawiać się duże rozbieżności między oczekiwaniami a faktycznymi wartościami spowodowane wpływem cen ropy, których wpływ na wymienione wartości trudno wyeliminować. Dane z raportu można wykorzystać również do prognozowania zmian w PKB, które nie dają się wyjaśnić wewnętrzną konsumpcją czy produkcją.
Bilans handlowy – definicja w gospodarce
Bilans handlowy, różnica w wartości w danym okresie czasu pomiędzy importem i eksportem towarów i usług z danego kraju, zazwyczaj wyrażona w jednostce walutowej danego kraju lub unii gospodarczej (np. dolar USD w przypadku Stanów Zjednoczonych, funt brytyjski GBP w przypadku Wielkiej Brytanii lub euro EUR w przypadku Unii Europejskiej). Bilans handlowy jest częścią większej jednostki gospodarczej, bilansu płatniczego (suma wszystkich transakcji gospodarczych pomiędzy jednym krajem a jego partnerami handlowymi na całym świecie), który obejmuje przepływ kapitału (pieniądze płynące do kraju płacącego wysokie stopy zwrotu), spłatę kredytów, wydatki turystów, opłaty przewozowe i ubezpieczeniowe oraz inne płatności.
Jeżeli eksport danego kraju przekracza jego przywóz, mówi się, że kraj ten ma korzystny bilans handlowy lub nadwyżkę handlową. I odwrotnie, jeżeli import przewyższa eksport, istnieje niekorzystny bilans handlowy lub deficyt handlowy. Zgodnie z ekonomiczną teorią merkantylizmu, która dominowała w Europie od XVI do XVIII wieku, korzystny bilans handlowy był koniecznym środkiem finansowania zakupu przez dany kraj zagranicznych towarów i utrzymania jego handlu eksportowego. Miało to zostać osiągnięte poprzez tworzenie kolonii, które kupowałyby produkty kraju macierzystego i eksportowałyby surowce (zwłaszcza metale szlachetne), które były uważane za niezbędne źródło bogactwa i potęgi kraju.
Założenia merkantylizmu zostały zakwestionowane przez klasyczną teorię ekonomiczną końca XVIII wieku, kiedy to filozofowie i ekonomiści tacy jak Adam Smith argumentowali, że wolny handel jest bardziej korzystny niż protekcjonistyczne tendencje merkantylizmu i że kraj nie musi utrzymywać równej wymiany lub, w związku z tym, budować nadwyżki w swoim bilansie handlowym (lub w swoim bilansie płatniczym).
Ciągła nadwyżka może w rzeczywistości stanowić niewykorzystane zasoby, które w przeciwnym razie mogłyby przyczynić się do bogactwa kraju, gdyby miały być przeznaczone na zakup lub produkcję towarów lub usług. Ponadto, nadwyżka zgromadzona przez dany kraj (lub grupę krajów) może mieć potencjał do wywołania nagłych i nierównomiernych zmian w gospodarkach tych krajów, w których nadwyżka ta jest ostatecznie wydatkowana.
Ogólnie rzecz biorąc, kraje rozwijające się (o ile nie mają monopolu na kluczowy towar) mają szczególne trudności z utrzymaniem nadwyżek, ponieważ warunki handlu w okresach recesji działają na ich niekorzyść; to znaczy, muszą płacić relatywnie wyższe ceny za importowane przez siebie wyroby gotowe, ale otrzymują relatywnie niższe ceny za eksport surowców lub towarów niedokończonych.
