Prawo odkupienia obciążonego majątku

Przysługujące dłużnikowi prawo usunięcia zabezpieczenia majątkowego przez spłatę zabezpieczanego długu. Ponieważ zabezpieczenia majątkowe ustanawia się właśnie w powiązaniu z ekspozycją kredytową, sprawa wydaje się prosta. Gdy dług zostanie spłacony, nie ma już czego zabezpieczać. Jednak diabeł tkwi w szczegółach. Czy zadłużenie wygasło całkowicie? Autor niniejszego Kompendium słyszał o banku, który odmówił zwolnienia hipoteki, dopóki klient nie udowodni, że spłacił w tym banku kredyt! Inne antykonsumenckie działania to np. wymuszanie rozmaitych opłat. Kolejną sprawą jest czas. Bank co prawda zwolni zabezpieczenie, ale nie będzie się z tym spieszył – w końcu jest szansa, że opieszałość skłoni kredytobiorcę do pozostawienia zabezpieczenia w spokoju („na wypadek, gdyby pieniądze potrzebne były w przyszłości”). Może stać się to problemem, jeśli kredytobiorca postanowi zmienić bank (istniejące zabezpieczenia trzeba będzie scedować na nowego wierzyciela). Wreszcie prawo odkupienia obciążonego majątku pokazuje, że kredyt udzielony jedynie na podstawie zabezpieczenia rzeczowego przypomina transakcję lombardową lub repo bardziej niż typowy kredyt (zob. poniższy cytat).

Beztroska

Błędem jest zakładać, że liczy się tylko zabezpieczenie kredytu – że póki ono jest, póty bankier nie ma się czym przejmować. [Jeżeli można zaspokoić roszczenie z zabezpieczenia, to] czy klient rzeczywiście otrzymał – w znaczeniu etycznym – kredyt? Co prawda, przyznano mu ten kredyt, ale czy cała transakcja jest czymś więcej niż tylko tymczasową sprzedażą rzeczy przez dłużnika wierzycielowi, przy której dłużnik zachowuje prawo do odzyskania przedmiotu zastawu według własnego uznania, gwarantując sobie tym samym prawo odkupienia obciążonego majątku?

W. S. Hill-Reid, Letters from a Bank Parlour, 1953, s. 151