Zarządzanie ryzykiem kredytowym – jak we wszystkich obszarach zarządzania, główne elementy zarządzania ryzykiem kredytowym (CRM) to: ustalanie celów, planowanie, realizacja zadań, pomiar wyników i wyciąganie wniosków na przyszłość. Bardziej zwięzła definicja? – CRM to „osiąganie zakładanych rezultatów”. W przeszłości bankierzy rozwiązywali problem ryzyka, zwyczajnie go unikając („po prostu mówimy nie”). Współczesne modele CRM są bardziej złożone. Dla zysku finansowego bankierzy gotowi są aktywniej akceptować ryzyko pod warunkiem uzyskania dobrej ceny lub zabezpieczenia na wypadek straty.
Pokuśmy się o zdefiniowanie kompleksowego i zaawansowanego procesu zarządzania ryzykiem. Należy uwzględnić następujące elementy kluczowe:
W czasach przed powszechną dominacją modelu CRM kredytodawca musiał wykazywać się umiejętnościami z pogranicza „sztuki”. Osąd bankowca oraz dokładna analiza kredytowa miały zagwarantować najwyższą jakość. Rozwaga bankiera kazała mu się skupić na odkrywaniu zbyt niebezpiecznych obszarów ryzyka, natomiast jakakolwiek ekspozycja o potencjalnie atrakcyjnym zwrocie była absolutnie wykluczona. Obowiązywał model „udzielić i trzymać”. Stabilne relacje z klientem, budowane przez monitoring i nadzór, były głównym wskaźnikiem zdolności kredytowej dłużnika. Wiedzę instytucjonalną zdobywano, stosując praktyczną metodę prób i błędów („School of Hard Knocks”). Systemy CRM powstały na drodze naturalnej ewolucji, a dzięki wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi finansowych przekształciły się w gałąź nauki bankowej, gdzie wiedzę zyskuje się przez analizy statystyczne. Nasz przykładowy bank zatrudniał ponad 20 doktorów matematyki (informacja ta została ujawniona przez Scotiabank Autorowi). Model handlowy oparty na systemach zarządzania ryzykiem faworyzuje politykę modelu „udzielić i sprzedać” oraz sprzyja projektowaniu inteligentnych mechanizmów transferu ryzyka. Weryfikowalne, twarde wyniki lub cechy behawioralne są zdecydowanie ważniejsze niż subiektywne wrażenia, jak choćby poczucie zaufania. Zarządzanie ryzykiem bankowym to również badanie okoliczności zewnętrznych (zwłaszcza gdy ryzyko się odsprzedaje) w celu oszacowania prawdopodobieństwa i ceny rynkowej.
Ponadto modele CRM analizują całość ryzyka związanego z portfelem kredytowym, badają jego migrację i korelacje. W dzisiejszej bankowości umiejętność zarządzania ryzykiem kredytowym ma znaczenie krytyczne (zob. poniższy cytat). Rozwój koncepcji CRM przyspieszył po tym, jak Walter Wriston, były prezes Citibanku, stwierdził, że bankowość to „branża ryzyka”. Zarządzanie ryzykiem kredytowym jest w tej chwili nieodłącznym elementem pracy każdego kredytodawcy. Według Scotiabanku: „Dla skutecznego zarządzania ryzykiem kredytowym niezbędne jest ustanowienie odpowiedniej kultury organizacyjnej. Kluczowe procedury ekspozycji kredytowej oraz strategie zarządzania ryzykiem to ważne elementy, na bazie których powstała ta kultura” (Raport roczny Scotiabanku za rok 2008, s. 64).
Mierzyć znaczy zarządzać
Bank może zbankrutować z wielu powodów. Może utracić zaufanie deponentów oraz nie być w stanie zapewnić płynności spłat/wypłat. Może ponieść olbrzymie straty handlowe. Może nieumiejętnie zarządzać ryzykiem odsetkowym, celowo lub w wyniku nadużycia. Ale ze wszystkich możliwych przyczyn porażki to ryzyko kredytowe jest źródłem największego zagrożenia. (…) Jeżeli nie jesteś w stanie skutecznie zmierzyć poziomu ryzyka, nie będziesz w stanie umiejętnie nim zarządzać. (…) Właściwe oszacowanie ekspozycji nigdy jednak nie zamyka sprawy, jest dopiero początkiem całego procesu. Bez względu na stopień zaawansowania modeli ryzyka, w pewnym momencie to człowiek musi powiedzieć „tak” lub „nie”. Inaczej nie da się podjąć decyzji o kupnie, utrzymaniu lub sprzedaży. Systemy zarządzania ryzykiem kredytowym pomagają podejmować takie decyzje.
Brian Ranson, Zarządzanie ryzykiem kredytowym, 2003, s. VII, VIII, XI
