Quantitative easing QE oznacza- zwiększenie podaży pieniądza w obiegu. QE to angielski skrót od angielskiej nazwy Quantitative easing, tłumaczony w Polsce jako ” luzowanie polityki pieniężnej” lub ” luzowanie ilościowe„. (ostatnie tłumaczenie jest bardziej dosłowne). Jest to instrument będący w posiadaniu banków centralnych, które są odpowiedzialne m.in. za emisję pieniądza, tzn. wypuszczanie na rynek coraz większej jego ilości zgodnie z określonymi założeniami polityki pieniężnej i inflacji. W Polsce bankiem centralnym odpowiedzialnym za politykę pieniężną jest Narodowy Bank Polski. Rada Polityki Pieniężnej, działając bezpośrednio przy Narodowym Banku Polskim, ma szczególne uprawnienia decyzyjne. Najprostszym sposobem określenia rozluźnienia polityki pieniężnej jest dodanie dodatkowego pieniądza, tj. zwiększenie jego podaży.
Poluzowanie polityki pieniężnej jest niekonwencjonalnym sposóbem polityki pieniężnej stosowany przez banki centralne w celu stymulowania gospodarki narodowej, w którym tradycyjne prowadzenie polityki pieniężnej stało się nieskuteczne. Bank centralny kupuje aktywa finansowe głównie obligacje i bony skarbowe, aby wprowadzić wcześniej określonej ilości pieniędzy w gospodarkę. Tym różni się od spotykanych form polityki zakupu lub sprzedaży obligacji skarbowych lub o pozostawieniu stóp procentowych na rynku na określonym poziomie.
Jak dokładnie przebiega QE?
Zwykle operacja ta rozpoczyna się od banku centralnego, który dosłownie pompuje pieniądze do gospodarki, kupując papiery wartościowe (takie jak akcje, obligacje i aktywa skarbowe) od rządu lub banków komercyjnych.
Banki centralne zwiększają środki utrzymywane w rezerwach przez banki członkowskie (które są utrzymywane zgodnie z zasadami systemu rezerw obowiązkowych) poprzez udzielanie im nowych kredytów. Ponieważ fundusze kredytowe nie są fizycznie wspierane przez żaden towar ani nic innego o wartości fizycznej, korzystanie z QE zasadniczo tworzy pieniądz z niczego.
Głównym celem korzystania z QE jest zwiększenie podaży pieniądza, tj. uczynienie go bardziej dostępnym. Jest to swego rodzaju sposób na pobudzenie aktywności gospodarczej i wzrostu. QE polega na utrzymaniu niskich stóp procentowych, zwiększeniu dostępności linii kredytowych dla przedsiębiorstw i konsumentów oraz promowaniu zaufania do całej gospodarki. W praktyce jednak QE nie zawsze działa zgodnie z założeniami, a biorąc pod uwagę, że takie podejście jest bardzo kontrowersyjne, ma też wielu obrońców i przeciwników.
QE to względnie nową, ekspansywną polityka pieniężna. Niektórzy eksperci twierdzą, że metoda ta została po raz pierwszy zastosowana (prawdopodobnie) pod koniec lat 90. przez Bank Japonii. Nie bez powodu pojawiła się tu pewna notatka, ponieważ wielu ekonomistów debatuje nad tym, czy praktyki monetarne z tego okresu mogą być rzeczywiście łączone z QE. Od tego czasu polityka QE została już wdrożona w wielu krajach jako sposób na zminimalizowanie wewnętrznych problemów gospodarczych.
Co pobudziło korzystanie z polityki Luzowania Ilościowego?
QE opracowano w celu rozwiązywania problemów, które pojawiły się, gdy konwencjonalne i nowoczesne praktyki bankowe okazały się niewystarczające, aby zapobiec recesji. Jednym z celów QE jest zwiększenie inflacji (aby uniknąć deflacji). Korekty stóp procentowych są jednym z głównych narzędzi stosowanych przez banki centralne w celu utrzymania stopy inflacji pod kontrolą. Jeżeli nastroje kredytowe i finansowe ulegną spowolnieniu, bank centralny danego kraju może obniżyć stopy procentowe, dzięki czemu banki będą mogły łatwiej udzielać kredytów klientom. Z drugiej strony, jeśli polityka jest zbytnio rozluźniona – tzn. wydatki i kredytowanie zbliżają się do ryzykownych poziomów – wyższe stopy procentowe mogą stanowić przeszkodę i spowolnić gospodarkę.
Czy Luzowanie Ilościowe jest skuteczne?
Wkrótce po zakończeniu kryzysu finansowego z 2008 r. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) opublikował notę, w której QE został przedstawiony jako skuteczna i niekonwencjonalna polityka pieniężna. W nocie podano przykłady wykorzystania QE przez pięć głównych banków centralnych: The Bank of England, the Bank of Canada and the Bank of Japan.
Każda z tych instytucji wdrożyła własną, unikalną strategię, ale w zdecydowanej większości z nich QE przyczyniła się do dramatycznego wzrostu ogólnej płynności rynku lokalnego. W sprawozdaniu stwierdza się również, że interwencje banku centralnego były udane, a stworzenie zwiększonej płynności było ważne, ponieważ pomogło uniknąć przedłużającego się kryzysu gospodarczego i załamania systemu finansowego.
QE nie zawsze jest jednak skuteczne i w dużej mierze zależy od szerszego kontekstu i samej strategii banku centralnego. Wiele gospodarek, które eksperymentowały z QE (lub podobnym podejściem), nie osiągnęło pożądanych rezultatów. Jeśli strategia wdrażania QE nie jest właściwie zarządzana, wprowadzanie pieniędzy do gospodarki znikąd i obniżanie stóp procentowych może mieć nieoczekiwane i niepożądane skutki.
Skala operacji banków centralnych
Zanim przeanalizujemy wpływ luzowania ilościowego na sam rynek, musimy przyjrzeć się skali operacji banków centralnych. Jak napisano wcześniej, banki centralne wprowadziły QE po upadku banku inwestycyjnego Lehman Brothers. Obecna skala działalności banków centralnych doskonale odzwierciedla poniższy wykres.
Powyższy wykres został przygotowany przez Deutsche Bank. Na grafice pokazano działania banków centralnych w ramach luzowania ilościowego od 2009 r. Na grafice uwzględniono cztery duże banki na świecie: Rezerwa Federalna (niebieska), Bank of England (zielona), Bank of Japan (czerwona) i Europejski Bank Centralny (czarny). Lewa oś przedstawia ilościowe skale łagodzenia w miliardach (bilionach USA). Jak widać, od 2009 r. Banki centralne wymieniają obowiązki dotyczące luzowania ilościowego. Obecnie miesięczna skala drukowania wynosi około 180 miliardów USD.
W ramach luzowania ilościowego banki centralne nabywają obligacje rządowe i korporacyjne. Na tym jednak nie koniec: Narodowy Bank Szwajcarii i Bank Japonii kupują akcje na giełdzie. Niektórzy uczestnicy rynku uważają ten fakt za czyste zakłócenie rynku, moim zdaniem nie jest to etyczne. Wracając do serca, poniżej znajduje się portfel inwestycyjny SNB.
Powyższy wykres przedstawia portfel inwestycyjny Narodowego Banku Szwajcarii. „Total Equity Assets (USD)” pokazuje kwotę, którą bank zainwestował w akcje amerykańskie. Tak widzisz To 72 miliardy dolarów.
Szwajcarski bank centralny nie jest zainteresowany drogą walutą, aby obniżyć jego wartość, musi stale zwiększać podaż franków. W przypadku nowo drukowanych franków kupuje dolary amerykańskie (sprzedaje CHF za USD) w ramach kontraktów swap. Aby nie mieć zbyt dużej ekspozycji na dolara amerykańskiego, jest zmuszony kupować aktywa finansowe denominowane w dolarach amerykańskich.
Kolejnym bankiem, który kupuje wszystkie aktywa finansowe, jest Bank Japonii. Według najnowszych badań wszystko wskazuje, że Bank Japonii wkrótce stanie się największym udziałowcem w indeksie Nikkei 225.
Wpływ luzowania ilościowego na rynek
Złagodzenie ilościowe największych banków centralnych na świecie wpływa na prawie wszystkie instrumenty finansowe. Musimy pamiętać, że rynek finansowy jest globalny. Jeśli jeden bank centralny kupi obligacje rządowe strefy euro, spadek rentowności przełoży się również na spadek rentowności obligacji amerykańskich. Właśnie z tego powodu, kiedy wprowadzono QE w Stanach Zjednoczonych, zaobserwowaliśmy wzrosty na prawie wszystkich giełdach światowych.
Rynek Akcji, a QE
Spadek rentowności obligacji sprawił, że pożyczka była bardzo tania dla przedsiębiorcy. Stopy procentowe ustalone przez banki centralne i rynek spadły prawie do zera. Podsumowując, pieniądze stały się bardzo tanie. Spadek rentowności obligacji doprowadził również do zbyt dużej różnicy między dywidendą wypłacaną przez spółki giełdowe a rentownością obligacji skarbowych. Inwestorzy widzący to zjawisko wolą inwestować w akcje. W przypadku głównych światowych indeksów tanie kredyty doprowadziły do bardzo wysokich wzrostów.
Powyższy wykres pokazuje bilans banku centralnego Stanów Zjednoczonych (żółty) w stosunku do indeksu S&P 500. Rezerwa Federalna wprowadziła QE pod koniec 2008 roku, niecałe kilka miesięcy później indeks S&P 500 rozpoczął kilkuletni trend, który trwa do dziś. Wraz ze wzrostem bazy monetarnej zaobserwowaliśmy wzrosty na światowych giełdach. Powód – tanie pieniądze i bardzo luźna polityka pieniężna. To nie jedyny przypadek, mieliśmy podobne zjawisko w Europie. Podczas wprowadzania przez EBC programu luzowania ilościowego w Europie indeks DAX30 wzrósł o 22 punkty procentowe na mniej niż 64 dni. Wzrost był bardzo imponujący.
Wpływ QE na kurs walutowy
W krótkim okresie na kurs walutowy wpływ mają głównie przepływy finansowe określone przez podaż pieniądza i stopy procentowe. Jeśli w jednym kraju mamy do czynienia z luźną polityką pieniężną, aw innym z polityką restrykcyjną, wówczas waluta kraju, w którym stosuje się luźną politykę pieniężną, powinna ulec osłabieniu i odwrotnie. Istnieje kilka sposobów radzenia sobie z problemami gospodarczymi, jednym z nich jest zwiększenie międzynarodowej konkurencji. W tym celu możemy poprawić jakość naszych produktów, ale ten stan rzeczy trwa dość długo i jest pracochłonny, dlatego większość gospodarek decyduje się na zwiększenie podaży pieniądza, co zawsze skutkuje deprecjacją kursu walutowego.
Spadek wartości waluty krajowej wspiera eksport. Aby lepiej zrozumieć dany fakt, skorzystam z przykładu. Załóżmy, że importujemy meble, a dokładniej krzesła. Kurs EUR / USD kształtuje się na poziomie 1,50. Jesteśmy amerykańskimi inwestorami i chcemy przynieść 100 krzeseł do naszego kraju, każdy kosztuje 100 euro.
100 euro x 100 krzeseł = 10 000 euro
Mamy dolary amerykańskie działające w Stanach Zjednoczonych, więc na początku musimy kupić 10 000 euro. Kurs EUR / USD wynosi 1,50, czyli za jedno euro musimy zapłacić 1,50 USD.
1,50 USD x 10 000 = 15 000 USD.
Za importowane towary z Europy musimy zapłacić 15 000 USD. Handel jest opłacalny, ale załóżmy, że EBC wprowadził QE, a kurs EUR / USD spadł do 1,00. W takim przypadku musimy zapłacić 10 000 USD za ten sam produkt, a nie 15 000, a tym bardziej, prawda? Europejski Bank Centralny poprawił konkurencyjność eksportu dzięki QE. Teoria została przerobiona, teraz czas na przykład rynkowy.
Wykres pokazuje kurs EUR / USD oraz poszczególne programy luzowania ilościowego. Jeśli chcielibyśmy zgadnąć, kiedy który bank centralny zwiększył podaż waluty, powinniśmy kierować się wzrostami lub spadkami wykresu. Pierwsze cztery oznaczone obszary należą do Rezerwy Federalnej, należy zauważyć, że pierwsze trzy oznaczają odpowiednio QE1, QE 2, QE 3, a czwarty oznacza zakończenie programu luzowania ilościowego.
Podczas trzech programów luzowania ilościowego dolar amerykański był zawsze wyprzedany do euro, dzięki czemu amerykański eksport staje się coraz bardziej atrakcyjny. Z kolei ostatni obszar należy do Europejskiego Banku Centralnego. Kurs walutowy został obniżony znacznie wcześniej, ponieważ kilka miesięcy wcześniej prezes EBC ogłosił wprowadzenie QE.
Poniżej przedstawiamy kilka potencjalnych zalet i wad QE:
Potencjalne korzyści i pozytywne efekty
- Większe pożyczki z banku centralnego: ze względu na zwiększenie środków dostępnych dla banków w drodze zakupu ich aktywów przez bank centralny, banki mogą być zachęcane do pobierania większej ilości pieniędzy z banku centralnego.Pozytywne nastawienie do kredytów: Konsumenci i firmy są bardziej skłonni do zaciągania nowych zobowiązań kredytowych, gdy stopy procentowe są niskie.
- Więcej wydatków: Konsumenci zwiększą swoje wydatki, ponieważ wszystkie nowe pożyczki i kredyty generują więcej pieniędzy. Przy niższym oprocentowaniu, pozostawienie pieniędzy na kontach oszczędnościowych nie jest tak atrakcyjne.
- Zwiększenie liczby miejsc pracy: Kiedy firmy, dzięki kredytom, uzyskują dostęp do większej liczby miejsc pracy i sprzedają je w większym stopniu poprzez zwiększenie wydatków konsumpcyjnych, są naturalnie zachęcane do zwiększania liczby pracowników i zatrudniania ich.
Potencjalne wady i negatywne skutki
Spora liczba ekonomistów wyraża swoje obawy, że QE to nic innego jak przyklejenie dużej rany w postaci problemów strukturalnych z plasterkami, które ostatecznie wykrwawiają gospodarkę. Niektóre z potencjalnych wad stosowania QE:
- Inflacja: zwiększona podaż pieniądza dzięki wdrożeniu systemu QE w naturalny sposób tworzy inflację. Rośnie konkurencja o dostęp do produktów, ponieważ w obiegu znajduje się więcej pieniędzy, a podaż towarów nie wzrośnie. Wyższy popyt prowadzi do wyższych cen. W przypadku niewłaściwego zarządzania inflacja może gwałtownie wzrosnąć, prowadząc do hiperinflacji.
- Brak kontroli nad zwiększoną dostępnością kredytów w bankach: QE zakłada, że banki komercyjne będą wykorzystywać pieniądze, które otrzymują z banku centralnego, aby oferować więcej pożyczek. Ale w całej ideii – procesie – nie ma żadnych narzędzi, które wymuszały by taką aktywność na bankach. Przykładowo kiedy Stany Zjednoczone wykorzystały QE zaraz po kryzysie finansowym z 2008 r., wiele banków postanowiło przetrzymywać uzyskane w ten sposób pieniądze, zamiast dać do nich dostęp konsumentom i przedsiębiorstwom – udzielając pożyczek.
- Więcej długów: zwiększona dostępność pożyczek może skłonić przedsiębiorstwa i konsumentów do pożyczania więcej, niż mogliby sobie oni na to normalnie pozwolić, co może mieć negatywne konsekwencje dla całej gospodarki.
- Wpływ na inne instrumenty inwestycyjne: Rynek obligacji często negatywnie reaguje na niestabilność gospodarki i nagłe zmiany, które są dość powszechne po wprowadzeniu polityki QE.
Przykłady
Sytuacje z niektórych krajów, w których banki centralne stosowały politykę Luzowania Ilościowego
- Bank Japonii: 2001-2006 i 2012 (Abenomics).
Działania podejmowane w ramach polityki QE nie załagodziły problemów finansowych toczących Japońską gospodarkę. Jen osłabił się względem dolara amerykańskiego, a koszt importu wzrósł. - Stany Zjednoczone: 2008-2014.
Stany Zjednoczone wdrażały swoją politykę QE w trzech etapach. Polityka Luzowania Ilościowego była stosowana aby zaradzić kryzysowi mieszkaniowemu i wynikającej z niego recesji. Gospodarka powróciła do normy, ale kwestia tego, czy wynika to z zastosowania QE, jest dyskusyjna. Porównując sytuację USA z Kanadą, która nie stosowała praktyk bankowych QE w analogicznym okresie, nie wykazało znaczących różnic ani przewag, a sytuacja w obu krajach była bardzo podobna. - Europejski Bank Centralny: 2015-2018.
W strefie euro polityka QE doprowadziła do wielu wzlotów i upadków, w tym: stabilnej inflacji, ogólnego spadku bezrobocia i silnej gospodarki w 2017 r. oraz ciągłej walki z niskim wzrostem płac i rosnącymi stopami procentowymi.
QE Podsumowanie
Jako niekonwencjonalna strategia monetarna, QE może pomóc niektórym gospodarkom wyjść z niestabilności. Można jednak z pewnością stwierdzić, że rozluźnienie polityki pieniężnej jest bardzo ryzykowną i dyskusyjną strategią. Większość potencjalnych zagrożeń, takich jak hiperinflacja i nadmierne zadłużenie, nie przyniosła jeszcze żadnych efektów, ale niektóre kraje, które podjęły się QE, doświadczyły zmienności swoich walut i musiały zmierzyć się z negatywnym wpływem decyzji na różne obszary i rynki gospodarcze. Długoterminowe konsekwencje nie są wystarczająco jasne, a skutki gospodarcze QE mogą być całkowicie różne w zależności od kontekstu.
Banki centralne są zmuszone do skupiania długu rządowego, ponieważ nikt inny tego nie robi. Brak QE skutkuje wzrostem rentowności obligacji na całym świecie, co wymaga przełożenia na szereg bankructw na każdym poziomie. Obsługiwane jednakowo, poprzez rentowność obligacji bank centralny oddziału na rynku akcji, długu i walut.
Poluzowanie polityki pieniężnej to polityka monetarna, do której rządy uciekają się w ciężkich czasach – bank centralny wykupuje duże ilości prywatnych i rządowych papierów wartościowych w celu wzmocnienia okresowo zniżkujących cen aktywów finansowych. Może to być rozumiane jako pełnienie funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji dla całej gospodarki, kiedy zaczyna brakować na rynku płynności i ceny aktywów spadają (zob. płynność a wypłacalność w bankowości). Ponieważ banki centralne zdolne są emitować nieograniczone zasoby pieniądza, stają się „ostatnią deską ratunku”, gdy rynki tracą swój apetyt. Banki centralne są zazwyczaj zainteresowane ustalaniem wysokości stóp procentowych, natomiast luzowanie ilościowe to niekonwencjonalna polityka monetarna, której prowadzenie uzasadniają jedynie anormalne i patologiczne warunki rynkowe. Luzowanie ma różne implikacje, w zależności od tego, kto sprzedaje bankowi centralnemu. W kontekście długu publicznego luzowanie ilościowe jest również nazywane „monetyzacją obligacji rządowych”, ponieważ ułatwia państwom zaciąganie długu na finansowanie deficytu, gdy cięcia budżetowe redukują dochody budżetu.
W przypadku skupu prywatnych papierów wartościowych sektora luzowanie ilościowe przybiera postać „ulg kredytowych”, ponieważ podniesienie cen aktywów z reguły ułatwia zaciąganie pożyczek. Natomiast w przypadku aktywów finansowych wykupowanych z banków komercyjnych wzmocnione rezerwy płynności również mogą stymulować kredytowanie (ale tylko jeśli banki i kredytobiorcy są przekonani do zwiększenia zasobów kredytowych). Luzowanie ilościowe zostało po raz pierwszy wykorzystane przez Bank Japonii jako próba ratowania gospodarki opartej na firmach zombie w latach 2001–2006. Japonia mniej troszczyła się o inflację niż o deflację, a zerowe stopy procentowe nie mogły dłużej stymulować dogorywającej gospodarki.
Zazwyczaj banki centralne promują zasady wolnorynkowe oraz nie ingerują w prywatne rynki aktywów (nawet w obliczu baniek spekulacyjnych). Jednak po kryzysie gospodarczym, który nastąpił w wyniku kryzysu kredytowego lat 2007–2009, wiele rynków kredytowych zostało zamrożonych, a banki centralne znalazły prawomocne uzasadnienie do interwencji (którą zawsze można gwałtownie ograniczyć w przypadku zagrożenia inflacją). Ponadto wyłącznie banki centralne miały odpowiednią elastyczność, by działać bez konieczności szukania trudnego do osiągnięcia politycznego konsensusu. W latach 2010–2011, po kryzysie kredytowym, luzowanie ilościowe w mniejszym lub większym stopniu stosowało wiele banków centralnych, ze szczególnym wskazaniem na FED.
W Unii Europejskiej, gdzie główną przyczyną problemów gospodarczych była powstająca niewypłacalność wielu krajów (zob. PIGS), luzowanie ilościowe było początkowo mniej efektywne, ponieważ nie stymulowało bezpośrednio siły nabywczej i popytu. Mogło również opóźnić bolesne, ale potrzebne reformy strukturalne. Niemniej pod koniec 2011 roku prawdopodobieństwo bankructwa Grecji wywołało obawy dotyczące wybuchu głębszego kryzysu finansów publicznych w pozostałych krajach regionu. Pojawiły się liczne głosy zachęcające UE do skorzystania z instrumentu luzowania ilościowego.
Pytanie za 100 punktów
Wszyscy kochają dobrą bijatykę. Jestem zachwycony, że niedługo będziemy świadkami walki o mistrzostwo wagi ciężkiej między najważniejszymi koncepcjami, które mogą kształtować materialny dobrobyt ludzi na całym świecie. Zadajmy więc pytanie za 100 punktów: jaka jest najlepsza metoda zapewnienia wzrostu po recesji? W Stanach Zjednoczonych stawiamy na jedną strategię, natomiast Wielka Brytania i strefa euro kibicują przeciwnej… W Nowym Świecie pompuje się w gospodarkę setki miliardów pożyczonych pieniędzy, by stymulować popyt. Firmy będą zatrudniały więcej osób, konsumenci wydadzą więcej pieniędzy i wszystko znowu zacznie się kręcić.
It’s the Ultimate Economic Experiment, „Fortune Magazine”, 15 listopada 2010 r., s. 40
