Analiza techniczna jest zbiorem sposobów oceniania przyszłych ruchów cen akcji na podstawie informacji, które niosą ze sobą wykresy cen i wolumenu tych akcji w przeszłości. Zbiór reguł jest dość szeroki – powstawał przez wiele lat w różnych krajach. Oprócz wielu rodzajów średnich, wskaźników i oscylatorów, liczonych według wzorów matematycznych, istnieje szeroka rzesza formacji, linii trendu, stref wsparcia i oporu oraz fal, których poszukiwanie i interpretacja to prawdziwa sztuka, godna artysty.
W przeciwieństwie do analizy fundamentalnej, stosowanej zazwyczaj przy długoterminowym spojrzeniu na rynek, analizę techniczną rynków finansowych można stosować przy różnych okresach czasu. Zasady analizy technicznej są w dużym stopniu uniwersalne. Najchętniej posługują się nią krótkoterminowi gracze na rynkach akcji, obligacji, walut, surowców oraz kontraktów terminowych, co świadczy o dużej uniwersalności tego warsztatu. Analityk stosujący tę metodę często stara się przewidzieć przyszły ruch cen na podstawie analizy formacji i oscylatorów na wykresach, generowanych przez specjalistyczne oprogramowanie.
Podstawowe założenia do analizy technicznej to:
- Wszystkie czynniki mające wpływ na cenę są już w niej zawarte, dlatego wystarczy badać ceny i wskaźniki z nich wynikające
- Ceny podążają w pewnych kierunkach zwanych trendami, a zadaniem analityka jest wcześnie rozpoznać trend wzrostowy bądź spadkowy
- Pewne formacje występujące na wykresach często się powtarzają, więc analizując przeszłe zdarzenia można prognozować przyszłość
Ponieważ zakres tematyczny analizy technicznej jest bardzo szeroki, a wiedza na ten temat jest zgromadzona w wielu książkach, zasygnalizuję jedynie najpopularniejsze metody, wskazniki, oscylatory i formacje. Jeśli chcemy skutecznie posługiwać się tą metodą przy naszych inwestycjach na giełdzie, nie da się uniknąć przeczytania książki z odpowiedniego zakresu analizy technicznej.
Teoria Dowa
Charles Dow opracował teorię ruchów cen na giełdzie we wczesnych latach XIX wieku. Można powiedzieć, że był prekursorem analizy technicznej. Słynne jest jego stwierdzenie, iż „średnie dyskontują wszystko”. Założenia do poprawnej analizy rynku wg Dowa są następujące:
- Rynek porusza się w trendach. Manipulacja trendu podstawowego (głównego) jest niemożliwa
- Giełda spogląda w przyszłość i w obecnych cenach są już uwzględnione wszystkie oczekiwania, obawy, dywidendy, projekcje zysków, a nawet wybory parlamentarne
- Należy starać się pomijać nieznaczące, krótkoterminowe fluktuacje rynku a skupić się na wyznaczaniu początku i końca podstawowego trendu
Dow, a potem jego następca – Hamilton podzielili ruchy rynku na trzy fazy: trend podstawowy (główny), trend drugoplanowy (wtórny) oraz dzienne fluktuacje. Podstawowy trend może trwać od około roku do kilkunastu lat. Trend wtórny najczęściej trwa do kilku miesięcy i jest z natury rzeczy przeiwstawny do trendu głównego – na wzrostowym (byczym) rynku jest to spadkowa korekta i odwrotnie – przy bessie jest to korekta wzrostowa przeciwstawna długoterminowej tendencji spadkowej. Dzienne lub kilkudniowe trendy, zaburzające ruchy trendów wyższego rzędu są fluktuacjami, które należy odsiać przy analizie, chociaż mogą mieć pewne znaczenie prognostyczne jeśli są traktowane jako grupa.
Hamilton wyróżnił trzy fazy hossy oraz bessy – odpowiednio: akumulacja, duży (długi) ruch w górę, nasycenie; a na rynku „niedźwiedzia”: dystrybucja, silny ruch w dół, rozpacz.
Teoria fal Elliotta
Księgowy, dyrektor kilku firm kolejowych, Ralph N. Elliott w 1939r. opublikował teorię falową rynku akcji. Podstawowe reguły tej teorii zakładają, że rynek porusza się cyklicznymi ruchami, opartymi na ciągu liczb Fibonacciego (1-2-3-5-8-13-21…). Elliott wierzył szczególnie w pięć fal na rynku wzrostowym i trzy fale na rynku zniżkującym; zakładał złożoną budowę fal, czyli istnienie fal niższego rzędu (podfal) w obrębie fal podstawowych. Ruchy rynku dzielił na wiele cykli w zależności od czasu trwania poszczególnych ruchów cen:
- Wielki Supercykl
- Supercykl
- Cykl
- Podstawowy
- Średnioterminowy
- Mały
- Minutowy
Szczególną rolę przywiązywał do tzw. „złotego podziału” czyli wartości 0,618 oraz 1,618 , które wg niego, rządzą zasięgiem fal.
Liczby Fibonacciego
Szczególną rolę w analizie technicznej mają liczby Fibonacciego. Wiadomo, że obecność liczb Fibonacciego jest powszechna w przyrodzie, w budownictwie, matematyce (piramidy w Egipcie i Meksyku, muszle, płatki kwiatów, rośliny kichawca). Z powodu zdefiniowania wielu zjawisk przy pomocy ciągów Fibonacciego powstała koncepcja, iż ruchy cen na giełdzie można również opisać w podobny sposób. Oczywiście, jak wszystko co dotyczy giełdy, jest to opis w pewnym stopniu statystyczny (nie można twierdzić, że zawsze daje dobre wyniki).
W świecie liczb Fibonacciego szczegółnie istotne są wartości: 0,618 i 1,618. Jako pierwsi do zagadnień tradingu zaczęli wprowadzać te współczynniki: Bryce Gilmore, Jim Kane i Larry Pesavento. Obecnie istnieje juz spora literatura na ten temat, nawet w języku polskim.
Teoria kątów Ganna i okienka Carolana
W. D. Gann był jednym z pionierów analizy technicznej na początku XX wieku. Przewidywania przyszłych cen wg Ganna opierają się na następujących przesłankach:
- cena, czas i zakres zmian cen (ceny otwarcia i zamknięcia dla odpowiednich odcinków czasu) są najważniejszymi parametrami do analizy
- rynki są z natury rzeczy cykliczne
- rynek da się przedstawić w sposób geometryczny
Przy rozważanu cen należy brać pod uwagę:
- linie oporu i wsparcia,
- punkty zwrotne (pivot points), których wartość jest obliczana na podstawie cen maksymalnej, minimalnej, zamknięcia z poprzedniego dnia oraz poziomu wsparcia i oporu
- kąty Ganna (jest ich dziewięć – najważniejszy to 45 stopni)
Reguły do konstrukcji tzw. „kątów Ganna” dobierane są empirycznie, do każdego wykresu przeprowadza się oddzielne studia i dobiera kąty najlepiej pasujące.
Chris Carolan na podstawie analizy wielu wydarzeń mających wpływ na rynki finansowe opracował kalendarz biorący pod uwagę cykle księżycowe i ciąg Fibonacciego. Na podstawie analizy tych zmiennych stara się znaleźć punkty zwrotne rynku.
Wolumen w analizie technicznej
Wolumen jest drugim, oprócz ceny, dającym się analizować parametrem rynku giełdowego. Od najwcześniejszych lat, kiedy powstawała analiza techniczna, twierdzono, że wolumen (czy też inaczej mówiąc – obroty) powinien potwierdzać ruch rynku. Czyli gdy rynek rośnie wraz ze wzrostem wolumenu to sytuacja jest korzystna. Przeciwnie, gdy wzrost następuje przy zmniejszających się obrotach można spodziewać się załamania rynku.
Gdy ceny spadają przy wzrastających obrotach, jest to interpretowane niekorzystnie dla posiadaczy akcji lub długich pozycji na rynku terminowym.
Jednym z innowatorów jeśli chodzi o analizę wolumenu był Richard Arms. Znane i stosowane są wprowadzone przez niego wskaźniki: indeks Armsa, znany jako TRIN, łatwość ruchu (Ease of Movement) oraz equivolume.
Istotne jest również zachowanie innego wskaźnika związanego z obrotem – OBV (On Balance Volume). Ważna jest jego tendencja (trend), a nie bezwzględna wartość – powinna potwierdzać wzrost cen. Gdy ma tendencję malejącą, przy rosnących cenach, mówimy wówczs o dywergencji (rozbieżności) i jest to ostrzeżenie, że rynek może wejść w trend spadkowy.
Formacje na wykresach giełdowych, trendy, opory i wsparcia
- formacja głowy i ramion RGR
- formacja trójkąta
- formacja flagi
- formacja podwójnego (potrójnego) wierzchołka
- formacja podwójnego (potrójnego) dna
- formacja spodka
- formacje prostokąta
Średnie, wskażniki, oscylatory
- średnia arytmetyczna
- średnia wykładnicza
- wstęga Bollingera
- MACD
- ROC
- stochastic oscylator
- RSI
Świece japońskie i formacje kagi
W Japonii, analizę przy pomocy rysunków przypominających świece, stosowano już w średniowieczu (XVII wiek) do przewidywania przyszlych cen ryżu. W ostatnich latach te proste w interpretacji wykresy coraz częściej są stosowane na wszystkich rynkach gieldowych.
Wykresy kagi również pochodzą z Japonii. Stosowano je od początku istnienia giełdy, jednak niewiele jest publikacji, poza językiem japońskim, opisujących ten sposób analizy cen. Ich budowa bardzo przypomina tworzenie wykresów punktowo-symbolicznych. Również na poczatku zakłada się pewą istotną zmianę ceny (wartościowo lub procentowo) tzw. „wielkość odwrócenia”, która definiuje zmianę kierunku rysowania wykresu. W tworzeniu tego rodzaju wykresów pewną rolę odgrywa też grubość kreślonej linii, która zmienia się na grubszą w momencie pokonania poprzedniego lokalnego maksimum i na cieńszą w momencie spadku ceny poniżej ostatniego minimum. Analiza wykresów polega na identyfikacji typowych dla nich formacji. Niektóre progrmy komputerowe umożliwiają przedstawienie danych w postaci kagi.
Wykresy punktowo-symboliczne
Jednym ze sposobów graficznego przedstawiania cen są wykresy punktowo-symboliczne (point & figure charts). Są one stosowane raczej do analizy średnio- i długoterminowej ze względu na pomijanie mało istotnych zmian ceny. Stosowana jest też nazwa „kółko i krzyżyk”, ponieważ wykres budowany jest z kratek zawierających krzyżyki, jeśli cena wzrośnie o określoną z góry wartość oraz kółka gdy cena spadnie o określoną wartość. Krzyżyki stawiamy jeden nad drugim dopóki ceny rosną o zdefiniowaną przez nas wartość (jedno pole ma długość boku równą tej wartości). Gdy cena spadnie o określoną wcześniej wartość przechodzimy do następnej kolumny i wpisujemy „o”. Potem następne „kółko” w tej samej kolumnie poniżej, kiedy cena dalej spadnie o określoną wartość.
Ten rodzaj wykresów stosowany był już w czasach gdy nie było komputerów osobistych i inwestorzy kreślili ołówkiem wykresy na papierze. Do analizy bierzemy pod uwagę tylko maksymalne i minimalne kursy dzienne (nie analizujemy cen otwarcia i zamknięcia). W jednej kolumnie można mieć tylko „zera” lub tylko „krzyżyki”. Ważne jest, aby pamiętać, że oś czasu nie jest liniowa. Jedna kolumna może reprezentować jeden dzień, dwa, … kilkanaście – zależnie od tego w jaki sposób zmieniają się ceny.
Do znajdowania sygnałów na wykresach punktowo-symbolicznych możemy używać wszystkich tradycyjnych metod analizy technicznej (linie wsparcia i oporu, kanały trendu, wybicia z trójkątów itp). W porównaniu do bardziej tradycyjnych metod jak świece, słupki czy wykresy liniowe, wykresy punktowo-symboliczne mają następujące zalety:
- eliminują mało znaczące ruchy cen – filtrują „szum”
- pomijają w analizie, często mylący, efekt upływu czasu
- łatwiej wyznaczać poziomy wsparcia i oporu
- same wyznaczają linie trendu
- uwypuklają długoterminowe zachowanie cen
Programy komputerowe do analizy technicznej
Na polskim rynku istnieje kilka programów oferujących mniej lub bardziej zaawansowane analizy wykresów, kreślenie średnich i oscylatorów, wyznaczanie sygnałów kupna i sprzedaży, rysowanie linii trendu, konstruowanie własnych wskaźników, czyli wszystko, czego analityk potrzebuje do pracy. Wymienię najpopularniejsze oprogramowanie:
- AmiBroker
- MetaTrader
- Metastock firmy Equis (zależnej od Reuters)
- RSP Reuters (z modułem ChartTrader do AT)
- Giełda 2006 (zawiera też elementy analizy fundamentalnej) – polskie oprogramowanie
- Omega Supercharts
- Ispag – polski program
- Cyklotron firmy Ascot – polski program
- Statica AT – polskie oprogramowanie
- ChartTrader (niemiecki)
- Omnitrader
- Abakus Gold II – polski program
Analiza techniczna ma na naszym rynku wielu zwolenników, którzy stosują ją do przewidywania ruchów indeksów giełdowych, akcji poszczególnych spółek, kontraktów terminowych, walut na rynku Forex oraz cen surowców.
