Raje podatkowe

Państwa, które świadomie starają się przyciągnąć zagraniczne fundusze poprzez stosowanie bardzo korzystnego (na tle innych) sytemu naliczania podatku dochodowego. Przykładowo na wyspie Man (która jest jednym z rajów podatkowych), standardowa stawka podatku dochodowego od wynagrodzeń za pracę wynosi 10%. W rzeczywistości jednak raje podatkowe chcą przyciągnąć nie ludzi, lecz pieniądze. Zazwyczaj, w celu przyciągnięcia inwestycji i depozytów, opodatkowaniem w ogóle nie są objęte dochody z tytułu odsetek, dywidend i zysków kapitałowych. Raje podatkowe zazwyczaj graniczą z państwami OECD (bogatymi, uprzemysłowionymi krajami) i są siedzibą dużych, międzynarodowych banków o znanych i budzących zaufanie markach. Raje podatkowe rozwinęły się wraz z postępami w zakresie łączności, globalizacji i międzynarodowych rynków kapitałowych. Ich istota polega na tym, że pieniądze można trzymać w odległym miejscu, a zarazem mieć do nich pełny dostęp dzięki nowoczesnym technologiom (telefonii, kartom debetowym, bankowości elektronicznej itp.). Raje podatkowe to świetny interes. MFW szacuje, że znajduje się w nich 5 bilionów USD („International Herald Tribune”, 10 maja 2002, s. 6). Niemniej jednak budzą one także kontrowersje. Najważniejszym wobec nich zarzutem jest to, że ułatwiają uchylanie się od zobowiązań podatkowych, a nawet zachęcają do takich działań. Jedną rzeczą jest stosowanie strategii niskiego opodatkowania lokalnie wypracowanych dochodów w celu przyciągnięcia inwestorów i tworzenia miejsc pracy w sektorze usług finansowych; jednak zupełnie czym innym jest stwarzanie możliwości ukrycia w raju podatkowym dochodów wypracowanych w innym miejscu. Po drugie, raje podatkowe mogą wypaczyć międzynarodowe przepływy kapitałowe poprzez posiadanie nieuczciwej przewagi nad systemami wymagającymi podstawy opodatkowania. Wszystkie te powody sprawiają, że raje podatkowe stają się coraz większym problemem dla rządów państw OECD, zwłaszcza tych, które chcą opodatkowywać dochody uzyskiwane ze źródeł ogólnoświatowych. Z drugiej jednak strony, raje podatkowe uzasadniają swe istnienie przytaczając argumenty wolności jednostki, prywatności i globalnej konkurencji. Raje podatkowe przekraczają granice tolerancji wytyczone przez OECD, gdy zachęcają do uchylania się od zobowiązań podatkowych, prania pieniędzy i działalności przestępczej, lub gdy choćby tolerują takie działania. Niektóre raje podatkowe (np. Andora, Lichtenstein, Liberia, Monako, Wyspy Marshalla, Naura i Vanuatu) znalazły się na czarnej liście OECD.

W przeciwieństwie do nich, raje podatkowe w większym stopniu dostosowane do wymagań globalnych mają surowe uregulowania (jak np. zasada znajomości klienta), dbają o przejrzystość (co obejmuje także gotowość do przekazywania informacji na potrzeby zewnętrznych dochodzeń podatkowych) i stosują skuteczne przepisy bankowe.