Struktura prawna funduszy inwestycyjnych, zwłaszcza funduszy o charakterze otwartym (FIO), jest zaprojektowana w taki sposób, aby w jak największym stopniu chronić interesy uczestników. Ma na to wpływ szereg czynników.
Najważniejsze z tych czynników przedstawiono poniżej.
1. Ustanowienie otwartego funduszu inwestycyjnego wymaga zgody Komisji Nadzoru Finansowego
KNF weryfikuje, czy zaproponowane przez TFI warunki utworzenia funduszu otwartego są zgodne z przepisami. Analizuje m.in. poprawność statutu, w którym zapisywane są zasady działania, organizacja, a także prawa i obowiązki uczestników. Sprawdza nawet, czy sama nazwa funduszu nie wprowadzi klientów w błąd.
2. Fundusz inwestycyjny jest odrębnym podmiotem prawnym
Oddzielenie funduszu jako odrębnego podmiotu posiadającego aktywa własne ma na celu uniezależnienie go całkowicie od TFI, które go utworzyły. Oznacza to, że w przypadku ewentualnego bankructwa spółki pieniądze uczestników funduszu nie są zagrożone i de facto należą do nich.
Takie zabezpieczenie nie istnieje nawet w banku. Tam, deponując pieniądze na rachunku lub na depozycie, zwiększamy majątek instytucji i w przypadku jej bankructwa możemy liczyć jedynie na zwrot oszczędności z masy upadłościowej lub zwrot równowartości 100 tys. euro z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
3. Aktywa funduszu są przechowywane u depozytariusza.
Zazwyczaj jest to bank, ale może to być również Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych lub instytucja kredytowa. Nie należy mylić roli depozytariusza funduszu z rolą banku przechowującego pieniądze klientów, np. na depozytach. Także tutaj aktywa funduszu nie są częścią aktywów depozytariusza, a więc fundusze nie są zagrożone ewentualnym bankructwem.
Zadaniem depozytariusza jest zapewnienie bezpieczeństwa instrumentów finansowych klientów danego funduszu. Jest odpowiedzialny za ich ewentualną utratę. Ponadto depozytariusz pełni również rolę nadzorczą. Działając w imieniu uczestników, sprawdza, czy zasady określone w statucie są rzeczywiście przestrzegane. Jeżeli stwierdzi, że tak nie jest, jest zobowiązany do powiadomienia KNF o wszelkich nieprawidłowościach. W konsekwencji na TFI mogą zostać nałożone kary finansowe, a nawet wycofana może zostać zgoda na zarządzanie funduszem.
4. Klient ma ciągły dostęp do swoich środków
Otwarty fundusz inwestycyjny musi zapewniać pełny i ciągły dostęp do funduszy przechowywanych w rejestrach uczestników. Dlatego częścią portfela mogą być wyłącznie instrumenty notowane na rynkach regulowanych o odpowiedniej płynności.
Nie bez znaczenia jest również fakt, że przed rozpoczęciem zarządzania fundusz otwarty musi otrzymać w ramach zapisów co najmniej 4 mln zł. Praktyka rynkowa pokazuje, że zazwyczaj spółka zarządzająca pokrywa taką samą kwotę.
Oddzielna osobowość prawna, podwójna kontrola (depozytariusz i KNF) oraz stały dostęp do funduszy to tylko niektóre z czynników wpływających na bezpieczeństwo naszych oszczędności. Warto pamiętać, że spółka zarządzająca jest również zobowiązana do publikowania wszelkich istotnych informacji mających wpływ na funkcjonowanie funduszy, np. dotyczących kosztów, wyników czy składników portfela. Szczegóły można znaleźć w sprawozdaniach finansowych publikowanych co sześć miesięcy.
